نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسندگان
1 عضو هیأت علمی گروه حقوق دانشکدۀ علوم انسانی، مؤسسة آموزش عالی عمران و توسعه، همدان، ایران
2 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم، قم، ایران
چکیده
در جوامعی که انسان دارای حق و تکلیف می باشند هر وقت حقوق و آزادیهای انسانی سلب یا محدود شود حقوق شهروندی اقتضا می نماید که فرد نسبت به وضعیت موجود اعتراض نماید بنابراین لازم است این حق اثبات شده و حاکمیت نسبت به اینکه چگونه این اعتراضات مدنی محمل قانونی داشته باشد اقدام نماید بنابراین برآنیم در این نوشتار با اثبات وجود حق اعتراض و تجمع در فقه اسلامی ، حقوق ایران و اسناد بین المللی با روش کتابخانه ای و با استفاده از اسناد تاریخی و مطالعات حقوق عمومی وعلوم سیاسی معایب این نوع تجمعات را با تاکید بر افتراق بین اعتراض مدنی با نافرمانی مدنی را بیان نماییم و بر همین اساس پیشنهاد تدوین یک قانون جامع در خصوص تجمعات را داریم که هم اصل اعتراض به رسمیت شناخته شود و هم عیوب احتمالی مدنظر مخالفین تجمعات برطرف شود تا حق اعتراض شهروندان مخصوصا در اعتراض به تصمیمات مقامات اداری تضمین شود.و به بهانه سوء استفاده از تجمعات حق اعتراض نفی یا محدود نشود.به نظر می رسد تصویب و اجرای این قانون گامی بسیار مهم در توسعه حقوق شهروندی و نهادینه شدن حقوق شهروندان و همچنین گامی بزرگ در پاسخگو دانستن مقامات نظام می باشد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Civil Protests in Islamic Government
نویسندگان [English]
- Hamidreza Behroozizad 1
- Mohmadamin Zaki 2
1 Faculty member Law Department,Faculty of Humanities university College of omran toseh, Hamedan, Iran
2 Ph.D. student of Islamic jurisprudence and fundamentals of Islamic law, Islamic Azad University, Qom branch, Qom, Iran
چکیده [English]
In societies where individuals have rights and duties, whenever human rights and freedoms are violated or restricted, civic rights necessitate that individuals protest against the existing situation. Therefore, it is essential to establish this right, and the authorities must take action to ensure that such civil protests have a legal basis. In this paper, we aim to demonstrate the existence of the right to protest and assemble in Islamic jurisprudence, Iranian law, and international documents. Using a library-based method and historical documents alongside studies in public law and political science, we will highlight the shortcomings of these types of gatherings, emphasizing the distinction between civil protest and civil disobedience. Accordingly, we propose the drafting of a comprehensive law regarding gatherings that recognizes the principle of protest while addressing the potential concerns of those opposed to such gatherings. This would ensure the right of citizens to protest, particularly against administrative decisions, and prevent the denial or restriction of the right to protest under the pretext of misuse of gatherings. It seems that the approval and implementation of this law would be a significant step in the development of civic rights and the institutionalization of citizens' rights, as well as a major advancement in holding officials accountable. The recent tragic events in the country also call for the swift enactment of such laws.
کلیدواژه‌ها [English]
- civil protests
- Imami jurisprudence
- Iranian law
- interdisciplinary studies
- the law of protests and gatherings.
- فارسی
الف) کتاب‌ها
- قرآن مجید
- آدمیت، فریدون (1385). اندیشة ترقی و حکومت قانون (عصر سپه‌سالار). چ سوم، تهران: خوارزمی.
- آقابخشی، علی؛ افشاری راد، مینو (1383). فرهنگ علوم سیاسی. چ سوم، تهران: چاپار.
- اصغری، محمد (1378). مسئولیت در پرتو امر به معروف و نهی از منکر. تهران: اطلاعات.
- بهروزی زاد، حمیدرضا؛ کریمی راد، وحید (1395). بررسی فقهی-حقوقی حقوق شهروندی و رابطة آن با فعالیت‌های اطلاعاتی. مندرج در مجموعه مقالات اولین همایش ملی فقه اطلاعاتی (ج5) اطلاعات، حریم خصوصی و حقوق شهروندی، دانشگاه اطلاعات و امنیت ملی مؤسسة چاپ و انتشارات پژوهشکدة اطلاعات قم.
