دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، گروه حقوق کیفری و جرم‌شناسی، تهران، ایران

چکیده

نوشتار حاضر به‌منظور تحلیل الزامات حقوق بشری مربوط به حقوق متهم در فرایند کشف جرم در پرتو قواعد داخلی و نظامات بین‌المللی (اعلامیۀ جهانی حقوق بشر، میثاق حقوق مدنی و سیاسی) به رشتۀ تحریر درآمده است. رهیافت حاصل مؤید آن است که قانون جدید آیین دادرسی کیفری در مواد متعددی با تأسی از اسناد حقوق بشری، تکالیف گوناگونی را متوجه ضابطان دادگستری به‌منزلۀ اصلی‌‌ترین کارگزار دولتی مرحلۀ کشف جرم کرده و حقوق متهم را در این مرحله توسعه داده است. در این خصوص سؤال اصلی این است که این قانون در نخستین فرایند کیفری (کشف جرم) چه تضمیناتی را درخصوص حقوق دفاعی و آزادی متهم به ارمغان داشته است. در این تحقیق با روشی توصیفی- تحلیلی، حقوق مربوط به آزادی و دفاع متهم را به اعتبار اسناد بین‌المللی نامبرده بررسی کرده و به این نتیجه رسیده‌‌‌ایم که قانون اخیر به‌منظور تطابق با موازین حقوق بشری اهتمام ویژه‌ای مبذول داشته، اما در پاره‌ای از موارد با نارسایی‌ها و نواقصی روبه‌‌رو بوده است که به تبیین این موارد و ارائۀ پیشنهادهای اصلاحی پرداخته‌‌ایم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of Detection of Crime in Iranian Legal System in Lights of the Requirements of International Human Rights Law

نویسندگان [English]

  • Nasrin Mahra 1
  • Kamran Mahmoudian Esfahani 2

1 Associate Professor, Associate Professor of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

2 Phd. Student in Criminal Law and Criminology, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran

چکیده [English]

