نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسندگان
1 دانش‌آموختۀ مقطع دکتری حقوق خصوصی دانشکدۀ علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، ایران
2 دانشیار گروه حقوق، دانشکدۀ علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
3 دانشیار گروه حقوق، دانشکدۀ علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
چکیده
در دانش هرمنوتیک که ادوار مختلفی را پشت سر گذاشته است، برخی مانند شلایرماخر، رسالت مفسر را آگاهی از فردیت مؤلف می‌دانند و بعضی دیگر مانند گادامر (سردمدار هرمنوتیک پدیدارشناسانه)، واقعیت و فهم حقیقی را در افق ذهنی تفسیرگر و با روش دیالکتیکی دنبال می‌کنند. اصل 73 ق.ا ایران، هم مرجع صالح تفسیر قوانین عادی را که نهاد تقنینی است، مشخص کرده است (نزدیک با هرمنوتیک ماخر) و هم به دادرس این اجازه را داده تا برای تمییز حق، دست به تفسیر زند. از این‌رو و با توجه به تجویز قانونگذار به انجام تفسیر از سوی دادرس، آیا در نظام حقوقی ایران، به‌هنگام تفسیر می‌توان طبق هرمنوتیک گادامر، از پوستۀ ظاهری قانون عبور کرد و به فرامتن رسید؟ در این تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی و تدقیق در منطق حقوقی موجود که مبتنی بر شریعت اسلام است، دانسته شد که هنگام تفسیر در قوانین متخذ از شرع (از جمله قانون مدنی و قانون مجازات اسلامی)، لازم است تا تفسیرگر در نظریۀ تفسیری خود از مستمسک شرعی استمداد جوید و نمی‌تواند صرفاً موافق با افق ذهنی خویش (صرف‌نظر از مقصود مقنن) و نظر به رعایت ملاحظاتی (مانند عدالت و انصاف)، به همان شیوه‌ای که در هرمنوتیک پدیدارشناسانۀ گادامر دنبال می‌شود، اقدام به تفسیر قانون کند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Feasibility of the Hermeneutic Views of Schleiermacher and Gadamer in Article 73 of the Iranian Constitution
نویسندگان [English]
- Mohammad Amini 1
- Mohammad Mahdi Alsharif 2
- Hassan PoorBaferani 3
- Mahdi Shahabi, 2
1 Ph.D. Student (Candidate) in Private Law, Faculty of Administrative Sciences and Economics, University, of Isfahan, Isfahan, Iran
2 Associate Prof., Department of Law, Faculty of Administrative Sciences and Economics, University of Isfahan, Isfahan, Iran
3 Associate Prof., Department of Law, Faculty of Administrative Sciences and Economics, University of Isfahan, Isfahan, Iran
چکیده [English]
In hermeneutics, which has undergone various phases, some thinkers like Schleiermacher view the interpreter's mission as an awareness of the author's individuality, while others, such as Gadamer (the leader of phenomenological hermeneutics), pursue true understanding within the interpretive horizon of the interpreter using a dialectical method. Principle 73 of the Iranian Constitution specifies the competent authority for interpreting ordinary laws, which is a legislative body (similar to Schleiermacher's hermeneutics), and also grants judges the authority to interpret in order to discern rights. Therefore, considering the legislator's provision for interpretation by judges, can one, when interpreting within the Iranian legal system, transcend the superficial layer of the law and reach the text beyond it according to Gadamer's hermeneutics? This research, employing a descriptive-analytical method and scrutinizing the existing legal logic based on Islamic Sharia, reveals that when interpreting laws derived from Sharia (including civil law and Islamic penal law), it is necessary for the interpreter to seek support from religious sources in their interpretive theory and cannot solely act according to their own mental horizon (regardless of the legislator's intent) while considering factors such as justice and fairness, as pursued in Gadamer's phenomenological hermeneutics.
کلیدواژه‌ها [English]
- Schleier Macher
- Gadamer
- hermeneutics
- article 73 of the constitution
- Iran's legal system
- logic of law
- فارسی
الف) کتاب‌ها
- آزاد، علیرضا (1391). تفسیر قرآن و هرمنوتیک کلاسیک. قم: بوستان کتاب.
