فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران

دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اعضای هیأت تحریریه

اهداف و چشم‌انداز

اخبار و اعلانات

پرسش‌های متداول

پیوندهای مفید

راهنمای نویسندگان

راهنمای نحوه ارسال مقاله

فهرست داوران

استناد به دفاع ضرورت در حوزۀ محیط ‏زیست از منظر حقوق بین ‏الملل و فقه امامیه

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

‏استادیار، گروه حقوق بین ‏الملل، دانشکدۀ حقوق و روابط بین ‏الملل، دانشگاه جامع انقلاب اسلامی، تهران، ایران‏

چکیده

ضرورت به ‏عنوان یکی از عوامل رافع وصف متخلفانۀ فعل، پاسخی حلی به شرایطی است که حفظ منافع اساسی دولت یا جامعۀ بین ‏المللی نیازمند نقض تعهدات اولیه باشد. این مقاله درصدد بررسی دفاع ضرورت در حوزۀ محیط ‏زیست از منظر حقوق بین ‏الملل و فقه امامیه است. مشکل اساسی استناد ضرورت در این حوزه، عدم قطعیت آسیب در مسائل زیست‏ محیطی است که با شرط لزوم قریب‏ الوقوع بودن خطر ناسازگار است. بر خلاف حقوق بین ‏الملل، مباحث حقوقی مرتبط با ضرورت چندان مورد توجه علمای اسلام نبوده است؛ اما با استمداد از منابع و قواعد فقهی با استفاده از روش تطبیق حقوقی آیات و روایات و نظرهای فقهای اسلام بر قوانین حقوق بین‏ الملل، می ‏توان مبانی این عامل در فقه امامیه را تدوین کرد. با بررسی اسناد بین‏ المللی و منابع فقهی می‏توان دریافت که اصل ضرورت در حقوق بین‏ الملل محیط‏ زیست در هر دو نظام حقوقی ماهیتی استثنایی دارد و جبران زیان وارده امری پذیرفته‏ شده و حتمی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Invoking the plea of necessity in the area of the environment from the ‎perspective of international law and Imami jurisprudence

نویسنده [English]

  • Mojtaba Afshar

‎. Assistant Pro. Department of International Law, Faculty of Law and International Relations, The ‎Enghelab-e Eslami Comprehensive University, Tehran, Iran‎

چکیده [English]

The state of necessity as one of the circumstances precluding the wrongfulness of an unlawful act is a solution to situations where safeguarding the essential interests of the state or the international community requires the violation of primary obligations. This essay investigates the plea of necessity in the area of environmental law from the perspective of international law and Imami jurisprudence. The main problem of invoking necessity in this area is the uncertainty of damage in environmental cases, which is incompatible with the requirement of imminent peril. Contrary to international law, legal topics related to necessity have not received much attention from Islamic scholars; However, by referring to Maxims of Islamic law, using the method of a comparative legal study of verses, traditions, and opinions of Islamic jurists to the rules of international law, it is possible to codify the fundamental rules of the state of necessity in Imami jurisprudence. By investigating international documents and jurisprudential sources, it can be concluded that the state of necessity in international environmental law has an exceptional nature in both legal systems and compensation for the damage is accepted and inevitable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bidhat al-Īsilām
  • ‎International ‎environmental law
  • ‎Necessity
  • The ‎circumstances precluding ‎the wrongfulness of an ‎unlawful act
  • Essential ‎Interest.‎
مراجع

