فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران

دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اعضای هیأت تحریریه

اهداف و چشم‌انداز

اخبار و اعلانات

پرسش‌های متداول

پیوندهای مفید

راهنمای نویسندگان

راهنمای نحوه ارسال مقاله

فهرست داوران

چیستی خواهان دارای نفع عمومی و چرایی اقامۀ دعوای عمومی با تأکید بر حقوق ایران

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه حقوق خصوصی، دانشگاه علوم قضائی و خدمات اداری، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، تهران، ایران.

چکیده

خواهان دارای نفع عمومی به فردی اطلاق می‌شود که با هدف حمایت از جامعه فراتر از منافع شخصی، به طرح دعاوی منافع عمومی اقدام می‌کند. چرایی ظهور خواهان دارای نفع عمومی را می‌توان در تحولات اجتماعی و سیاسی عصر حاضر جست‌وجو کرد. این پدیده، پاسخی به نیاز فزایندۀ جوامع برای حفاظت از منافع عمومی در برابر قدرت‌های نهادینه شده است. چیستی دعاوی عمومی را نیز می‌توان در ماهیت عمومی آنها جست‌وجو کرد. دعاوی‌ای که هدف آنها حفاظت از حقوق و منافعی است که به کل جامعه یا بخش شایان توجهی از آن تعلق دارد. اهمیت بررسی این مفهوم، به‌دلیل گسترش جنبش‌های اجتماعی و اهمیت یافتن حقوق جمعی، روزبه‌روز افزایش می‌یابد. آنها با طرح دعاوی علیه نهادهای دولتی یا خصوصی که به منافع عموم آسیب رسانده‌اند، نه‌تنها آنها را در محضر قانون مسئول قلمداد می‌کنند، بلکه زمینۀ جبران خسارت را برای جامعۀ آسیب‌دیده فراهم می‌آورند. این پژوهش به‌دنبال پاسخ به پرسش دربارۀ ماهیت خواهان دارای نفع عمومی، تأثیر آن بر ساختارهای حقوقی، و آمادگی نظام حقوقی ایران برای پذیرش و رسیدگی به دعاوی عمومی از سوی این خواهان‌هاست. یافته‌ها نشان می‌دهد خواهان‌های دارای نفع عمومی قادرند تغییراتی در تفسیر و اجرای قوانین ایجاد کرده و به تقویت جنبه‌های دموکراتیک نظام حقوقی کمک کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Nature of Public Interest Plaintiff and the Rationale for Public Interest Litigation with Emphasis on Iranian Law

نویسندگان [English]

  • Homayoun Mafi 1
  • Ali Farhani Panah 2

1 Professor, Department of Private Law, Faculty of Law, University of Judicial Sciences and Administrative Services, Tehran, Iran

2 PhD Student of Private Law, Faculty of Law, University of Judicial Sciences and Administrative Services, Tehran, Iran

چکیده [English]

Public Interest Plaintiff refers to an individual who initiates public interest litigation with the objective of supporting society beyond personal interests. The reason for the emergence of the Public Interest plaintiff can be found in the social and political transformations of the present era, responding to societies' growing need to protect public interests against institutionalized powers. The essence of public interest litigation can also be found in its public nature. These are Litigations aimed at protecting the rights and interests that belong to the entire society or a significant portion of it. The importance of this concept is increasing due to the expansion of social movements and the growing significance of collective rights. By filing claims against public or private institutions that have harmed public interests, public interest plaintiffs hold them accountable before the law and facilitate compensation for affected communities. This research seeks to answer questions about the nature of public interest plaintiffs, their impact on legal structures, and the readiness of Iran's legal system to accept and address public claims from these plaintiffs. Findings indicate that public interest plaintiffs can influence the interpretation and implementation of laws, contributing to the strengthening of democratic aspects within the legal system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Public Interest
  • Personal Interest
  • Public Interest Plaintiff
  • Public Rights
  • Public Interest Litigation
مراجع
  1. فارسی

الف) کتاب

  1. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1392). وسیط در ترمینولوژی حقوق. چ پنجم، تهران: گنج دانش.

 

