نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• فاطمه قره چمنی ¹
• فاطمه زین الدینی ²

¹ دانشجوی دکتری حکمرانی، دانشکدۀ حکمرانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

² استادیار، دانشکدۀ حکمرانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

در حالی‏ که امروزه مداخلۀ دولت ‏های مدرن در شئون مختلف حاکمیت و شهروندان ضروری به ‏نظر می‏رسد، این مسئله که دولت از منظر حاکمیتی چه حدود و اختیاراتی برای اعمال سیاست دارد محل تأمل و اختلاف است. در حوزۀ خانواده، حدود دخالت دولت، سلبی یا ایجابی بودن آن حائز اهمیت است. در مورد حکومت اسلامی و در چارچوب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دو مفهوم «ولایت» و «امامت» با خاستگاه مشترک «پیروی و اطاعت کردن» در کنار مفهوم حاکمیت وجود دارد. این مقاله به بررسی این مسئله خواهد پرداخت که در قانون اساسی، حوزه ‏های مختلفی که به دولت اسلامی اذن ورود در مسئله خانواده را داده است، ذیل کدام‏یک از عناوین ولایت، امامت و حاکمیت بوده است و هریک از این رویکردها در مواجهه با مسائل خانواده و حل چالش‏ های آن چه ابزاری در اختیار سیاست گذاران قرار خواهد داد. در نهایت روشن می‏ شود که مبتنی بر مواجهۀ سیاستگذاران با مسائل حوزۀ خانواده از رویکردهای مختلف میدان امامت، ولایت و حاکمیت، راه‏ حل‏ های پیشنهادی برای حل مشکلات و پدیده‏ های نوظهور عرصۀ خانواده، مسیرهای حل مسئله متفاوتی را پیش گرفته که گاها تشتت آرا را نیز در پی داشته است.

کلیدواژه‌ها

• امامت
• حاکمیت
• حکمرانی خانواده
• قانون اساسی
• قانونگذاری
• نهاد خانواده
• ولایت

موضوعات

• حقوق عمومی

عنوان مقاله [English]

An Analytical Study on the Scope and Foundations of Governance Intervention in the Family Institution in Iran, Grounded in Constitutional Principles

نویسندگان [English]

• Fatemeh Gharehchamani ¹
• Fatemeh Zeynodini ²

¹ PhD student of the Faculty of Governance, University of Tehran, Tehran, Iran

² Assistant Professor, Faculty of Governance, University of Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

While state intervention in various aspects of governance and citizen life appears essential in modern societies, the scope and legitimacy of such interventions remain a matter of reflection and debate. In the domain of family, the extent and nature of governmental involvement—whether restrictive or facilitative—is of particular significance. Within the framework of the Islamic Republic of Iran’s Constitution, the concepts of Velayat (Guardianship) and Imamate (Leadership), both rooted in the notion of obedience and compliance, coexist alongside the general concept of sovereignty. This article explores how the Constitution of the Islamic Republic of Iran authorizes the Islamic government to engage with family affairs, and whether such engagement is framed under the titles of Velayat, Imamate, or Sovereignty. It also examines the practical implications of each of these conceptual frameworks for family-related policymaking and the tools they offer to legislators and policymakers in addressing family challenges. Ultimately, the study reveals that policymakers, depending on whether they adopt a perspective grounded in Velayat, Imamate, or Sovereignty, propose divergent strategies and responses to emerging issues within the family institution. This divergence has occasionally resulted in inconsistencies and a lack of unified approaches in legislative and executive actions related to the family.

کلیدواژه‌ها [English]

• Family governance
• Constitution
• Legislation
• Family institution
• Velayat
• Imamate
• Sovereignty