  1. قرآن مجید

    1. فارسی

    الف) کتاب‏ها

    1. ترکمان، محمد (1362). مجموعه‏ای از رسائل، اعلامیه‏ها، مکتوبات و روزنامۀ شیخ فضل‏الله نوری. ج 1، چ هشتم، تهران: رسا.
    2. جوادی آملی، عبدالله (1390). تسنیم: تفسیر قرآن کریم. ج 8،. چ چهارم، قم: مرکز بین‏المللی نشر اسراء.
    3. جوادی آملی، عبدالله (1397). تسنیم: تفسیر قرآن کریم. ج 20، چ پنجم، قم: مرکز بین‏المللی نشر اسراء.
    4. جوادی آملی، عبدالله (1398). تسنیم: تفسیر قرآن کریم. ج 21، چ پنجم، قم: مرکز بین‏ نشر اسراء.
    5. زحیلی، وهبه‏ (1388). نظریۀ ضرورت در فقه اسلامی. ترجمۀ حسین صابری. قم: بوستان کتاب.
    6. قمی، ابوالقاسم (1371). جامع الشتات فی أجوبة السؤالات. ج 1، تهران: کیهان.
    7. کرافورد، جیمز (1398). حقوق ‏مسئولیت بین‏المللی (قواعد عمومی). ترجمۀ علیرضا ابراهیم گل. تهران: سنگلج قلم.
    8. کمیسیون حقوق بین‏الملل سازمان ملل متحد (1400). مسئولیت بین‏المللی دولت: متن و شرح مواد کمیسیون حقوق بین‏الملل. ترجمۀ علیرضا ابراهیم‏گل، چ دهم، تهران: شهر دانش.
    9. محقق داماد، سیدمصطفی (1364). قواعد فقه: بخش جزایی. ج 4، چ دوازدهم، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
    10. مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه. ج 4، چ سی‏ودوم. تهران: دارالکتب الاسلامیه‏.
    11. موسوی بجنوردی، سیدمحمد (1401). قواعد فقیه. ج 1، تهران: مؤسسۀ چاپ و نشر عروج.
    12. نجفی قوچانی، سیدمحمدحسن (1378). برگی از تاریخ معاصر: حیات الاسلام فی احوال آیه‏الملک العلام. رمضانعلی ‏شاکری. چ اول، تهران: هفت.

    ب) مقالات

    1. آقاجری، سیدهاشم؛ حاتمی، حسین (1393). کاوشی تاریخی در مفهوم و تطور معنایی بیضة اسلام. مطالعات تاریخ اسلام، 6 (21)، 61 -79.
    2. حسینی، سیدمحمد؛ رمضانی، محمد؛ موسوی‏نیا، سیدسجاد (1396). واکاوی مبانی فقهی ممنوعیت تخریب محیط ‏زیست. پیشرفت‏های نوین در علوم رفتاری، 2 (6)، 66-78.
    3. فهیمی، عزیزالله؛ عرب‏زاده، علی (1391). مبانی فقهی حقوق محیط‏ زیست. پژوهشنامۀ حقوق اسلامی، 13 (1)، 189-209.

     

