نویسندگان
1 دانشیار دانشکدۀ حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران
2 دانشجوی دکتری حقوق بینالملل، دانشگاه شهید بهشتی، تهران
چکیده
پرتاب ماهوارة اسپوتنیک 1 در سال 1957 توسط شوروی سابق سرآغاز فعالیت‌های فضایی دولت‌ها بهحساب میآید. اگرچه ابتدا فقط تعداد کمی از دولت‌ها قادر به پرتاب ماهواره و فعالیت در بخش فضا بودند، اما به‌تدریج دولت‌های بیشتری به این صنعت وارد شدند. در کنار فواید بی‌شمار فعالیت‌های فضایی برای بشریت، استفادۀ بی‌رویه از فضای ماورای جو باعث آلودگی فضا و محیط زیست کرۀ زمین شده است. زبالههای فضایی نمونۀ بارز این آلودگی‌ها به‌شمار میروند که علاوه بر تهدیدها و خطرهای بی‌شمار برای ماهوارههای در حال گردش به دور زمین، بر محیط زیست کرۀ خاکی زمین نیز آثار نامناسبی داشتهاند. هنگام تدوین معاهدات اصلی حقوق فضا، توجه اندکی به مسائل محیط زیست شد و اشارهای به مسئلۀ کنترل و پیشگیری از تولید زبالۀ فضایی نشد. نهادهای بینالمللی به ویژه کمیتۀ استفادۀ صلحآمیز از فضای ماورای جو تلاشهایی کرده‌اند، اما تاکنون این تلاش‌ها نتیجۀ رضایت‌بخشی نداشته است. یکی از موضوعاتی که در معاهدات حقوق فضا برای تبیین آن تلاش شده، مسئولیت دولت‌ها در هنگام ورود خسارت بوده است. یکی از مهم‌ترین چالش‌های مطرح‌شده در معاهدات فضایی، مفهوم زبالۀ فضایی و مسئولیت دولت‌ها در قبال خسارات ناشی از آن است که به دلیل عدم تعریف این اشیا در معاهدات، اثبات مسئولیت دولت‌ها با دشواریهایی روبه‌رو شده است. بنابراین، سازوکارهای حل و فصل اختلاف‌ها و رژیمهای مسئولیت در قبال خسارات ناشی از زبالههای فضایی کارامدی لازم را ندارند و اصلاح مقررات موجود یا تدوین مقررات جدید در این خصوص ضروری است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
International responsibility of states for damages caused by space debris and the dispute resolution mechanism thereof
نویسندگان [English]
- Mohsen Abdollahi 1
- Seyed Mohamad Hoseini 2
1 Associate Professor, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
2 Ph.D. Student, International Law, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran
چکیده [English]
Launching the Sputnik 1 satellite by the former Soviet Union is the dawn of outer space activities of the states. Although there were just a few state, capable of launching satellite and outer space activities but gradually more states got involved in such activities. In company with plethoric benefits of outer space activities of states for human kind, the misusing of this area has been caused outer space and earth environment pollution. Space debris is a good example of such pollutions which not only is a huge threat to the orbiting satellites but also may cause bad effects on earth environment. While drafting main international space law treaties, there were no proper attention to the environmental aspects of outer space activities and no body mentioned the important issue of control and prevention of producing space debris. International entities, committee on the peaceful uses of outer space in particular, has made some efforts but the outcome was not gratifying. Responsibility of states for damage is one of the subjects which has been clarified in space law treaties. One of the most complicated subjects of space law treaties, is the concept of space debris and responsibility of states for damages cause by such debris; which in absence of a proper definition for debris in the treaties, states responsibility proof is very recondite. Consequently dispute resolution mechanisms have lost their efficiency and amending the present obligations or codifying new rules in this area, is mandatory.
کلیدواژه‌ها [English]
- environment
- outer space
- responsibility of states
- space debris
- space law treaties
- ابراهیم‌گل، علیرضا (1390)، مسئولیت بینالمللی دولت، چاپ سوم، تهران، انتشارات مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
- دارابپور، مهراب و زارع نعمتی، رویا (1390)، «تعهدات دولت‌ها در پیشگیری و جبران خسارت ناشی از حوادث اتمی»، مجلۀ حقوقی بینالمللی، سال بیست و هشتم، شمارۀ 44 ، 222 – 185.
- رضائی پیش رباط، صالح (1386)، مسئولیت بینالمللی دولت‌ها ناشی از فعالیت‌های هسته‌ای صلحآمیز، پایان نامۀ دکتری، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
- زمانی، سید قاسم (1381)، « توسعه مسئولیت بینالمللی در پرتو حقوق بینالملل محیط زیست»، مجلۀ پژوهش‌های حقوقی، سال اول، شمارۀ 1، 58-27.
- ضیائی بیگدلی، محمدرضا ( 1387)، حقوق بینالملل عمومی، تهران، انتشارات گنج دانش.
- عبدالهی، محسن (1391)، «رویکردهای نظام مسئولیت بینالمللی در جبران خسارت ناشی از اعمال منع‌نشده در حقوق بینالملل»، مجلۀ تحقیقات حقوقی، شمارۀ 56، 272 – 211.
- عبدالهی، محسن (1389)، «تغییرات آب‌وهوایی: تأملی بر راهبردها و تدابیر حقوقی سازمان ملل متحد»، فصلنامۀ حقوق مجلۀ حقوق و علوم سیاسی، دورۀ 40، شمارۀ 1، 213 – 193.
- کیس، الکساندر (1379)، مقدمه‌ای بر حقوق بینالملل محیط زیست، ترجمۀ محمدحسن حبیبی، جلد اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
- گروه صلح کرسی حقوق بشر (1389)، حقوق زیست محیطی بشر، چاپ اول، تهران، نشر دادگستر.
- گلرو ، علی‌اکبر و محمودی، هادی و رضی‌پور، فریبا و زرنشان، شهرام (1389)، خصوصی‌سازی فعالیت‌های فضایی: مطالعۀ تطبیقی در حقوق بینالملل فضایی و قوانین ملی دولت‌ها، چاپ اول، تهران، انتشارات پژوهشگاه هوا فضا.
- مصلح، زینب (1393)، حقوق فضایی با تأکید بر نظام حقوقی حاکم بر سوانح و زبالههای فضایی، چاپ اول، تهران، مرکز انتشارات جهاد دانشگاهی واحد دانشگاه شهید بهشتی.
- موسوی، سیدفضل‌الله (1380)، حقوق بینالملل محیط زیست، چاپ اول، تهران، نشر میزان.
- موسوی، سید فضلالله و قیاسیان، فاطمه (1390)، «جبران خسارات زیست‌محیطی در حقوق بینالملل»، فصلنامۀ حقوق مجلة دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دورۀ 41، 346 – 327.
- نواده توپچی، حسین (1390)، حقوق بینالملل فضا، چاپ اول، تهران، انتشارات خرسندی.
- یدائی امناب، محسن (1389)، رویکرد نظام مسئولیت بینالمللی دولت‌ها در خسارت‌های زیست محیطی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
- یزدانپناه، شهرام (1385)، پسماندهای فضایی، چاپ اول، تهران، انتشارات پژوهشگاه هوافضا.
لاتین
[1] Agreement Governing the Activities of States on the Moon and Other Celestial Bodies.(1972)
[2] Agreement on the Rescue of Astronauts, the Return of Astronauts and the Return of Objects Launched into Outer Space.)1968(
[3] Apar, Gupta.(2005):Liability Supernova: "Space Debris" escaping the present Space Law, published at www.codexonline.com (last visit time 2011/7/7).
[4] Baker, Howard . A. (1988),“Liability for Damage Caused in Outer Space by Space Refuse”, Annals of Air and Space Law, Vol. XIII.
[5] Brearley, Andrew.(2008):Reflections upon Notion of Liability: the instances of KOSMOS 954 and space debris, journal of pace law, volume 34, number 2.
[6] Burke, Joseph A.(1984):Convention on International Liability for Damage Caused by Space Objects: Definition and Determination of Damages After the Cosmos 954 Incident, Fordham International Law Journal, Volume 8, Issue 2 .
[7] Convention on International Liability for Damage Caused by Space Objects.(1972(
[8] Convention on Registration of Objects Launched into Outer Space.(1976)
[9] Der Dunk, Frans G.(2001): Space for Dispute Settlement Mechanisms –Dispute Resolution Mechanisms for Space? A few legal considerations , in Proceedings of the Forty-Fourth Colloquium on the Law of Outer Space.
[10] Draft Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts, adopted by the International Law Commission.(2001)
[11] European Code of Conduct for Space Debris Mitigation.(2004). Also available at: http://www.oosa.unvienna.org/pdf/spacelaw/sd/2004-B5-10.pdf
[12] Forkosch, Morris D.(1982):Outer Space and Legal Liability, MartinusNijhoff PublishersBoston.
[13] Inter-Agency Space Debris Coordination Committee space debris mitigation guidelines, (2002). at: www.oosa.unvienna.org/pdf/limited/c1/AC105_C1_L260E.pdf
[14] Ireland, Susan.(2010): Dodging Bullets: The Threat of Space Debris to U.S. National Security,Faculty of the U.S. Army Command and General Staff College.
[15] JabbariGharabagh, Mansour .(1999):Types of States Responsibility for Environmental Matters in International Law,RuvueJuridique Themis, Faculte de droit,Unirersite de Montreal, vol.33,No, 1.
[16] Lawrence, Robert D.(1992): Addressing the Problem of Orbital Space Debris: Combining International Regulatory and Liability Regimes, Boston College International and Comparative Law Review, vol, 15, pp51-73.
[17] Maneggia, Amina.(1999):Optional Binding Settlement of Disputes on International Liability for Damage Caused by Space Objects, Proceedings of the Third European Space Research and Technology Colloquium on International Organisations and Space Law, Noordwijk, Netherlands. at:<http://adsabs.harvard.edu/full/1999ESASP.442..423M>.
[18] Marchisio, Sergio,(2005): International Legal Regime on Outer Space: Liability Convention and Registration Convention, United Nations/Nigeria workshop on space law, Abuja.at<http://www.unoosa.org /pdf/sap/2005 /nigeria/presentations/01-02.pdf>.
[19] MeishanGoh, Gerardine.(2006):Dispute Settlement in International Space Law: A Multi-Door Courthouse for Outer Space, Martins Nijhoff Publishers, Boston.
[20] Position Paper on Orbital Debris, updated by space debris subcommittee of the international Academy of Astronautics.(1999). at : http://iaaweb.org/iaa/Studies/orbitaldebris.pdf
[21] Reiman, saara,(2009):Is space an environment?, Space Policy, Vol. 25, No. 2.pp, 81-87.
[22] RES/ 2777 (XXVI).Resolutions adopted by the General Assembly 2777 (XXVI). Convention on International Liability for Damage Caused by Space Objects. (1971)
[23] Schafer, Bernard K.(1988): Solid, Hazordous, and Radioactive Wastes in Outer Space: Present Controls and Suggested Changes, Cal. W. Int'l .Vol19 .
[24] Taylor, M.W.(2006): Orbital Debris: Technical and Legal Issues and Solutions, Institute of Air and Space Law, McGill University, Masters Thesis, Montreal, Canada.
[25] Technical Report on Space Debris, report of the Scientific and Technical Subcommittee of the Committee on the Peaceful Uses of Outer Space, (United Nations Pub, 1999)
[26] the Space Debris Mitigation Guidelines of the Committee on the Peaceful Uses of Outer Space,Report of the Scientific and Technical Subcommittee on its 44th session.( 2007), Annex IV, No. 1. <http://www.unoosa.org/pdf/reports/ac105/AC105_890E.pdf >.
[27] The United Nations Framework Convention on Climate Change.( 1992 )
[28] Treaty on Principles Governing the Activities of States in the Exploration and Use of Outer Space, including the Moon and Other Celestial Bodies.(1967)
[29] Trindade, Cançado.(2014),Separate opinion of Judge in Whaling in the Antarctic (Australia v. Japan: New Zealand intervening). Also available at: http://www.icj-cij.org/docket/files/148/18146.pdf
[30] Viikari, Viikari, Lotta.(2008):The Environmental Element in Space Law: Assessing The Present and Charting The Future, MartinusNijhoff Publishers, Boston.
[31] Von der Dunk, Frans G.(1991):Liability Versus Responsibility in Space Law: Misconception or Misconstruction?, in Proceedings of the Thirty-Fourth Colloquium on the Law of Outer Space.
[32] Von der Dunk, Frans G.(2006):Fundamental Provisions for National Space Laws, Space and Telecommunications Law Program Faculty Publications. Paper 11.
)