ب) مقالات

  1. افشاری، فاطمه؛ پتفت، آرین (1400). موانع احیای حقوق عامه در حقوق ایران و راهکارهای تحقق مطلوب آن. فصلنامۀ دانش حقوق عمومی، 10(33)، 111-140. doi: 10.22034/qjplk.2021.231
  2. رحیمی، حمید؛ نیاورانی، صابر، جلالی، محمد؛ یاوری، اسدالله (1399). ظرفیت‌های نظام حقوقی ایران در بهره‌مندی از سازمان‌های مردم‌نهاد به‌منظور فسادزدایی و شفافیت‌آفرینی. تحقیقات حقوقی تطبیقی ایران و بین‌الملل، 47(13)، 75–93.
  3. رستمی، ولی؛ عبدی، حسین (1401). درآمدی بر توان‌سنجی قوۀ قضاییه در مشارکت‌پذیری شهروندان در پرتو احیای حقوق عامه. فصلنامۀ پژوهش‌های اخلاقی (انجمن معارف اسلامی ایران)، 3(12)، 183–204.
  4. رمضانی قوام‌آبادی، محمدحسین؛ جوادمنش، جواد (1395). مطالعۀ تطبیقی گسترۀ مفهوم ذی‌نفع در اقامۀ دعاوی زیست‌محیطی در حقوق ایران و اتحادیۀ اروپا. فصلنامۀ مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران، 46(4)، 977-1001. doi: 10.22059/jplsq.2016.60526
  5. رنجبر، احمد (1397). اثبات نفع در «دعوای حقوق عمومی». حقوق اداری، 14(6)، 55–76.
  6. سلیمی، فضه؛ دیلمی، احمد (1400). کارکرد طرح دعوای جمعی در جبران خسارت زیان‌دیدگان اعمال ضد رقابتی (بررسی تطبیقی در نظام حقوقی ایران، اتحادیه اروپایی و آمریکا). دوفصلنامۀ علمی دانش حقوق مدنی، 10(2)، 123-134. Doi: 10.30473/clk.2022.52144.2722
  7. طهماسبی، علی (۱۳۹۶)، دستور دادرسی گروهی در حقوق انگلیس: با نگاهی به حقوق آمریکا و ایران. مطالعات حقوق تطبیقی، 8(1)، 227-247. Doi: 10.22059/jcl.2017.62535
  8. غمامی، سید محمدمهدی (1397). الگوی احیای حقوق عامه با تحول در نظام هنجارها و ساختارهای قضایی. حقوق اسلامی، 15(58)، 71-92.
  9. محسنی، حسن؛ غفاری فارسانی، بهنام؛ شوشی نسب، نفیسه (1391). دعاوی جمعی و نقش آنها در احقاق حقوق مصرف‌کنندگان. پژوهش حقوق خصوصی، 1(1)، 157-182.
  10. مولابیگی، غلامرضا؛ قطبی، میلاد؛ محمدی احمدآبادی، حسین (1403). تحلیلی بر دادخواهی سازمان بازرسی کل کشور در شعب دیوان عدالت اداری. مجلۀ حقوقی دادگستری، 88(126)، 337-359. doi: 10.22106/jlj.2024.2013049.5468

 

  1. انگلیسی
  2. Books
  3. Mulheron, R. (2004). The Class Action in Common Law Legal Systems: A Comparative Perspective. Hart Publishing.
  4. Rekosh, E., Buchko, K., & Terzieva, V. (2001). Pursuing the Public Interest: A Handbook for Legal Professionals and Activists. Columbia Law School.

 

  1. Articles
  2. Anthony, G. (2013). Public Interest and The Three Dimensions of Judicial Review. Northern Ireland Legal Quarterly. 64(2).
  3. Casla, K., & Sandner, M. (2024). Solidarity as Foundation For Economic, Social and Cultural Rights. Human Rights Law Review. 24(2).
  4. Coplan, K. S. (2009). Ideological Plaintiffs, Administrative Lawmaking, Standing, and The Petition Clause. Maine Law Review. 61(2).
  5. Cygan, A. (2003). Protecting The Interests of Civil Society in Community Decision—Making—the Limits of Article 230 EC. International and Comparative Law Quarterly. 52(4).
  6. Fiss, O. (1979). The Social and Political Foundations of Adjudication. Law and Human Behavior. 3(2/3).
  7. Forster, C. M., & Jivan, V. (2008). Public Interest Litigation and Human Rights Implementation: The Indian and Australian Experience. Asian Journal of Comparative Law. 3, 1-32.
  8. Gerring, J., Jerzak, C., & Oncel, E. (2024). The Composition of Descriptive Representation. American Political Science Review. 118(2).
  9. Ghosh, P. K. (2013). Judicial Activism and Public Interest Litigation in India. Galgotias Journal of Legal Studies. 1(1).
  10. Han, Su Lin, (2017). Public Interest Litigation in China: Background Memorandum. Paul Tsai China Center of Yale Law School.
  11. Hohfeld, Wesley Newcomb, (1913). Some Fundamental Legal Conceptions as Applied in Judicial Reasoning. Yale Law Journal.23(1).
  12. Jaffe, Louis L. (1968). The Citizen as Litigant in Public Actions: The Non-Hohfeldian or Ideological Plaintiff. University of Pennsylvania Law Review. 116(6), 1033-1047.
  13. Maglica, A. (2023). Public End Through Private Means: A Comparative Study on Public Interest Litigation in Europe. Erasmus Law Review. 16, 71.
  14. Morabito, V. (2001). Ideological Plaintiffs and Class Actions--An Australian Perspective. University of British Columbia Law Review, 34(2).
  15. Morrison, A. (2023). The Court That Does Not Let Standing Stand in Its Way. Wash. L. Rev. Arguendo, 92, 1.
  16. Sujit Kumar, B, (2017). Public Interest Litigation: Meaning And Dimensions. Indian Journal of Law & Justice, 8, 98.
  17. Tripathi, H. (2017). Public Interest Litigation in Comparative Perspective. NJA Law Journal, 1, 49.
  18. Varuhas, J. (2016). The Public Interest Conception of Public Law: Its Procedural Implications. Cambridge Law Journal. 75(2).

