نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسندگان
1 پژوهشکده زنان، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
2 استادیار گروه مطالعات خانواده و زنان، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
3 دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران
چکیده
با گذشت بیش از چهار دهه از انقلاب اسلامی ایران، مسئلۀ رعایت حجاب و دفاع از نظام قانونی آن در عرصۀ ملی و بین‌المللی با چالش‌های جدی روبه‌روست. این موضوع ریشه در عوامل متعددی دارد که از یک منظر می‌توان آن را در چارچوب چالش‌های گفتمانی و حقوقی بررسی کرد. در پی وقایع سال 1401 شمسی به‌ویژه تغییر رفتار بخشی از بدنۀ اجتماعی در تقابل با قانون حجاب از یک سو، نوسان و اعوجاج سیاست‌ها، رویکردها و شیوه‌های برخورد با بی‌حجابی و پوشش‌های ناهنجار در طی دهه‌های مختلف و ابهام قوانین و مقررات حجاب علی‌رغم فربگی آن از سوی دیگر، سبب شده تا قوانین و مقررات موجود برای رعایت حجاب اسلامی در جامعه پاسخگوی نیازهای ملی نباشد و در عرصۀ بین‌المللی نیز فاقد پشتوانۀ حقوقی باشد. جمهوری اسلامی ایران به‌واسطه تصویب و اجرای قوانین حجاب و عفاف، به نقض حقوق بشر زنان نیز متهم شده است. این مقاله با روش تحلیلی-توصیفی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای بدین پرسش پاسخ می‌دهد که «اتخاذ تدابیر تقنینی در حوزۀ حجاب مستلزم چه الزامات و اقتضائاتی است». نتایج نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران در دو سطح «تولید ادبیات و گفتمان» و «اصلاح رویۀ قانون‌نویسی» نیازمند تحول اساسی است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Necessary Legislative Measures on the Issue of Hijab
نویسندگان [English]
- Niloufar Moghaddami Khomami 1
- Fatemeh Ebrahimi Varkiani 2
- Zeinab Tavassoli 3
1 Women's Research Center, Alzahra University, Tehran, Iran
2 Assistant Pro. Department of Family and Women's Studies, Faculty of Social and Economic Sciences, Alzahra University, Tehran, Iran
3 MS Student in Public Law, Science and Culture University, Tehran, Iran
چکیده [English]
More than four decades after the Islamic Revolution in Iran, the issue of adhering to hijab and defending its legal framework at both national and international levels faces serious challenges. This issue stems from various factors that can be examined within the framework of discursive and legal challenges. Following the events of 1401 in the Persian calendar, particularly the change in behavior among parts of the social body in opposition to the hijab law on one hand, and the fluctuations and distortions in policies, approaches, and methods of dealing with non-compliance and inappropriate dress over the decades, along with the ambiguity of hijab laws and regulations despite their extensive nature on the other hand, have resulted in existing laws and regulations for adhering to Islamic hijab in society not meeting national needs and lacking legal support internationally. The Islamic Republic of Iran has also been accused of violating women's human rights due to the enactment and implementation of hijab and chastity laws. This article, using an analytical-descriptive method and referencing library sources, addresses the question, "What requirements and conditions are necessary for adopting legislative measures in the area of hijab?" The results indicate that the Islamic Republic of Iran needs fundamental transformation at two levels: "producing literature and discourse" and "reforming the legislative process."
کلیدواژه‌ها [English]
- modification of hijab (covering)
- legislative measures
- right to adequate clothing
- hijab law
- discourse-generation
- فارسی
الف) کتاب‌ها
- جاوید، محمدجواد (1403). حقوق بشر در اسلام. تهران: دادگستر.
- جاوید، محمدجواد (1391). نقد مبانی فلسفی حقوق بشر. تهران: مخاطب.
- جوادی آملی، عبدالله (1390). حق و تکلیف در اسلام، قم: مرکز نشر اسراء.
- حسینی، اکرم؛ بادران، مهناز (1401). مجموعه قوانین و مقررات مربوط به حجاب، اخلاق و عفت عمومی. تهران: روابط عمومی شورای فرهنگی اجتماعی زنان.