- جعفری، محمدتقی (1386). حکمت اصول سیاسی اسلام (ترجمه و تفسیر فرمان علی(ع) به مالک اشتر). مؤسسة تدوین و نشر آثار علامه جعفری تهران سال 1386.
- جمعی از نویسندگان (1389). گذر از فتنة 88. ج 1 (تحلیل و بررسی دهمین دورة انتخابات ریاست جمهوری و حوادث پس از آن. تهران: معاونت سیاسی نمایندگی ولی‌فقیه در سپاه.
- خمینی، سیدروح‌الله (1389). صحیفة امام. ج 1، 4، 5، 8، 14 و 16، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س).
- دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه دهخدا. ج6، تهران: روزنه.
- رالز، جان (1393). نظریه‌ای در باب عدالت. ترجمة مرتضی نوری، تهران: مرکز.
- شـالیان، ژرار (1362). اسطوره‌های انقلابی در جهان سوم. ترجمة محمود ریاضی، بی‌جا: تیراژه.
- صفار، محمدجواد (1378). شخصیت حقوقی. تهران: دانا.
- کرزون، لسلی بزیل (1387). فرهنگ حقوق. ترجمة قدیر گلکاریان و دیگران، چ سوم، تهران: دانشیار.
- فرج‌اللهی، رضا (1388). جرم‌شناسی و مسئولیت کیفری تهران: میزان.
- گروه‌ها و جناح‌های سیاسی از دیدگاه مقام معظم رهبری (1381). قم: سطر.
- 15. مشروح مذاکرات قانون اساسی جمهوری اسلامی، ادارة کل امور فرهنگی مجلس شورای اسلامی (1364). ج 1، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- مطهری، مرتضی (1398). سیری در نهج‌البلاغه. تهران: صدرا.
- مطهری، مرتضی (1364). اسلام و مقتضیات زمان. تهران: صدرا.
- مکارم شیرازی، شیخ ناصر (بی‌تا). پیام امام امیرالمؤمنین. ج 8، قم: انتشارات مدرسة امیرالمؤمنین.
- موسوی، سیدرسول (1384). تحولات قرقیزستان و انقلاب لاله‌ای، از کتاب. افسانه انقلاب‌های رنگین، تهران: ابرار معاصر.
- مهرپور، حسین (1377). نظام بین‌المللی حقوق بشر. چ اول، تهران: اطلاعات.
- میرمحمدصادقی، حسین (1386). حقوق کیفری اختصاصی (جرائم علیه امنیت و آسایش عمومی). چ دهم، تهران: میزان.
- نوریس، پیپا؛ کدی، نیکی آر (1388). جامعه‌شناسی سیاسی شکاف‌های اجتماعی. ترجمة پرویز دلیرپورو علیرضا سمیعی اصفهانی، تهران: کویر.
- هاشمی شاهرودی، سیدمحمود (1419ق). بایسته‌های فقه جزا. تهران: میزان و دادگستر.
- هلوی، رابرت؛ شارپ، جان (1386). جامعة مدنی مبارزة مدنی. ترجمة مهدی کلانترزاده، چ اول، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
ب) مقالات
- اعمایی، حسن؛ رضایی، مصطفی (1398). امتناع حکمرانی حزبی؛ آسیب‌شناسی رابطة نظام حزبی و نظام انتخاباتی در جمهوری اسلامی ایران، فصلنامة علمی رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، 11(1)، 11-33.
- پوربافرانی، حسن (1390). تحلیل جرم محاربه. مجلة مطالعات حقوقی معاصر، 3(4)، 49- 78.
- پیروز، مجید (1397). حزب تراز اسلامی؛ بررسی کارنامه و عملکرد حزب جمهوری اسلامی (66-1357). فصلنامة گفتگو، (78)، 11- 33.
- جلالی، علیرضا (1398). اعتراض وجدانی مأموران عمومی در نظام حقوقی ایتالیا. فصلنامة حقوق اداری، (21).
- رحیمی، حسین (1378). نقش احزاب در توسعۀ سیاسی و امنیت ملی. فصلنامۀ مطالعات راهبردی، 2(4)، 127- 146.
