دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه اصفهان

2 دانشیار گروه حقوق، دانشگاه اصفهان

3 دانش‌آموختۀ کارشناسی‌ارشد روابط بین‌الملل، دانشگاه اصفهان

چکیده

         سازمان ملل متحد دارای نهادهای گوناگون در زمینۀ حقوق بشر است که شورای حقوق بشر جزء مهم‌ترین آنها به‌شمار می‌رود. عملکرد این نهاد، تأثیر فراوانی بر نحوۀ رفتار و روابط بین کشورها در صحنۀ بین‌الملل داشته است و برخی دولت‌ها توسط این نهاد به‌عنوان ناقضان حقوق بشر معرفی شده‌اند. این نهاد حسب اختیاراتی که دارد، وضعیت حقوق بشر در تمامی دولت‌ها را با سازوکارهایی چون گزارشگر ویژه و بررسی ادواری حقوق بشر تعقیب می‌کند. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که نوع رابطه‌ای که بین دو طرف ایران و شورای حقوق بشر در این سالیان حکمفرما بوده، برگرفته از دو عامل است: عامل اول، اغراض سیاسی دولت‌های عضو و تأثیرگذار این نهاد نسبت به وضعیت حقوق بشر در ایران و عامل دوم برگرفته از تفاسیر متفاوت از تعارض قوانین جمهوری اسلامی ایران با میثاق‌های بین‌المللی حقوق بشر در مواردی چون اقلیت‌ها، جرایم سیاسی، آزادی بیان و عقیده، شکنجه، مجازات‌ اسلامی و غیره است که موجب تفاوت و تعارض در دیدگاه‌ها شده است. این تحقیق اغلب روی عامل دوم متمرکز است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A confrontation between two legal perspectives: Analysis of the legal interaction and conflict between the I.R. Iran and the United Nations Human Rights Council

نویسندگان [English]

  • Ali Omidi 1
  • Hasan Pourbafrani 2
  • Iman Pourali 3

1 Associate Professor, Law Department, University of Isfahan, Isfahan, Iran

2 Assistant Professor, Law Department, University of Isfahan, Isfahan, Iran

3 MSc. In International Relations, University of Isfahan, Isfahan, Iran

چکیده [English]

The United Nations Human Rights Council (UNHRC) is an inter-governmental body within the United Nations System, and is one of the most prominent institutions of the United Nations which monitor human rights records in member states. The UNHRC is the successor to the United Nations Commission on Human Rights (UNCHR), and is a subsidiary body of the United Nations General Assembly. It has addressed human rights status in Iran mostly through UPR and Special Rapporteur. The Council works closely with the Office of the High Commissioner for Human Rights (OHCHR) and engages the United Nations' Special Procedures. The state of human rights in the Islamic Republic of Iran and many other countries have been addressed both by UNHRC and NCHR. The Council and its predecessor have had confrontational and partly normal interactions with the I. R. of Iran since 1979. This article reviews the mentioned interactions and focuses on their confrontational legal status on torture, execution, Islamic Punishments and etc. It is believed that part of the confrontations stem from differences in legal systems and ambiguities in some of Iran’s Penal Law.

کلیدواژه‌ها [English]