- دهقانی، علیرضا (1401). گزارش پژوهشی اجبار به حجاب در فقه شیعه بر اساس آراء 41 نفر از مراجع تقلید معاصر. تهران: گروه بررسی‌های راهبردی میراث.
- غلامی، علی (1391). مسئلۀ حجاب در جمهوری اسلامی ایران. تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
- میرموسوی، سیدعلی؛ حقیقت، سیدصادق (1388). مبانی حقوق بشر از دیدگاه اسلام و دیگر مکاتب. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
- ب) مقالات
- آبیار، زهرا؛ کرمی‌پور، الله‌کرم؛ شریفی، سعید (1399). چالش‌های نظری حجاب در ایران پساانقلاب: تحلیلی بر رویکردهای موجود از حجاب و عفاف. اسلام و علوم اجتماعی، (23)، 217-238.
- آناهید، فاطمه؛ جعفرپور بیگدیلو، یوسف؛ عنایتی، فراهم؛ پورجواهری، علی (1399). الزام پوشش با رویکرد به آزادی و رعایت حقوق شهروندی در فقه و حقوق ایران. مطالعات تطبیقی حقوق شهروندی، 1 (1)، 27-38.
- امامی، سید مجید (1392). چارچوبی انتقادی برای سیاست‌پژوهشی مسئلۀ حجاب در جمهوری اسلامی ایران، منطبق بر نظریه و الگوی عرفی شدن جامعه ایران. نشریۀ اسلام و مطالعات اجتماعی، 1 (1)، 114-134.
- اکرامی، جواد (1389). جرایم علیه عفت و اخلاق عمومی. نشریۀ گفتمان‌های حقوقی، 9 (17-18)، 73-94.
- جاوید، محمدجواد، شاهمرادی، عصمت (1396). جمهوری اسلامی ایران و مسئلۀ بدحجاب. زن در فرهنگ و هنر، 9 (1)، 139-164
- جعفری، مجتبی؛ قدرتی، روح‌الله (1402). ابهامات قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر مصوب 1394. نشریۀ اندیشه‌های حقوق عمومی، 14 (23)، 155-170.
- جیمز، استفن؛ فیض‌بخش، امیر (1403). حق بر پوشاک در حقوق بین‌الملل، حق فراموش‌شده؟. مجلۀ پژوهش‌های حقوقی، 23 (59)، 131-178.
- حبیبی، محمداسحاق (1384). نیم‌نگاهی به حجاب در ادیان الهی. معرفت، 14 (94)، 58-67.
- حیدرنژاد، کیوان؛ عبدالهی دیده‌بان، عطیه (1403). تحلیل لایحه عفاف و حجاب از منظر جامعه‌شناسی جنایی و جرم‌شناسی. نشریۀ مطالعات علوم اسلامی انسانی، 8 (38)، 12-27.
- حیدریان دولت‌آبادی، محمدجواد (1396). درآمدی بر باید و نباید عمل‌گرایانه مسئلۀ ایران و حقوق بین‌الملل در حجاب. مجلۀ حقوقی، 2 (5)، 81-102.
- دلشاد، ابراهیم؛ احدزاده، عباس؛ پورجواهری، علی (1399). چگونگی و چرایی قانون برای احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی. نشریه مطالعات تطبیقی حقوق شهروندی، 1 (1). 39-54.
- راسخ، محمد (1385). ویژگی‌های ذاتی و عرضی قانون. مجلس و پژوهش، 13 (51)، 13-40.
- رحیمی، غلامرضا (1393). حقوق متقابل ملت و دولت از دیدگاه اسلام و لیبرالیسم. سیاست متعالیه، 2 (7)، 137-154.
- ضابط‌پور کاری، غلامرضا (1395). نقش انقلاب اسلامی ایران در تغییر هندسۀ جهانی قدرت با تأکید بر ظرفیت‌های راهبردی آن. علوم سیاسی، 19 (75)، 59-83.
- فلاح تفتی، فاطمه (1393). مسئولیت حکومت اسلامی در امر حجاب با استناد به ادله‌ی امر به معروف و نهی از منکر. مطالعات راهبردی زنان، 17 (64)، 73-116.