Judicial security is one of the most important subjects in the international human rights field and this paper intends to analysis this rule from the aspect of crime detection at internal and international regulations levels. Results indicate that Iranian legislative has shown a great tendency towards international regulations on crime detection and have introduced numerous obligations on police as the main official institution dealing with crime detection. Moreover, criminalization the offences of government officials in Islamic criminal Act and forecasting council of preservation of citizens’ rights and respect to legitimate freedoms Act which are being exerted under supervision of supreme authority of judicial branch , are seems to be effective guarantees for protection of defendant and victim’s rights in crime detection.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Judicial security
  • police agents
  • crime detection
  • Universal declaration of Human rights
  • procedural criminal new Act
الف) فارسی
ابراهیمی‌ورکیانی،  فاطمه (1389). حق دادرسی منصفانۀ کودکان در تعارض با قانون، تهران: انتشارات جاودانه، جنگل.
انصاری، باقر (1386). حقوق حریم خصوصی، تهران: میزان.
انصاری، ولی‌الله (1380). حقوق تحقیقات جنایی (مطالعۀ تطبیقی)، تهران: سمت.
آخوندی، محمود (1388). آیین دادرسی کیفری، ج دوم، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
آشوری، محمد (1388). آیین دادرسی کیفری، ج دوم، تهران: سمت.
ـــــــــــــــــــــــ (1383). حقوق بشر و مفاهیم مساوات، انصاف و عدالت، تهران: دانشگاه تهران.
ـــــــــــــــــــــــ (1376). عدالتکیفری، تهران: گنج دانش.
ـــــــــــــــــــــــ (1372). «اصل برائت و آثار آن در امور کیفری»، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دورۀ بیست و نهم.
آشوری، محمد و سپهری، روح‌الله (1392). «بررسی تطبیقی مرحلۀ تحت‌نظر در حقوق کیفری ایران و فرانسه»، مجلۀ آموزه‌‌های حقوق کیفری، پاییز و زمستان 1392، شمارۀ 6.
آشوری، محمد و بهمنی‌قاجار، محمدعلی (1387). «رویۀ کمیتۀ حقوق بشر در حمایت از حق آزادی و امنیت شخصی»، فصل‌نامۀ حقوق، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دورۀ 38، شمارۀ سوم.
اردبیلی، محمدعلی (1385). «تفهیم اتهام با حق اطلاع از موضوع و دلایل اتهام»، مجلۀ تحقیقات حقوقی، شمارۀ 43.
ـــــــــــــــــــــــ (1389). «نگهداری تحت‌نظر، در علوم جنایی» (مجموعۀ مقالات در تجلیل از استاد دکتر محمد آشوری)، تهران: سمت.
بهمنی‌‌قاجار، محمدعلی (1387). «مبانی و سیر تحول حق آزادی و امنیت شخصی»، فصل‌نامۀ اطلاعات سیاسی، اقتصادی، شمارۀ 251.
جعفری‌لنگرودی، محمدجعفر (1393). مبسوط در ترمینولوژی حقوق، چاپ ششم، تهران: گنج دانش.
ـــــــــــــــــــــــ (1353). مکتب‌‌های حقوقی در حقوق اسلام، تهران: ابن‌سینا.
ـــــــــــــــــــــــ (1375). ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش.
جلال، ثروت (1991). اصول المحاکمات الجزائیه سیر الدوی العمومیه، الدار الجامعیه، الطباعه و النشر.
خالقی، علی (1394). آیین دادرسی کیفری، چاپ بیست و هفتم، تهران: مؤسسۀ مطالعات حقوقی شهر دانش.
ـــــــــــــــــــــــ (1394). نکته‌‌ها در قانون آیین دادرسی کیفری، چاپ چهارم، تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
خزایی، منوچهر (1377). فرایند کیفری (مجموعۀ مقالات)، چاپ اول، تهران: کتابخانه گنج دانش.
طباطبایی‌مؤتمنی، منوچهر (1375). آزادی‌‌های عمومی و حقوق بشر، چاپ دوم، تهران: مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
زارعی، محمدحسین (1387). «امنیت قضایی به‌مثابۀ حق»، فصل‌نامۀ مجلس و راهبرد، تابستان 1386، شمارۀ 56، 9-46.
ساقیان، محمدمهدی (1393). «تقویت حقوق و آزادی‌‌های متهم در مرحلۀ تحقیقات مقدماتی آیین دادرسی کیفری 1392»، مجلۀ پژوهش حقوق کیفری، سال دوم، شمارۀ ششم.
شاکری، ابوالحسن و قاسمی، مسعود (1395). «پاسخ به جرم مشهود در سیاست جنایی ایران با نگاهی به حقوق انگلستان»، فصل‌نامۀ پژوهش‌های دانش انتظامی، سال هجدهم.
شاملو، باقر (1389). «اصل برائت کیفری در نظام‌‌های نوین دادرسی»، در علوم جنایی (مجموعۀ مقالات در تجلیل از استاد دکتر محمد آشوری)، تهران: سمت.
شاملو، باقر و مرادی، مجید (1393). «خسارت‌زدایی از مظنونان، متهمان و محکومان بی‌‌گناه؛ جایگاه حقوقی، فرایند عملی»، سال هفتاد و هشتم، شمارۀ هشتاد و هفتم.
فرجی‌ها، محمد و مقدسی، محمدباقر (1392). «معیارهای دادرسی عادلانه ناظر بر توقیف متهم»، مجلۀ پژوهش‌های حقوق جزا و جرم‌شناسی، شمارۀ یک.
فضائلی، مصطفی (1393). «جایگاه و اصول دادرسی عادلانه در حقوق بشر و دکترین قضایی اسلام»، فصل‌نامۀ پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، شمارۀ اول.
فرح‌بخش، مجتبی (1385). «مفهوم و مبانی حقوق دفاعی متهم»، مجلۀ حقوقی دادگستری، شمارۀ 56 و 57.
قاری سیدفاطمی، محمد (1389). حقوق بشر در جهان معاصر: جستارهایی تحلیلی از حق‌‌ها و آزادیها، دفتر دوم، چاپ دوم، تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
قبله‌‌ای‌خویی، خلیل (1387). علم اصول در فقه و قوانین موضوعه، چاپ اول، تهران: سمت.
کریمی، عباس و رحیمی‌پور، ایمان (1388). قواعد حاکم بر استجواب کیفری، فصل‌نامۀ حقوق، دورۀ 39، شمارۀ دوم.
کوشکی، غلامحسین (1392). بررسی مهم‌ترین نوآوری‌های حمایتی و سازمانی لایحۀ آیین دادرسی کیفری در مرحلۀ تحقیقات مقدماتی، دایرۀ‌المعارف علوم جنایی (مجموعه مقالات تازه‌های علوم جنایی)، زیر نظر علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، چاپ اول، تهران: میزان.
گلدوست‌جویباری، رجب (1388). توسعۀ قضایی و حقوق متهمان در علوم جنایی (مجموعه ‌مقالات تازه‌های علوم جنایی)، زیر نظر علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، چاپ اول، تهران: میزان.
محمدی، ابوالحسن (1388). مبانی استنباط حقوق اسلامی، چاپ سی و سوم، تهران: مؤسسۀ دانشگاه تهران.
مقتدر، هوشنگ (1372). حقوق بین‌الملل عمومی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
مدی، بهنام (1392). «بررسی گسترۀ اعمال فرض برائت توسط دادگاه اروپایی حقوق بشر»، مجلۀ پژوهش‌های حقوق جزا و جرم‌شناسی، شمارۀ 1.
مؤذن‌زادگان، حسنعلی (1389). «تضمینات حقوق دفاعی متهمان و امر بازجویی در مرحلۀ تحقیقات مقدماتی»، دوفصلنامۀ حقوق و سیاست، سال دوازدهم، شمارۀ 28.
موسوی، محمد (1390). «کشف جرم»، نشریۀ پیام آموزش، شمارۀ 24.
مسعودی‌مقام، اسدالله (1380). «مطالعۀ تطبیقی حقوق متهم در اعلامیۀ جهانی حقوق بشر و میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی و قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری»، پایان‌نامۀ دورۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکدۀ علوم انسانی.
نوبهار، رحیم (1387). حمایت حقوق کیفری از حوزه‌‌های عمومی و خصوصی، چاپ اول، تهران: جنگل، جاودانه.
هاشمی، سیدمحمد (1384). حقوق بشر و آزادی‌های اساسی، تهران: میزان.
 
 
ب) انگلیسی
Casenote Legal Briefs (2009). Criminal Procedure, publisher: Aspen Publishers Online, 12 th ed.  
Council of Europe (2008). Policing and Minorities in the Russian Federation: Key International Guidance Documents and Case Studies, Council of Europe publishing.
Crawshaw, Ralph (2009). Police and Human Rights: A Manual for Teachers and Resource Persons and for Participants in Human Rights Programmes, publisher: Leiden: Brill; Biggleswade.
Fenwick, Helen (2009). Civil Liberties and Human Rights, 4 th ed, Publisher: Routledge.
Hamilton,Claire (2007). The presumption of innocence in Irish criminal law: 'whittling the golden thread', Publisher:Irish Academic Press.
Kumar Das, Jatindra (2016). Humam Rights law and Practice, Publisher: Phl Learning Pvt.Ltd, 1 th ed.
McCarthy, Svensson, Anna Lena (1998). The International Law of Human Rights and States of Exception: With Special Reference to the Travaux Preparatoires and the Case-law of the International Monitoring Organs, Martinus Nijhoff Publishers.
Rolando and et. al (2016). Criminal Procedure: Law and Practice, publisher: Cengage Learning, 10 th ed.
Schwikkard, Pamela-Jane (1999). Presumption of Innocence, Publisher: Kenwyn & Co.
Snyder, Craig A. (1999). Contemporary Security and Strategy, First Published in the United States of America by Routledge.
Starmer, Keir, Christou, Theodora (2005). Human Rights Manual and Sourcebook for Africa, published and Distributed by the British Institute of International and Comparative Law.
Ulmer, Sidney (2015). Military Justice and the Right to Counsel, publisher: University Press of Kentucky.