- آقایی، کامران (1393). مکتب‌های تفسیری در حقوق بر بنیاد هرمنوتیک حقوقی. چ دوم، تهران: میزان.
- احمدی، بابک (1385). ساختار و تأویل متن. چ هشتم، تهران: مرکز.
- احمدی، بابک (1383). ساختار و هرمنوتیک. چ هشتم، تهران: گام نو.
- الشریف، محمدمهدی (1393). منطق حقوق پژوهشی در منطق حاکم بر تفسیر و استدلال حقوقی. چ سوم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- الشریف، محمدمهدی (1399). منطق حقوق. چ پنجم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- جعفری‌تبار، حسن (1388). فلسفۀ تفسیری حقوق. چ اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- حسنی، حمیدرضا (1389). عوامل فهم متن. تهران: هرمس.
- ژ. کالینوسکی (1373). تفسیر حقوق: قواعد حقوقی و منطقی آن (ترجمۀ دکتر حسن حبیبی)، منطق حقوقی و انفورماتیک حقوقی. چ اول، تهران: مؤسسۀ اطلاعات.
- سلدن، رامان؛ ویدوسون، پیتر(1384). راهنمای نظریة ادبـی معاصـر (ترجمـة عبـاس مخبر). چ سوم، تهران: طرح نو.
- شهابی، مهدی (1397). فلسفۀ حقوق (مبانی نظری تحول نظام حقوقی از حقوق سنتی تا حقوق مدرن). چ دوم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
- شمیسا، سیروس (1385). نقد ادبی. تهران: میترا.
- عمید زنجانی، عباس‌علی (1385). مبانی روش‌های تفسیر قرآن، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد.
- کاتوزیان، ناصر (1393). فلسفۀ حقوق، منطق حقوق. چ پنجم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- کاتوزیان، ناصر (1381). فلسفۀ حقوق. چ دوم، ج 3، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- کاتوزیان، ناصر (1377). فلسفۀ حقوق (منابع حقوق). ج 2، چ اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- کاتوزیان، ناصر (1389). شیوۀ تجربی تحقیق در حقوق. چ اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- کاتوزیان، ناصر (1376). دورۀ مقدماتی حقوق مدنی (ارث). چ اول، تهران: دادگستر.
- کیوانفر، شهرام (1390). مبانی فلسفی تفسیر قانون. چ اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- گادامر، هانس-گئورگ (1396). هرمنوتیک دین و اخلاق (ترجمۀ شهاب‌الدین امیرخانی. چ اول، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه.
- نوبهار، رحیم (1395). اصول فقه، مباحث الفاظ و قواعد تفسیر متن. چ اول، تهران: میزان.
- واعظی، احمد (1399). هرمنوتیک حقوقی. چ اول، قم: بوستان کتاب.
- واعظی، احمد (1389). درآمدی بر هرمنوتیک. چ ششم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه.
- هاشمی، سیدمحمد (1385). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. ج 1، چ هفتم، تهران: میزان.
- هاشمی، سیدمحمد (1385). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. ج 2، چ یازدهم، تهران: میزان.
ب) مقالات
- آزاد، علیرضا؛ آزاد، تکتم؛ لعل روشن، فاطمه (1395). مبانی مشترک اصول فقه و هرمنوتیک کلاسیک در فهم متن. فقه و اصول، 48(2)، 9-28.
- آزاد، علیرضا؛ احمد واعظی و حسن نقی‌زاده (1395). نقد روش‌گرایی از منظر هرمنوتیک فلسفی گادامر. مطالعات اسلامی: فلسفه و کلام، 48(96)، 9 -30.
- آقایی طوق، مسلم (1386). بررسی رویکرد تفسیری شورای نگهبان در پرتو هرمنوتیک فلسفی گادامر. معارف اسلامی و حقوق، 8(1)، بهار و تابستان، 33 – 59.
- افشار، سجاد (1397). رهیافت مؤلف‌گرا در تفسیر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامۀ دانش حقوق عمومی، 7(20)، 49-70.
- الماسی، مسعود؛ واعظی، احمد (1401). مبانی و پیامدهای نص‌گرایی قانونی در نظام‌های قضایی معاصر. فصلنامۀ دانش حقوق عمومی، 11(35)، 73-92.
- پریمی، علی (بی تا). هرمنوتیک و تأثیر آن بر فهم متون دینی. فصلنامۀ حوزه و دانشگاه، (39).