    1. عربی
    2. ابن هشام، عبدالملک (1416ق). السیره النبویة. ج 2، مصر: مکتبة مصطفى البابی الحلبی
    3. آخوند خراسانی، محمدکاظم (1409ق). کفایة الأصول. ج 1، قم: مؤسسة آل‏البیت(ع) لإحیاءالتراث.
    4. اصفهانی، ابوالحسن (1421ق). وسیلة النجاة. قم: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    5. حرعاملی، محمدبن‏حسن (1403ق). وسائل الشیعة، محمدشیرازی. ج 11، قم: مؤسسۀ آل‏البیت(ع).
    6. حلبی، على بن ابراهیم (1427ق). السیره الحلبیه. ج 3، بیروت: دارالکتب‏ العلمیة.
    7. حلّی، حسن‏بن‏یوسف (1412ق). منتهى المطلب فی تحقیق المذهب‏. ج 14، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة‏.
    8. خمینی موسوی، سیدروح‏الله (1343). تحریر الوسیلة. ج 2، قم: مؤسّسة تنظیم ونشر آثار الإمام الخمینی.
    9. خمینی موسوی، سیدروح‏الله (1409ق). البیع. ج 1، قم: اسماعیلیان.
    10. خمینی موسوی، سیدروح‏الله (1434ق). تحریر الوسیلة. ج 1، قم: مؤسّسة تنظیم ونشر آثار الإمام الخمینی.
    11. روحانی، سیدمحمدصادق (1413ق). فقه الصادق، ج 13، قم: مؤسسة دار الکتاب.
    12. زحیلی، محمدمصطفى (1427ق). القواعد الفقهیة وتطبیقاتها فی المذاهب الأربعة. ج 1، بیروت: دارالفکر.
    13. سبحانی، جعفر (1386). زبدة الأحکام. قم: مؤسسة ‏الإمام‏الصادق(ع).
    14. سبزواری، محمدباقر (1423ق). کفایة الأحکام. ج 2، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
    15. شیخ انصاری، مرتضی (1419ق). فرائد الأصول. ج 2، قم: مجمع الفکر الإسلامی.
    16. صادقی تهرانی، محمد (بی‏تا). التفسیر الموضوعی للقرآن الکریم. ج 16، قم: مکتبة‏ محمدالصادقی‏الطهرانی.
    17. طباطبایی، محمدحسین (1404ق). المیزان فی تفسیر القرآن. ج 7، بیروت: منشورات مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
    18. طباطبایی، محمدحسین (1404ق). المیزان فی تفسیر القرآن. ج 1، بیروت: منشورات مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
    19. طبرسی، فضل بن حسن (1418ق). تفسیر جوامع الجامع. ج 1، قم: مؤسسة النشرالإسلامی.
    20. طبرسی، فضل‏بن‏حسن (1417ق). إعلام الورى بأعلام الهدى. ج 1، قم: مؤسسة آل‏البیت(ع).
    21. ‏طوسی، محمد‏بن‏حسن (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة. ج 2، قم: المکتبة‏ المرتضویة‏.
    22. ‏طوسی، محمدبن‏حسن (1400ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی. ج 1، بیروت: دارالکتاب ‏العربی.
    23. عاملی (شهید ثانی)، زین‏الدین (1423ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام. ج 12، قم: مؤسسۀ ‏المعارف‏الاسلامیه.
    24. کاشف‏الغطاء، الشیخ جعفر (1420ق). کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
    25. کاشف‏الغطاء، الشیخ محمدحسین (1400ق). تحریر المجلة. ج 1، قم: مؤسسة الامام‏الصادق(ع).
    26. کلینی، محمدبن‏یعقوب (1407ق). الکافی(ط-الإسلامیة). ج 5، تهران: دارالکتب‏الإسلامیة.
    27. مروارید، علی‏اصغر (1410ق). الینابیع الفقهیة. ج 9، بیروت: دار التراث.
    28. مفید، محمد بن محمد (1414ق). مصنّفات الشیخ المفید. ج 9، بیروت: دارالمفید.
    29. منتظری، حسینعلی (1374). دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الإسلامیه. ج 2، قم: دار الفکر.
    30. مؤسسۀ دائرة‏المعارف الفقه الاسلامی (1430ق). الموسوعة الفقهیة. ج 13، قم: مؤسسۀ دائرة‏المعارف الفقه الاسلامی.
    31. موسوی‏خویی، سیدابوالقاسم (1405ق). مستند العروة. مرتضی بروجردی. ج 15، قم: مؤسسۀ احیاء آثارالامام الخوئی.
    32. موسوی‏خویی، سیدأبوالقاسم (1409ق). منهاج الصالحین. ج 1، قم: مؤسسة الخوئی الإسلامیة.
    33. موسوی‏خوئی، سیدأبوالقاسم (1422ق). مصباح الأصول. تقریر: سید محمد واعظ حسینی. ج 1، قم: مکتبة الداوری‏.
    34. نائینی، محمدحسین (1424ق). تنبیه الأمة و تنزیه الملة. قم: بوستان‏کتاب.
    35. نجفی جواهری، محمدحسن (1403ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. ج 16 و 36، بیروت: دارإحیاءالتراث‏ العربی.
    36. یعقوبی، احمد‏بن‏ابی‏یعقوب (1415). تاریخ الیعقوبی. ج 2، بیروت: دارصادر.

     

    1. انگلیسی
    2. A) Books
    3. Augustus H, O,(1899). British and Foreign State Papers; 1893-1894. Vol. 86. London, H.M. Stationery Office.