 

  1. Cases
  2. Allen v. Wright, 468 U.S. 737 (1984), https://supreme.justia.com/cases/federal/us/468/737/, Last accessed: August 25, 2024.
  3. Australian Competition and Consumer Commission v. Golden Sphere International, (1998), In Morabito, "Ideological plaintiffs and class actions--An Australian perspective", University of British Columbia Law Review, 34(2).
  4. Bandhua Mukti Morcha v. Union of India, AIR 1984 SC 802, https://indiankanoon.org/doc/595099/, Last accessed: August 21, 2024.
  5. Biden v. Nebraska, 143 S. Ct. 2355, 2385 (2023) (Kagan, J., dissenting), https://scholar.google.com/scholar_case?case=3381199590391915384&q=Biden+v.+Nebraska,+143+S.+Ct.+2355,+2385&hl=en&as_sdt=2006, Last accessed: August 21, 2024.
  6. Brown v. Board of Education, 349 U.S. 294, 75 S. Ct. 753, 99 L. Ed. 1083 (1955), https://www.loc.gov/item/usrep349294/, Last accessed: August 21, 2024.
  7. Communities Against Runway Expansion v. FAA, 355 F. 3d 678 (D.C. Cir. 2004), https://scholar.google.com/scholar_case?case=2857419011114282466&q=Communities+Against+Runaway+Expansion,+Inc.+v.+FAA,+355+F.3d+678,+685+(D.C.+Cir.+2004)&hl=en&as_sdt=2006, Last accessed: August 21, 2024.
  8. Friends of the Earth v. U.S. Navy, 841 F. 2d 927 (9th Cir. 1988), https://scholar.google.com/scholar_case?case=18091980247379050796&q=Friends+of+the+Earth+v.+U.S.+Navy,+841+F.2d+927,+937+(9th+Cir.+1988).&hl=en&as_sdt=2006, Last accessed: August 21, 2024.
  9. Government of the Republic of South Africa and Others v. Grootboom and Others, 2000 Z.A.C.C. 19, 11 B.C.L.R. 1169 (2000), https://collections.concourt.org.za/handle/20.500.12144/2107, Last accessed: August 21, 2024.
  10. v. Inspectorate of Pollution, ex p. Greenpeace (No. 2), [1994] 4 All E.R. 329. Last accessed June 11, 2025, from https://www.oxfordlawtrove.com/display/10.1093/he/9780191995729.001.0001/he-9780191995729-chapter-35.
  11. Supreme Court of India, (1986), Olga Tellis & Ors v. Bombay Municipal Corporation, 1986 A.I.R. 180, 1985 S.C.R. Supl.(2) 51, https://indiankanoon.org/doc/709776/, Last accessed: August 21, 2024.
  12. Supreme Court of India, (2010), State of Uttaranchal v. Balwant Singh Chaufal, 3 S.C.C. 402, https://www.informea.org/en/court-decision/state-uttaranchal-vs-balwant-singh-chaufal-ors, Last accessed: August 21, 2024.
  13. Supreme Court of India, (1982), S.P. Gupta v. Union of India, AIR 1982 SC 149, https://indiankanoon.org/doc/1294854/, Last accessed: August 21, 2024.
  14. United States v. Richardson, 418 U.S. 166 (1974), https://supreme.justia.com/cases/federal/us/418/166/, Last accessed: August 27, 2024.

 

  1. Online Sources
  2. "Difference Between Non-Statutory and Statutory Bodies", (2024, June 11), Unacademy, https://unacademy.com/content/neet-ug/difference-between/non-statutory-and-statutory-bodies/#:~:text=Statutory%20bodies%20are%20organisations%20or,industries%20or%20protecting%20the%20environment, Last accessed: August 30, 2024.
  3. Supreme Court Observer, (2021, July 22), "On an Average, The Court Receives Over 25,000 PILs a Year", https://www.scobserver.in/journal/on-an-average-the-court-receives-over-25000-pils-a-year, Last accessed: August 21, 2024.
فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 01 دی 1404
فایل ها
سابقه مقاله
  • تاریخ دریافت: 04 دی 1403
  • تاریخ بازنگری: 22 خرداد 1404
  • تاریخ پذیرش: 13 مرداد 1404
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار