دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

نویسندگان

1 استادیار، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

2 استادیار ادبیات تطبیقی دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان

چکیده

          یکی از موضوعات مهم در مطالعۀ آسیب‌شناختی نظام مشروطه، چگونگی تدوین و اجرای نخستین قانون انتخابات و تأثیر آن بر کیفیت استقرار نخستین مجلس مشروطه است. بررسی این موضوع از آن روی اهمیت دارد که می‏توانست بر سرنوشت نظام مشروطه تأثیر بسزایی داشته باشد. در این زمینه، مسائلی چون چگونگی اقتباس و اجرای قانون انتخابات و سپس تأثیر آن بر روند استقرار مجلس مطالعه می‌شوند. چنین مسائلی چنانکه باید، از زوایای گوناگون به‌طور همه‌جانبه نقد و بررسی نشدند. بر این اساس، پرسش اصلی در اینجا این است که تدوین و اجرای نخستین نظامنامه یا قانون انتخابات با چه کاستی‏ها و موانعی مواجه بوده و این کاستی‏ها چه تأثیری بر روند استقرار نخستین مجلس مشروطه داشته‌اند؟ دیگر اینکه در تداوم این روند، مجلس نوپای مشروطه ماهیتاً با چه مسائل و موانعی مواجه بوده است؟ بررسی مسائلی از این دست نشان می‏دهد که قانون انتخابات- گذشته از اقتباس ناقص از قوانین دیگر کشورها که با ساختار طبقاتی جامعۀ ایران سازگار نبود- جامع‌نگر نیز نبود. ازاین‌رو، بسیاری از طبقات و اقشار جامعه را از انتخاب کردن و انتخاب شدن محروم کرده بود. تأثیر چنین کاستی‏هایی بر مجلس اول، همراه با مسائل دیگری که در آغاز کار، مجلس با آنها روبه‌رو بود، در مجموع مانع از استقرار یک نظام نیرومند پارلمانی شدند که بتواند بقای خود را تضمین کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The first electoral law and the establishment of the first Constitutional Parliament

نویسندگان [English]

  • Aboutaleb Soltanian 1
  • Tahereh Shamsi 2

1 Assisstant Professor, University of Guilan, Rasht, Iran (Corresponding Author: a-soltanian

2 Assisstant Professor, University of Guilan, Rasht, Iran

چکیده [English]

One of the key issues in pathological study of the Constitutional System is the process of codification and enforcement of the first Electoral Law and the impact of this law on the first Constitutional Parliament. Due to its possible influence on the future of the Constitutional Regime, This Subject is highly important. In this regard, topics such as the compilation and the enforcement of the aforementioned law and its effect on the establishment of the first Majlis (Parliament) will be investigated. Hence, the main purpose of this article is to determine the practical and theoretical obstacles and deficiencies that the first electoral law encountered as well as the internal difficulties faced by the new parliament- affected by these deficiencies- in its process of establishment. As this study would suggest, it appears that the Constitutional System faced many obstacles since its dawn and eventually it was the failure to overcome the same obstacles that resulted in its collapse.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Constitution
  • deputies
  • electoral law
  • establishment of Majles
  • social class
الف)فارسی
1. آدمیت، فریدون و هما ناطق (1356)، افکار اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در آثار منتشرنشدۀ دوران قاجار، تهران، انتشارات آگاه.
2. آدمیت، فریدون (1355)، اید‏ئولوژی نهضت مشروطیت ایران، تهران، انتشارات پیام.
3. ----------- (1371)، مجلس اول و بحران آزادی، تهران، انتشارات روشنگر.
4. آفاری، ژانت (1379)، انقلاب مشروطۀ ایران، ترجمۀ رضا رضایی، تهران، نشر بیستون.
5. اتحادیه، منصوره (1360)، پیدایش و تحول احزاب سیاسی مشروطیت، تهران، نشر تاریخ ایران.
  6. احتشام‌السلطنه، محمودخان علامیر (1367)، خاطرات احتشام‌السلطنه، به کوشش سید محمدمهدی موسوی، چ دوم، تهران، انتشارات زوار.
7. ترابی فارسانی، سهیلا (1384)، «ریخت‌شناسی طبقۀ تجار مقارن جنبش مشروطیت»، مجلۀ علمی- پژوهشی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، ش40، بهار 1384، ص 88-63.
8. تقی‌زاده، سید حسن (1349)، مقالات تقی زاده، به کوشش ایرج افشار، ج1، تهران، چاپ افست.
9. دولت‌آبادی، یحیی (1371)، حیات یحیی، ج 2، چ ششم، تهران، انتشارات عطار.
10. سلطانیان، ابوطالب (1389)، «بررسی استراتژی دربار در رویارویی با مشروطیت»، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، سال 24، ش11و12، مرداد و شهریور، ص 237-228.
11. شجیعی، زهرا (1344)، نمایندگان مجلس شورای ملی در بیست‌ویک دورۀ قانونگذاری، دانشگاه تهران.
12. شریف کاشانی، محمدمهدی (1362)، واقعات اتفاقیه در روزگار، به کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان، ج1، تهران، نشر تاریخ ایران.
13. فتحی، نصرت‌اله (1352)، زندگی نامۀ شهید نیکنام ثقه الاسلام تبریزی، تهران، بنیاد نیکوکاری نوریانی.
14. کرمانی، ناظم‌الاسلام (1349)، تاریخ بیداری ایرانیان، به کوشش سعیدی سیرجانی، بخش دوم، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
15. کسروی، احمد (1385)، تاریخ مشروطۀ ایران، چ بیست‌ودوم، تهران، امیرکبیر.
16. مجدالاسلام کرمانی، احمد (1356)، تاریخ انحطاط مجلس، به کوشش محمود خلیل‌پور، چ دوم، دانشگاه اصفهان.
17. محیط مافی، هاشم (1363)، مقدمات مشروطیت، به کوشش مجید تفرشی، تهران، انتشارات فردوسی.
1 . مخبرالسلطنه، مهدی‏قلی هدایت (1363)، خاطرات و خطرات، چ چهارم، تهران، زوار.
19. مذاکرات مجلس اول (1384)، به کوشش غلامحسین میرزا صالح، تهران، انتشارات مازیار.
20. ملک‌زاده، مهدی (1363)، انقلاب مشروطیت ایران، ج1، تهران، انتشارات علمی.
ب)انگلیسی
 
 21. Abrahamian, Ervand (1982), Iran Between two Revolutions, Princeton University Press, Princeton. 
.                       .22Brown, E. G. (1966), the Persian Revolution of 1905–9, Cambridge, London