دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه حقوق مالی – اقتصادی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

امروزه حقوق توسعه یکی از شاخه‏های اصلی از علم حقوق است که دستیابی بشر به خواسته‏های اساسی را تسهیل می‏کند و مورد توجه ملل مختلف است. برای دستیابی به توسعه نیاز به برنامه‏ریزی است که در قالب نظام برنامه‏ریزی صورت می‏گیرد. الگوهای مختلفی برای دستیابی به توسعه وجود دارد که دولت‏ها به‏عنوان اعمال‏کنندة حاکمیت و اقتدار عمومی، بر مبنای ایدئولوژی، آرمان‏ها، اصول و اهداف کلان جامعة خود که در قانون اساسی و سایر اسناد بالادستی متجلی می‏شوند، با توجه به عنصر هدفمندی به برنامه‏ریزی توسعه می‏پردازند. این مقاله با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی در پی تبیین جایگاه حقوقی برنامه‏ریزی توسعه در نظام حقوقی ایران است و به شناسایی الگوهای مختلف توسعه می‏پردازد و در نهایت به این پرسش پاسخ می‏دهد که نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران با کدام‏یک از الگوهای توسعه، منطبق است. یافته‏های این پژوهش، نشان می‏دهد، برنامه‏ریزی توسعه در ایران، با الگوهای اقتصادی رایج، منطبق نیست و در نهایت با تبیین نظام حقوقی برنامه‏ریزی توسعه در ایران، الگوی مناسب پیشنهاد می‏شود. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Explaining the Status of Development Planning in the Legal System of the Islamic Republic of Iran

نویسنده [English]

  • Mahdie Saneei

Department of Financial – Economic law, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Development law is a branche of law that facilitates human achievement of basic needs and is of interest to various nations. Achieving development requires planning that takes place in the form of a planning system. There are various models for achieving development through which governments exercise sovereignty and public authority, based on the ideology, ideals, principles and goals of society. Based on the constitution and other upstream instruments, governments plan for development according to a purposeful element. Using a descriptive-analytical method, this paper seeks to explain the legal status of development planning in the Iranian legal system and identifies different patterns of development and finally answers the question which development modell matches the legal system of the Islamic Republic of Iran? The findings of this study show that development planning in Iran is not consistent with current economic models and by explaining the legal system of development planning in Iran, an appropriate model will be proposed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • development pattern
  • development planning
  • development law
  • planning system
  1. فارسی

الف) کتاب‏ها

  1. اجلالی، پرویز و عسگری، علی و رفیعیان، مجتبی و نارویی، مهناز (1394). تجربة برنامه‏ریزی در جهان، پیدایش و سیر تطور. تهران: مؤسسة عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‏ریزی.
  2. آقایی طوق، مسلم؛ شمس، عرفان؛ فریادی، مسعود و مشهدی، علی (1389). مرزهای تقنین و اجرا در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: معاونت حقوقی ریاست جمهوری.
  3. آلوین سو (1386). تغییر اجتماعی و توسعه. ترجمة محمود حبیبی مظاهری، تهران: پژوهشکدة مطالعات راهبردی.
  4. برمکی، افشین (1393). آسیب‏شناسی برنامه‏های توسعه بعد از انقلاب اسلامی. تهران: معاونت برنامه‏ریزی، امور برنامه‏ریزی اقتصاد کلان و ارزیابی برنامه.
  5. تشکینی، احمد؛ حسینی، سیدشمس‌الدین؛ عریانی، بهاره؛ فقیه نضیری، مرجان (1388). برنامه‏ریزی توسعه: مبانی، مفاهیم و مطالعة تطبیقی تجربة کشورهای منتخب و ایران. ج 1، تهران: مؤسسة مطالعات و پژوهش‏های بازرگانی.
  6. شاکری، عباس (1394). دربارة برنامة ششم توسعه، مشکلات برنامه‏ریزی در ایران. تهران: مرکز پژوهش‏های مجلس، معاونت پژوهش‏های اقتصادی، دفتر مطالعات اقتصادی.
  7. شیروی، عبدالحسین (1399). حقوق اقتصادی، تهران: سمت.
  8. قاسمی، محمد؛ پناهی، علی و خضری، محمد (1387). بودجه‏ریزی در ایران، بودجه و دست‏اندرکاران. تحت نظارت علمی علی‏اکبر شبیری‏نژاد، ج1، تهران: مرکز پژوهش‏های مجلس شورای اسلامی.
  9. گرونیوگن، جان؛ اسپیتهوون، آنتوان و آنت ون دن برگ (1391). مقدمه‏ای بر اقتصاد نهادگرا. ترجمة اصلان قودجانی، ج1، تهران: مرکز پژوهش‏های مجلس شورای اسلامی.
  10. مدرسی، منصور (1385). فرهنگ توصیفی واژگان برنامه‏ریزی توسعه. تهران: معاونت امور اداری و منابع انسانی، سازمان مدیریت و برنامه‏ریزی کشور.
  11. مرکز پژوهش‏های مجلس شورای اسلامی (1389). بررسی نظام برنامه‏ریزی اقتصادی در ایران، دورة قبل از انقلاب اسلامی، تهران.
  12. مرکز پژوهش‏های مجلس شورای اسلامی (1391). بررسی تطبیقی نظام‏های برنامه‏ریزی در ایران. تهران.
  13. مرکز پژوهش‏های مجلس، دفتر مطالعات برنامه و بودجه (1391). مجموعه مطالعات الگوی مطلوب برنامه‏ریزی برای ایران بررسی تطبیقی نظام‏های برنامه‏ریزی ایران طی برنامه‏های قبل و بعد از انقلاب اسلامی. کد موضوعی 230.
  14. مظاهری، مرتضی (1385). آموزش و پرورش و توسعة انسانی. تهران: سپیده تابان.
  15. نورث، داگلاس سی(1377). نهادها، تغییرات نهادی و عملکرد اقتصادی. ترجمة محمدرضا معینی، تهران: سازمان برنامه و بودجه.
  16. نورمحمدی، خسرو (1381). چالش‏های استفاده از کارشناسان، پژوهشگران و نظریه‏پردازان در فرایند تدوین و اجرای برنامة توسعه. تهران: همایش چالش‏ها و چشم‏اندازهای توسعة ایران.
  17. نیلی، مسعود (1389). دولت و رشد اقتصادی در ایران. تهران: نی.

 

ب) مقالات

  1. پوست فروش تهرانی، ایمان و رمز یار، حسن (1389). ارزیابی کلی برنامه‏های توسعه بعد از انقلاب. دفتر مطالعات برنامه و بودجه، 1-34.
  2. حسینی صدرآبادی، ایرج (1396). مفهوم، ویژگی‏ها و شاخصه‏های قانون برنامه در نظام‏های حقوقی ایران و فرانسه، حقوق اقتصادی در سیاستگذاری عمومی. مجموعه مقالات نخستین همایش نقد و تحلیل قوانین برنامة پنج‏ساله از منظر حقوق اقتصادی، تهران، میزان، ج 1، 89-104.
  3. جعفری، انوش، قنبری، حمیده(1396). مطالعه موانع توسعة اقتصادی جمهوری اسلامی ایران. پژوهش ملل، 21، 47- 61.
  4. خاندوزی، سید احسان (1389). ارزیابی شیوة برنامه‏نویسی توسعه در ایران. فصلنامة برنامه و بودجه، 129- 155.
  5. رستمی، ولی و ابراهیمی، محمود (1397). قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و نظام برنامه‏ریزی. فصلنامة دانش حقوق عمومی، پژوهشکدة شورای نگهبان، 19، 49-72.
  6. طحان نظیف، هادی و هادی‏زاده، علی (1397). ماهیت قوانین برنامة توسعه در نظام حقوقی ایران. فصلنامة دانش حقوق عمومی، 21، 101-124.
  7. غلامی، علی و بهادری جهرمی، علی (1392). مفهوم، ماهیت و نظارت بر اجرای سیاست‏های کلی نظام. فصلنامة بررسی‏های حقوق عمومی، 2(1)، 51-72.
  8. کردبچه، محمد (1387). مروری بر تاریخچة برنامه‏ریزی در ایران. هفته‏نامة برنامه، 277، 67-116.
  9. مرکز مالمیری (1390). تأملی در مرزهای سیاستگذاری و قانونگذاری مطالعة موردی: مفاد قانون برنامة پنجم توسعه در حوزة فرهنگی. فصلنامة مجلس و راهبرد، 18(67)، 213 – 251.
  10. میرجلیلی، سید حسین (1397). نقد کتاب توسعة اقتصادی. پژوهشنامة انتقادی متون و برنامه‏های علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 18(1)، 275-299.