     

    1. B) Articles
    2. Agiu, M.(2009). The Invocation of Necessity in International Law. Netherlands International Law Review. 56(02). 95 – 135.
    3. Boed, R. (2000). State of Necessity as a Justification for Internationally Wrongful Conduct. Yale Human Rights and Development Law Journal, 3(1). 1-45.
    4. Dobos, D. (2001). The Necessity of Precautiion- The Future of Ecological Necessity and the Precautionary Principle. Fordham Environmental Law Review, 13 (2). 375-408.
    5. Donnelly, J. (1980). Natural Law and Right in Aquinas’ Political Thought. the Western Political Quarterly, vol. 33. 520-535.
    6. Fitzmaurice, G. (1957). The General Principles of International Law Considered from the Standpoint of the Rule of Law, Collected Courses of the Hague Academy of International Law, (92), Recueil des Cours 5.
    7. Fitzmaurice, M. (2010). Necessity in International Environmental Law. Netherlands Yearbook of International Law. (41), 159 –192.
    8. C) Thesis
    9. Brownlie, I.(2019). Principles of Public International Law. James Crawford, (9th edn), London, Oxford University Press.
    10. Crawford, James (2002). International Law Commission’s Articles on State Responsibility: Introduction, Text and Commentaries. Cambridge: Cambridge University Press.
    11. Crawford, (2013). State Responsibility: The General Part. Cambridge. Cambridge University Press.
    12. Ismailov, (2017). the Necessity Defense in International Investment Law. Thesis for the Ph.D. degree in Law. University of Ottawa.
    13. Manton, R. (2016). Necessity in International Law. Thesis for the degree of Doctor of Philosophy in Law. Magdalen College. University of
    14. Yang, L. (2017). Necessity and the law of state responsibility: a contextual approach. Thesis for the Ph.D. The University of Hong Kong.

     

    1. D) Documents
    2. Ago, Roberto (1980). Eighth Report on State Responsibility, Addendum, YkILC, Vol. II (1), Doc. A/CN.4/318/Add.5.
    3. Draft Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts with commentaries (DARSIWA) (2001). Report of ILC on the work of its fifty-third session, the yearbook of the international law commission, 2001, vol. II, Part Two, (Doc. A/56/10).
    4. General Assembly Forty fourth Session (3-14 June 1992). United Nations Conference on Environment and Development (UNCED). Rio de Janeiro, Brazil, Vol. I, A/CONF.151/26/Rev.l (Vol. I).
    5. Nuclear Tests (New Zealand v. France). Aide-mémoire of New Zealand. 5 September 1995. para 38.
    6. Secretariat of the International Law Commission (1978). "Force majeure" and "Fortuitous event" as circumstances precluding wrongfulness: Survey of State practice, international judicial decisions and doctrine, Yearbook of International Law Commission, vol. II(1). U.N. Doc. A/CN.4/315.
    7. UN Economic Commission for Europe at its Forty-fourth Session Charter on Groundwater Management (1989). U.N. Doc. E/ECE/1197.
    8. United Nations Convention on Biological Diversity (UNCBD), Rio de Jaaneiro. 5 June 1992. ch_xxvii_08, Vol.2, Chapter XXVII. Environment. A/RES/44/228.
    9. Yearbook of the International Law Commission (1980). Vol. II, Part 2, ICL Rep. Document A/35/10.

     

    1. E) Cases
    2. Barcelona Traction, Light and Power Company, Ltd (Belgium v. Spain) (Judgment, 5 February 1970). ICJ Rep.
    3. Fisheries Jurisdiction (Spain v. Canada) (Jurisdiction Judgment, 4 December 1998). ICJ Rep 1998.
    4. Gabčíkovo-Nagymaros Project (Hungary v. Slovakia) (Judgment, 25 September 1997). ICJ Rep 1997.
    5. Legality of the Threat or Use of Nuclear Weapons (Advisory Opinion, 8 July 1996). ICJ Rep 1996.
    6. LG&E Energy Corp. v Argentine Republic (Decision on Liability, 3 October 2006), ICSID Case No. ARB/02/1.
    7. Memorial of the Republic of Hungary; Gabčíkovo-Nagymaros Project, Vol. I (2 May 1994).
    8. Russian Claim for Interest on Indemnities (Russia v. Turkey) (Award, 10 November 1912), PCA Case No. 1910-02.
فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 01 مهر 1404
فایل ها
سابقه مقاله
  • تاریخ دریافت: 17 فروردین 1402
  • تاریخ بازنگری: 17 تیر 1402
  • تاریخ پذیرش: 19 شهریور 1402
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار