نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسنده
دانشیار، گروه حقوق عمومی و بین‌الملل، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
چکیده
در دهه‌های اخیر با توسعۀ رویکرد مقررات‌گذاری بهتر، اصلاح فرایند مقررات‌گذاری محیط زیستی نیز در بسیاری از کشورها از جمله ایران ضرورت یافته است. با توجه به آثار مطلوب کاربست قواعد مقررات‌گذاری بهتر در بهبود کیفیت مقررات، می‌توان از این قواعد برای افزایش شفافیت، مشورت‌پذیری، کارامدی، ثبات و قابلیت اجرای مقررات محیط زیستی بهره جست. این مقاله به روش توصیفی، تحلیلی و آسیب‌شناسی حقوقی به بررسی این مسئله می‌پردازد که تا چه اندازه قواعد مقررات‌گذاری بهتر در فرایند مقررات‌گذاری محیط زیستی در ایران مورد استفاده واقع شده و چه چالش‌هایی در این زمینه وجود دارد. در نتیجه مشخص می‌شود که مقررات‌گذاری محیط زیستی در ایران در بسیاری از مورد از الگوها و قواعد مقررات‌گذاری بهتر پیروی نمی‌کند و استفاده از این قواعد برای بهبود مقررات هنوز نهادینه نشده و به الگو و رویۀ ثابتی در مقررات‌گذاری تبدیل نشده است. یکی از عوامل اصلی اجرای نامطلوب مقررات محیط زیستی نیز ضعف در کیفیت و کارامدی این مقررات از منظر رویکرد مقررات‌گذاری بهتر است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Iran's Environmental Regulation Challenges in the Light of Better Regulation Approach
نویسنده [English]
- Masoud Faryadi
Associate professor, Department of Public & International Law, Faculty of Law & Political Sciences, University of Mazandaran, Babolsar, Iran
چکیده [English]
Abstract: In recent decades, as the better regulation approach develops, it has become necessary to modify the environmental regulation process in many countries, including Iran. Considering the positive effects of applying better regulatory rules in improving the quality of regulation, these rules can be used to increase transparency, consultation, efficiency, consistency and enforceability of environmental regulations. This article investigates the issue of how better regulatory rules are used in the process of environmental regulation in Iran through descriptive, analytical and legal pathology methods and what challenges there are in this field. As a result, it is clear that environmental regulation in Iran in many cases does not follow better regulatory models and rules, and the use of these rules to improve regulations has not yet been institutionalized and has not become a stable procedure in regulation. One of the main factors of problematic implementation of environmental regulations is the weakness in the quality and efficiency of these regulations from the better regulatory approach point of view.
کلیدواژه‌ها [English]
- Environmental regulation
- Better regulation
- Transparency of regulations
- Efficiency of regulations
- Environmental law.
- فارسی
الف) کتاب‌ها
- زانتاکی، هلن (1401). قانون‌نویسی: هنر و فناوری قواعد تنظیم‌گری. ترجمۀ حسن وکیلیان، تهران: سمت.
- فریادی، مسعود (1389). سازوکارهای حقوقی ارزیابی آثار مقررات‌گذاری در نظام حقوقی ایران. تهران: ادارۀ کل پژوهش و اطلاع‌رسانی معاونت حقوقی ریاست جمهوری.
- هداوند، مهدی؛ مشهدی، علی (1389). اصول حقوق اداری در پرتو آراء دیوان عدالت اداری، تهران: خرسندی.
ب) مقالات
- آقایی طوق، مسلم (1392). ساده‌سازی اداری و راهکارهای آن. فصلنامۀ حقوق اداری، 1(1)، 155-188.
- آقایی طوق، مسلم (1397). فرایندهای مشورت عمومی و نظرخواهی در مورد مقررات: بررسی تطبیقی و وضعیت ایران. فصلنامۀ حقوق اداری، 5 (14)، 9-30.
- حلی‌ساز، ارشک؛ صفی‌خانی، ساجده (1401). بررسی رویکرد سیاست اجباری در قوانین و مقررات محیط زیستی ایران. مجلس و راهبرد، 29 (112) 361-390.
- عادلی، امیدعلی؛ گودرزی فراهانی، یزدان؛ ابراهیمی‌نژاد رفسنجانی، علی‌اکبر (1402). تأثیرپذیری غیرخطی رقابت‌پذیری و نوآوری بنگاه از سختگیری در مقررات زیست‌محیطی: آزمون فرضیۀ پورتر. علوم و تکنولوژی محیط زیست، 25 (2)، 55-69.
- مرکز مالمیر، احمد (1390). تأثیر کیفیت و کمیت مقررات بر محیط کسب‌وکار. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، شمارۀ 12313.
ج) گزارش‌ها
- مرکزمالمیری، احمد (1402). ارزیابی حمایت‌های قانونی از کسب‌وکار در ایران، مرکز پژوهش‌های اتاق ایران، نشر سبزان.
- وکیلیان، حسن (1402). قانونگذاری خوب: مبانی، شاخص‌ها و ابعاد، مرکز پژوهش‌های اتاق ایران.
د) قوانین و مقررات
- سیاست‌های کلی نظام
- سیاست‌های کلی نظام اداری (14/01/1389)
- سیاست‌های کلی محیط زیست (26/8/1394)
- سیاست‌های کلی نظام قانونگذاری (6/7/1398)
ه) قوانین
- قانون برنامۀ ششم توسعه (14/12/1395)
- قانون هوای پاک (25/04/1396)
- قانون ساماندهی صنعت خودرو (26/08/1400)
و) مصوبات هیأت وزیران
- آیین‌نامه استفاده از اراضی، احداث بنا و تأسیسات در خارج از حریم شهرها و محدودۀ روستاها (10/02/1391).
- آیین‌نامۀ اجرایی بندهای «ب، ج و د» مادۀ 45 قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین (16/12/1375)
- آیین‌نامۀ اجرایی مادۀ 184 قانون برنامۀ پنجم توسعه راجع به ارزیابی راهبردی محیطی (16/11/1390).
- آیین‌نامۀ ارزیابی اثرات زیست‌محیطی طرح‌ها و پروژه‌های بزرگ تولیدی، خدماتی و عمرانی» (29/08/1390) با اصلاح بعدی.
- آیین‌نامۀ کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی (20/07/1401).
- آیین‌نامۀ مشارکت در حفظ محیط زیست طبیعی و رونق کسب‌وکار محیط زیستی (20/04/1403)
- تصویب‌نامه در خصوص معافیت مالیاتی صنایع جدیدالاحداث مستقر در شهرک‌های صنعتی خارج از شعاع یکصد و بیست کیلومتری مرکز استان تهران به مدت ده سال» (17/04/1388).
ز) مصوبات سازمان حفاظت محیط زیست
- دستورالعمل نحوۀ نظارت و پایش زیست‌محیطی طرح‌ها و پروژه‌ها پس از تصویب گزارش ارزیابی اثرات زیست‌محیطی (1394).
- راهبردها و برنامۀ عمل ملی حفاظت و احیای تالاب‌های ایران (1399).
- مقررات و ضوابط استقرار واحدهای تولیدی و صنعتی (1397).
- ملاحظات زیست‌محیطی قابل توجه در خصوص استفاده از پسماند سوزها (1396).
- انگلیسی
- A) Books
- Eisner, M. A., (2007). Governing the Environment: The Transformation of Environmental Regulation, USA: Lynne Rienner Publishers.
- Morgan, B. & Yeung, K. (2007). An Introduction to Law and Regulation, UK: Cambridge University Press.
- Heyvaert, V. (2019). Transnational Environmental Regulation and Governance: Purpose, Strategies and Principles, UK: Cambridge University Press.
- Rogers, D. T. (2020). Environmental Compliance and Sustainability: Global Challenges and Perspectives, USA: CRC Press.
- B) Articles
- Anton, W. R. Q. Deltas, G. & Khanna, M. (2004). Incentives for Environmental Self-regulation and Implications for Environmental Performance, Journal of Environmental Economics and Management, (48), 632–654.
- Hann, R. V. & Stavins, R. N. (1991). Incentive-based Environmental Regulation: A New Area form an Old Idea, Ecology Law Quarterly, 18:1.
- Holmes, J. & Clark, R., (2008). Enhancing the Use of Science in Environmental Policy-making and Regulation, Environmental Science and Policy, 11, 702-711.
- Jones, J. (2007). Regulatory Design for Scientific Uncertainty_ Acknowledging the Diversity of Approaches in Environmental Regulation and Public Administration, Journal of Environmental Law, 19(3), 347–365.
- Krysiak, F. C., & Oberauner, I. M. (2010). Environmental Policy à la Carte: Letting Firms Choose their Regulation. Journal of Environmental Economics and Management. (60) 221–232.
- Lovely, M. & Popp, D. (2011). Trade, Technology, and the Environment: Does Access to Technology Promote Environmental Regulation?. Journal of Environmental Economics and Management, (61), 35-61.
- Malloy, T. F. (2002). Regulating by Incentives: Myths, Models, and Micromarkets, Texas Law Review, (81).
- Stewart, R. B. (1996). The Future of Environmental Regulation: United States Environmental Regulation: A Failing Paradigm. Journal of Law and Commerce, (15).
- C) Reports
- Brown, A. C. et al. (2006). Handbook for Evaluating Infrastructure Regulatory Systems, USA: World Bank.
- Dechezleprêtre, A. & Sato, M. (2018). Green Policies and Firms’ Competitiveness, OECD Issue Paper, France.
- Goulder, L. H. & Parry, I. W. H. (2008). Instrument Choice in Environmental Policy Resources for the Future, USA: Resources for the Future Discussion Paper: RFF DP 08-07.
- OECD (2006). Cutting Red Tape: National Strategies for Administrative Simplification, Paris: OECD.
- OECD (2019). Better Regulation Practices across the European Union, France: OECD Publishing.
- OECD (2022). Better Regulation Practices across the European Union, France: OECD Publishing.
- World Bank (2010). Better Regulation for Growth; Governance Frameworks and Tools for Effective Regulatory Reform: Regulatory Quality Indicators, USA: World Bank Group.
- Wunder, S. et al., (2010). Payments for Environmental Services and the Global Environment Facility, Scientific and Technical Advisory Panel (STAP), USA: Global Environment Facility (GEF).
- D) Documents
- European Commission, Interinstitutional Agreement on Better Law-making, (2003/C 321/01).
- European Commission, (2002), Communication on Action Plan "Simplifying and Improving the Regulatory Environment", COM(2002) 278 final.
- European Commission, (2005), Communication on Better Regulation for Growth and Jobs in the European Union, COM(2005) 97 final.
- European Commission Working Document (2009) Reducing Administrative Burdens in the European Union, Annex to the 3rd Strategic Review on Better Regulation, COM(2009) 16 final.
- European Commission, Communication on Action Programme for Reducing Administrative Burdens in the European Union, COM(2007) 23 final.
- European Commission, (2017). Communication on EU law: Better Results through Better Application (2017/C 18/02).
- European Commission, (2021). Commission Staff Working Document: Better Regulation Guidelines, SWD(2021) 305 final.
- OECD, (1994). Improving the Quality of Government Regulation Economic, Legal and Managerial Techniques, OECD Publishing, OCDE/GD(94)59, France.
- OECD (1995). OECD Recommendation on Improving the Quality of Government Regulation, OECD Publishing, OCDE/GD(95)95, France.
- فرانسوی
- Durand, C. (2008). Mieux Légiférer: une des Priorités Centrales de la Commission européenne, ERA Forum, 9:41–52.
- Godard, O. (2014). Instruments Économiques, Justification et Normes de Justice : le Cas de la Politique Climatique, Charlotte Halpern, Pierre Lascoumes et Patrick Le Galès (dir.): L'instrumentation de l'action publique: Controverses, résistances, effets, France: Presses de Sciences Po.
- پرتغالی
- Prates, T. M. (2010). Regulação Ambiental nos Sistemas Regionais de Inovação, Economia política do desenvolvimento Maceió, vol. 3, n. 8, p. 29-42.
- اسپانیایی
- Verna Coronado, V. (2015). La Regulación Ambiental: Naturaleza, Necesidad y Criterios para su Formulación. Revista De Derecho Administrativo, (15), 61-73.
)