- عالمی، لیاقت علی (1386). افساد فی‌الارض از نظر مذاهب اسلامی). نشریة طلوع، (23)، تهران: مدرسة عالی امام خمینی، 115- 127.
- محسنی، فرید (1389). تحولات مسئولیت کیفری شرکت‌ها از نظر تا عمل. دیدگاه‌های حقوق قضایی، (51 و 52)، 9 - 32.
ج) جزوات و سایت‌های اینترنتی فارسی
- دفتر کمیسیون عالی حقوق بشر ملل متحد (2014). جزوة فضای جامعة مدنی و سیستم حقوق بشر ملل متحد.
- عبدی، عباس، منطق دوگانه چرا؟پشت ماجرای تجمع در شهر مشهد، سایت الف.
- عربی
- ابن ادریس حلی، محمد بن منصور بن احمد (1410ق). السرائرالحاوی لتحریر الفتاوی. ج3، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
- ابن‌بابویه (شیخ صدوق)، محمدعلی (1415ق). المقنع . قم: مؤسسة امام هادی (ع).
- ابن‌سینا (بی‌تا). الاشارات و التنبیهات، قم: نشر البلاغه.
- التهانوی، محمدعلی (بی‌تا). کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم. ج 1، مکتبه لبنان الناشرون.
- انصاری، شیخ مرتضی (1419ق). فرائد الاصول. ج 2، قم: مجمع الفکر اسلامی قم.
- خمینی، سیدروح‌الله (بی‌تا). تحریرالوسیله. ج 2، قم: مؤسسة مطبوعات دار العلم.
- خمینی، سیدروح‌الله (بی‌تا). کتاب البیع. ج 2، قم: مؤسسة مطبوعاتی اسماعیلیان قم.
- صفی‌پور، شیرازی عبدالرحیم بن عبدالکریم (1390). منتهی الارب فی لغه العرب. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- طباطبایی، سیدمحمدحسین (بی‌تا). المیزان فی تفسیر القرآن. ج1، بیروت: مؤسسة الاعلمی.
- طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1387). المبسوط فی فقه الامامیه. ج 8، چ سوم، تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه.
- علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر (1420ق). تحریرالاحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه. ج 5، قم: مؤسسة امام صادق (ع).
- علامه حلی، حسن بن یوسف (1412ق). منتهی المطلب فی تحقیق المذهب. ج 3، مشهد: مجتمع البحوث الاسلامیه.
- فاضل مقداد، جمال‌الدین مقداد بن عبدالله (1419). کنزالعرفان فی فقه القرآن. ج 2، چ اول، قم: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی قم.
- فیض‌الاسلام اصفهانی، علی‌نقی (1368). نهج‌البلاغه. ج 5، سازمان چاپ قم و انتشارات فقیه.
- محقق حلی، نجم‌الدین جعفر بن حسن (1418ق). المختصر النافع فی فقه الامامیه. ج 1، چ ششم، قم: مؤسسة المطبوعات الدینیه.
- محمودی، محمدباقر (1968). نهج‌السعاده فی مستدرک نهج‌البلاغه. ج 2، چ اول، بیروت: مؤسسة النعمان.
- مقدس اردبیلی، احمد (1403ق). مجمع الفائده و البرهان فی شرح الارشاد الاذهان. ج 6، قم: مؤسسة نشر اسلامی وابسته به جامعة مدرسین.
- مومن قمی، محمد (1415ق). کلمات سدیده فی مسائل جدیده. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
- نایینی، محمدحسین (1393). تنبیه الامه و تنزیه المله. چ سوم، قم: بوستان کتاب.
- نجفی، محمدحسن (1368). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام. ج 41، چ هفتم، بیروت: دار احیاء التراث العربی بیروت.
- انگلیسی
- 54. Morreall, J. (1976). The justifiability of violent civil disobedience. Canadian Journal of Philosophy, 6 (1), 35–47
- http://worldpopulationreview.com/countries/iraq-population/
- https://www.aljazeera.com/news/europe/۲۰۱۲/۱۲/۲۰۱۲۱۲۲۸۷۵۳۴۶۵۲۶۸۴۵.html
)