  • UNHRC
  • NCHR
  • Iran
  • human rights
  • Torture
  • Islamic Punishments
الف) فارسی
-اردبیلی، محمدعلی (1379)، حقوق جزای عمومی، ج1، تهران، میزان، چ اول.
-استفانی، گاستون؛ لواسور، ژرژ؛ بولوک، برنار (1377)، حقوق جزای عمومی، ترجمۀ حسن دادبان، ج 1، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی، چ اول.
-افشاری، رضا (1379،1380)، «نقض حقوق بشر بهائیان در جمهور اسلامی ایران»، ایران نامه، ش 74-73.
-امیدی، علی (1388)، حقوق بین‌الملل از نظریه تا عمل، تهران، میزان.
-پوربافرانی، حسن (1394)، حقوق جزای اختصاصی جرائم علیه اشخاص (صدمات جسمانی)، تهران، جنگل، ویراست دوم، چ دوم.
------------- (1393)، حقوق جزای بین‌الملل، تهران، جنگل، چ هفتم.
-شریفیان، جمشید (1380)، راهبرد جمهوری اسلامی ایران در زمینۀ حقوق بشر در سازمان ملل متحد، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، تهران، وزارت امور خارجه.
-صانعی، پرویز (1371) حقوق جزای عمومی، ج 1، تهران، گنج دانش، چ چهارم.
-طباطبایی مؤتمنی، منوچهر(1382)،آزادی‌های عمومی و حقوق بشر، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
-محقق داماد، سید مصطفی (1379)، قواعد فقه، ج 4، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، چ اول.
-مهرپور، حسین (1377)، نظام بین‌المللی حقوق بشر، تهران، اطلاعات.
----------- (1374)، حقوق بشر در اسناد بین‌المللی و موضع جمهوری اسلامی ایران،تهران، اطلاعات.
-میرمحمدصادقی، حسین (1386)، جرائم علیه امنیت و آسایش عمومی، تهران، میزان، چ دهم.
-میرترابی سعید (1379)، رژیم شاه و سازمان‌های حقوق بشر، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-منتظری، حسینعلی (1370)، مبانی فقهی حکومت اسلامی، ج 3،ترجمه و تقریر محمود صلواتی، قم، نشر تفکر، چ اول.
-نجیب حسنی، محمود (1984)، قانون العقوبات اللبنانی، القسم العام، بیروت، دار النهضه العربیه.
-والاس، ربکا (1387)، حقوق بین‌الملل، ترجمۀ سید قاسم زمانی و مهناز بهراملو، تهران، شهر دانش، چ دوم.
مقالات
آقایی داود (1382)، «کارنامۀ کمیسیون حقوق بشر دربارۀ ایران (پس از پیروزی انقلاب اسلامی)»، مجلۀ دانشکدۀ حقوقو علوم سیاسی، ش 6.
-تقی‌زاده انصاری، مصطفی (1387)، «شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد»، فصلنامۀ اندیشه‌های حقوق خصوصی، سال پنجم، ش سیزدهم،پاییز و زمستان.
-حبیب‌زاده، محمدجعفر و محقق داماد، سید مصطفی (1374)، «اصل قانونی بودن جرم و مجازات در حقوق ایران»، نشریۀ دانشگاه شاهد، سال سوم، ش 9 و 10.
-حبیب‌زاده، محمدجعفر و موسوی مجاب، سید درید (1385) «تحلیل جرم فعالیت تبلیغی علیه نظام جمهوری اسلامی ایران، مجلۀ فقه و حقوق، ش 9، تابستان.
-خبرآنلاین، (سوم تیر 1390)، «حضور گزارشگر ویژه حقوق بشر در ایران با فتنه همراه است»، در:
http://www.khabaronline.ir/detail/159078    
-خرازی، فردین(1386)، «شورای حقوق بشر و راهبردهایی در خصوص نحوۀ تعامل جمهوری اسلامی ایران»، تهران،: مجمع تشخیص مصلحت نظام، پژوهشکدۀ تحقیقات استراتژیک.
-ذاکریان مهدی (1389)، «ایران و جهان‌شمولی قواعد بنیادین حقوق بشر»، پژوهشنامۀ علوم سیاسی،سال پنجم، ش 3.
- ستاد حقوق بشر (21 مهر 1391)، «بیانیۀ وزارت امور خارجه در واکنش به گزارش سوم احمد شهید»، در:
http://www.humanrights-iran.ir/news-28098.aspx
-ستاد حقوق بشر (17مهر1390)، «گزارش احمد شهید دربارۀ حقوق بشر ایران کاملاً براساس اغراض سیاسی است»، در
http://www.humanrights-iran.ir/news-22661.aspx
-ستاد حقوق بشر (22/اسفند/1390)، «گزارشگر ویژۀ حقوق بشر کیست»، در:
http://www.humanrights-iran.ir/news-24555.aspx  
 
-سجادپور، محمدکاظم و محمدی فاطمه (1388)، «ابعاد بین‌المللی حقوق بشر و حاکمیت دولت‌ها؛ مطالعۀ موردی: تحلیل قطعنامه‌های سازمان ملل در مورد حقوق بشر ایران (1388-1358)»، پژوهشنامۀ علوم سیاسی، سال چهارم، ش 2.
-شادان، رها (1393)، «ایران و نهادهای حقوق بشری سازمان ملل»:
-شریفیان، جمشید (1381)، «کمیسیون حقوق بشر2002و جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامۀ سیاست خارجی، سال شانزدهم، ش 2، تابستان.
-شیخی، محمدباقر (1389)، «نظری بر جایگاه حقوقی شورای حقوق بشر ملل متحد»، فصلنامۀ حقوق، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دورۀ 40، ش 1، بهار.
-عباسی اشلقی، مجید (1383)، «تحول نظری مفهوم حقوق بشر و جایگاه آن در روابط بین‌الملل»، دوماهنامۀ اطلاعات سیاسی -اقتصادی، ش 202-201، خرداد و تیر.
-کریمی خوزانیعلی و صنعتگران محب علی عطیه (1384)، «درنگی در کارنامۀ 2004-1982کمیسیون حقوق بشر و جمهوری اسلامی ایران»، مجلۀ راهبرد، ش 37، پاییز.
-مهرپور، حسین (1381)، «اجلاس کمیسیون حقوق بشر و رد قطعنامه علیه ایران»، فصلنامۀ راهبرد، ش23.
-مهدویان، حسن (1385)، «برپایی شورای حقوق بشر: گام نخست در اصلاح ساختار سازمان ملل متحد»، دوفصلنامۀ اطلاعات سیاسی، اقتصادی، ش 224-223، فروردین و اردیبهشت.
-هاشمی، سید محمد (1371)، «تحلیل حقوقی حرایم سیاسی و مطبوعاتی»، مجلۀ تحقیقات حقوقی، ش 10، بهار و تابستان.
 
اسناد فارسی و لاتین و استفتائات:
- اعلامیۀ جهانی حقوق بشر مصوب 10 دسامبر 1948 م، در:
- «اعلامیۀ وین و برنامۀ عملی کنفرانس جهانی حقوق بشر(1382)»، مجلۀ حقوقی، ش 28.
-«اعلامیۀ حقوق اشخاص متعلق به اقلیت‌های ملی یا قومی، مذهبی و زبانی مصوب 18دسامبر1992 با صدور قطعنامۀ A/47/135»، در:
-«اعلامیه دربارۀ همۀ اشکال نارواداری و تبعیض مبتنی بر دین یا اعتقاد مصوب 25 نوامبر 1981 مجمع عمومی با صدور قطعنامۀ A/36/55».
-پاسخ حضرت آیت الله سید عبدالکریم موسوی اردبیلی، به استفتاء آقای حسن پوربافرانی به شمارۀ 218 مورخ 6/5/1377.
-سندA/HRC/14/12, 2010در: مرکز اطلاعات سازمان ملل متحد، قابل ‌دسترسی در:
http://www.unic-ir.org
-«قطعنامۀ(A/66/251) مجمع عمومی سازمان ملل متحد در خصوص تشکیل شورای حقوق بشر مصوب 15مارس2006».
-قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
-قانون مجازات اسلامی (مصوب 1375).
- قانون مدنی(مصوب 18 اردیبهشت‌ماه 1307 با اصلاحات بعدی).
-قانون مجازات اسلامی (1392).
- «کنوانسیون منع شکنجه و دیگر رفتارها یا مجازات‌های بی‌رحمانه، غیرانسانی یا ترذیلی مصوب 10 دسامبر 1984»، در:
-«میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی مصوب 16 دسامبر 1966»، در:
-Baha'i  International Community( 2014), “Unfulfilled Promises” , at:
-Charlesworth, Hilary and Emma Larking (Ed.), Human Rights and the Universal Periodic Review: Rituals and Ritualism, Cambridge University Press.
-Mayers, Ann Elizabeth(1999), “Islamic Law and Human Rights: Conundrums and Equivocations”, in Religion and Human Rights: Competing Claims?,  by Carrie Gustafson, Peter H. Juviler (Columbia University Seminar Series).
- “Report on the Human Rights Situation in Islamic Republic of Iran”(1996), at:
E/CN.4/1996/95/Add2.pp3-24
- “Report on the Human Rights Situation in Islamic Republic of Iran (1996)”,at: E/CN.4/1996/39/Add2E.pp2-12
-“Report on the Human Rights Situation in Islamic Republic of Iran (1985)”, at:
E/CN.4/1985/20            
-“Report of the Working Group on the Universal Periodic Review (2014)”, Human Rights Council, UPR, at:
-Ross, Jeffrey Ian (2000), Varieties of State Crime and its Control, Monsey: Criminal Justice Press.
-United Nations Yearbook on Human Rights, 1947.
-U.N/CHR/5(I)/16Feb1946.
-U.N/CHR/ (XII)/1956 Part1.
-U.N/ Eco soc/ 1235 (XLII)/ 1967
-U.N/Eco soc/1503(XLVIII)/1970
گزارش‌ها و مصوبات سازمان ملل متحد
-گزارش‌های احمد شهید
A/66/374,   A/HRC/19/66,   A/67/369,  A/HRC/22/56,   A/68/503,   A/HRC/25/61
 
-وب‌سایت گزارشگر ویژه احمد شهید:
http://shaheedoniran.org/farsi/dr-shaheeds-work/latest-reports/
 
-گزارش‌های بان کی مون
A/63/459,  A/64/357,   A/65/370,   A/HRC/16/75,   A/66/361,   A/HRC/19/82,  A/67/327, A/HRC/22/48,
A/68/377,
 
-اسناد منتشره توسط شورای حقوق بشر: 
A/HRC/16/9,A/HRC/22/23,  A/HRC/25/24,  A/HRC/WG.6/7/L.11, A/HRC/16/9
-قطعنامه‌های مجمع عمومی
A/RES/40/141,       A/RES/41/159,       A/RES/42/136,       A/RES/43/137,         A/RES/44/163,       A/RES/45/173,A/RES/47/166,       A/RES/48/145,A/RES/49/202,       A/RES/50/188,       A/RES/51/107,      A/RES/52/142   A/RES/53/158,        A/RES/54/177,       A/RES/55/144,        A/RES/56/171,       A/RES/58/195,      A/RES/59/205,       A/RES/60/171,        A/RES/61/176,        A/RES/62/168,      A/RES/63/191,    A/RES/64/176,        A/RES/65/226      A/RES/66/175  A/RES/67182,          A/ RES /68/184