- محبوبی‌منش، حسین (1386). تحلیل اجتماعی مسئلۀ حجاب. مطالعات راهبردی زنان، 10 (38)، 88-134.
- محسنی ابوالخیری، علیرضا؛ حاضری، علی‌محمد (1398). تحلیل بر منازعات گفتمانی «حجاب» در دورۀ جمهوری اسلامی (1360-1392). نشریۀ اندیشۀ سیاسی در اسلام، 6 (19)، 83-104.
- موسوی میرکلایی، طه؛ دهنوی، محمد؛ محمدزاده، ساوالان (1403). آزادی پوشش مذهبی بانوان مسلمان از منظر حقوق بین‌الملل با تأکید بر آرای دیوان اروپایی حقوق بشر. فصلنامۀ مطالعات حقوق عمومی، 53 (2)، 1255-1278.
- هاشمی، سیدحسین (1386). نقدی بر مادۀ 638 ق.م.ا. در جرم‌انگاری بدحجابی. مطالعات راهبردی زنان. 10 (37)، 133-160.
ج) پایان‌نامه و رساله
- مقدمی خمامی، نیلوفر (1398). حمایت از نهاد خانواده در نظام بین‌المللی حقوق بشر. رساله برای دریافت درجۀ دکتری تخصصی. به راهنمایی دکتر آرامش شهبازی. تهران: دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، تاریخ دفاع: 30/10/1398.
- انگلیسی
- Books
- Aziz, R. (2010), Hijab – The Islamic Dress Code: Its historical development, evidence from sacred sources and views of selected Muslim scholars. University of South Africa.
- Planche, J. R. (1847). History of British Medieval Costume: From the Earliest Period to the Close of the Eighteenth Century. Whitefish, Montana: Kessinger Publishing, LLC.
- Saps, M. F. (2018). Power, Autonomy, and the Role of Law: Nudity and the Public-Private Distinction, Bates College Department of Politics, available at: https://scarab.bates.edu/honorstheses/267.
- Papers
- Carroll, James J. (1971). The Legality of Dress Codes for Students, DePaul Law Review, 20 (1), 222-251.
- Graham, Luke D. (2023). Reasserting the Right to Adequate Clothing in International Human Rights Law, Human Rights Law Review, Oxford University Press, 24, pp. 1-18.
- Halrynjo, S., & Jonker, M. (2016). Naming and Framing of Intersectionality in Hijab Cases-Does it Matter? An Analysis of Discrimination Cases in Scandinavia and the Netherlands. Journal of Gender, Work and Organization, 23 (3), 278-295.
- Pomertanz, S. (2007). Cleavage in a Tank Top: Bodily Prohibition and Discourses of School Dress Codes. Alberta Journal of Educational Research, 53 (4), 373-386.
- Warren, H. (1933). Social Nudism and the Body Taboo. Psychological Review, 40 (2), 160-183.
- Documents
- (1948). Universal Declaration of Human Rights, Retrieved 2 6, 2023, available at: https://iran.un.org/fa/25935-alamyh-jhany-hqwq-bshr
- HNHR (2014). Iran: Crackdown on Hijab Law; Office of the High Commissioner for Human Rights; Avilable at: https://www.ohchr.org/en/press-briefing-notes/2024/04/iran-crackdown-hijab-law
- UN Human Rights Committee (HRC), General comment no. 34, Article 19, Freedoms of opinion and expression, CCPR/C/GC/34 , 12 September 2011, https://www.refworld.org/legal/general/hrc/2011/en/83764 [accessed 27 October 2024]
- International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights (ICESCR) (1966). Retrieved from The Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights, available at: https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/international-covenant-economic-social-and-cultural-rights
- Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms (ECHR) (1950). Council of Europe, available at: https://www.echr.coe.int/documents/d/echr/convention_ENG
- Cases
- Stephen Peter Gough Vs. Director of Public Prosecutions, CO/5907/2013 (England and Wales High Court, 10 31, 2013). Available at: http://www.bailii.org/ew/cases/EWHC/Admin/2013/3267.html
- A.S. v. France, Application No. 43835/11 (ECHR, 1 July, 2014 ). Available at: https://hudoc.echr.coe.int/fre?i=002-9952
)