- ریکور، پل (1376). وظیفة هرمنوتیک (ترجمـة: محمدحسین لطیفـی). نامـة فلـسفه، (2)، 25-48.
- سیمایی صراف، حسین (1390). منطق حقوق مدرن و اصول فقه؛ خاستگاه و کاربردهای متفاوت با مطالعۀ موردی در نظام حقوقی ایران. مجلۀ تحقیقات حقوقی، (55)، 139-164.
- شهابی، مهدی (1398). از مطلق‌گرایی حقوقی تا نسبی‌گرایی حقوقی؛ نقدی بر تحلیل برونو اپتی از جریان‌های حقوقی متعارض در پارادایم مدرنیتۀ حقوقی. مطالعات حقوق عمومی، 49(4)، 1089 – 1108.
- فیاضی، مسعود (1400). نظریۀ فهم متن از دیدگاه میرزای نائینی(ره) در قیاس با نظریه فهم متن شلایرماخر. دوفصلنامۀ علمی پژوهشی اصول فقه حوزه، 5(7)، 39-62.
- عربی
الف) کتاب‌ها
- آخوند خراسانی، محمدکاظم (1409ق). کفایة الاصول. قم: آل‌البیت لاحیاء التراث.
- اصفهانی، محمدحسین (1414ق). نهایة الدرایه فی شرح الکفایة. قم: مؤسسۀ آل‌البیت لاحیاء التراث.
- صدر، محمدباقر (1430ق). دروس فی علم الاصول (الحلقة الثالثة). چ دوم، قم: دارالعلم.
- قطب، سید (1378). فی ظلال القرآن. تهران: احسان.
- محقق کرکی، شیخ نورالدین علی (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. چ دوم، قم: مؤسسۀ آل البیت (ع).
- نائینی، محمدحسین (1420ق). اجود التقریرات (مقرر: سید ابوالقاسم خویی). چ اول، قم: مؤسسۀ صاحب الامر (عج).
- نائینی، محمدحسین (1424ق). فوائد الاصول (مقرر: محمد علی کاظمی خراسانی). چ هشتم، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
- انگلیسی
- A) Books
- Dilthey, W. (1996). Hermeneutics and the study of History. edited whit an introduction; by Rudolf A. Makkreel and Frithjof Rodi, the United States of America, by Princeton Academic Press.
- Dworkin, R. (1986). Laws Empire. Harvard university press.
- Francis J. Mootz III (2016). Law, Hermeneutics and Rhetoric. Routledge Taylor & Francis Group, London and New York.
- Gadamer, H-G (1998). Reason in the Age of Science. Frederick G. Lawrence, Cambridge: MIT Press.
- Gadamer, H-G (2004), Truth and Method. Joel Weinsheimer and Donald Marshall, London and New York: Continuum
- Gadamer, H- G (2007). The Gadamer Reader: A Bouquet of the Later Writings. Richard E. Palmer. 7. Evanston: Northwestern University Press.
- Gadamer, H – G (2001). Truth and Method. Translated in to English Jol Weinesheimer and Donald G. Marshal, sheed and Ward Pub, second edition, Fifth impression: London.
- Perelman, C. (1967). Justice. New York: Random House.
- Seebhom T.M (2004). Hermeneutics: Methodand Methodology. USA, Kluwer Academic Publishers.
- Schleiermacher, F. (2016). The Christian Faith. 3rd edition with an introduction by Paul T. Nimmo. Bloomsbury T&T Clark.
- B) Articles
- Goodrich, p., Legal Hermeneutics, in: Routledg Encyclopedia of Philosophy; Taylor and Francia, Available at: https://www.rep.routledge.com/articles/thematic/legal-hermeneutics/v-1.
- Kenneth R, T. (2011). Selected Theories of Constitutional Interpretation. Congressional Research Service: https://fas.org/sgp/crs/misc/R41637.pdf
- Malpas, J. (2018). Dialogue and Phronesis in Stanford Encyclopedia of Philosophy, Gadamer, https://plato.stanford.edu/entries/gadamer/#DiaPhr.
- Soames Scott (2011). What vagueness and inconsistency tell us about interpretation, In book: Philosophical Foundations of Language in the Law, 31-57.
)