 

  1. انگلیسی
  2. A) Books
  3. Hall, p. (2002). Urban and Regional Planning. 4th ed, London, Routledge.
  4. Ikelegbe, A. O. (2006). Public Policy Analysis: Concept, Issues and Cases. Lagos: Imprint Services.
  5. Kingsbury, R., Mckay, John and Hunt (2004). key Issue in Development . (New York: Palgrave.
  6. Krugman, P., & Obstfeld, M. (2010). International Economics, Theory and Policy, Pearson Series in Economics. 9th
  7. Simon, W. (2006). Toyota jurisprudence: legal theory and rolling rule regimes. In Law and New Governance in the EU and the US, eds.de Burca and J Scott. Oxford: Hart Publishing.
  8. Todar M., & Smith, S. (2012). Economic Development, 11th ed Boston, Mass; Addision-Wesely.

 

  1. B) Article
  2. Allmendinger, P. (2002). Towards a post-positivist typology of planning theory. Planning theory, 1(1), 50-85.
  3. Anderson, E. (2000). Beyond Homo Economicus: New Developments in Theories of Social Norms. Philosophy and Public Affairs, 29(2), 49-73.
  4. Brion, D., J .(2000), Norms and Values in Law and Economics. in Bouckaert. Boudwijn and De Gerrit (eds), Encyclopedia of Law and Economics, Chentelham:Edward Elgar, 1, 230-268.
  5. Black, J. (2008). Decentering Regulation: Understanding the Role of Regulation and Self-Regulation in a Post-Regulatory World, Current legal Problems, 54, 150-189.
  6. Colin, H. (2004). Re-stating Politics Re-Politicizing the state. Neoliberalism Issue of the Political Quarterly, 75, 50-95.
  7. Hobbes, T. (2016). Liberal Neutrality. planning theory, 2(1), 101-146.
  8. Klase,Matthias & Esther-Mirjam, S. (2005). Conceptual History of the Emergence of Bounded Rationality. History of Political Economy, 37(1), 120-158.
  9. Lowndes,V. (2015). Institutionalism, Theory in Political Science. Perspective on Politics 2nd Edition, 3, 48-83.
  10. North Douglass C., Chrysostomos Mantzavinos and Syed Sharing (2004). Learning Institutions and Economic Performance. Perspective on Politics, 2(1), 10-43.
  11. Melser, D. (2004).The Act of Thinking. The MIT Press, 78-130.
  12. Myers, D. (2000). Constructing the future in planning university of southern California. paper fotthcoming in the Journal of planning education and research, 1-45.
  13. Rebelo, S. (2005). Real business cycle models:past,present and future. The Scandinavian journal of economics, 107(2), 217-238
  14. Simon, H.(2011). Rational Decision Making in Business Organizations. Nobel Memorial Lecture of 8 December 1978. Carnegie-Mellon University, Pittsburgh, Pennsylvania, 65-90
  15. Sapru, R.(2006). Administration Theories and Management Thought. Delhi, Published by Prentice Hall of India, 2(3), 30-68.