دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

نویسنده

استادیار، گروه حقوق و روابط بین‌الملل، دانشکدۀ مدیریت و فناوری‌های نرم، دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران، ایران

چکیده

یکی از موضوعات بسیار مهم چند دهۀ اخیر در عرصۀ بین‌المللی، حقوق بشردوستانه است. هدف حقوق بشردوستانه حمایت از افراد بشر در زمان جنگ و ایجاد محدودیت در استفاده از برخی ابزارها و روش‌ها در جنگ است. درواقع، حقوق بشردوستانه به اصولی اشاره دارد تا در جنگ‌ها اقدامات غیرانسانی محدود شوند. امام خمینی (ره) که فرماندهی هشت سال جنگ را بر عهده داشته‌اند، بر مبنای احکام و مقررات اسلام، به‌شدت به این قواعد و مقررات پایبند بودند و با وجود نقض این دسته از مقررات از سوی ارتش بعثی عراق، هرگز اجازه ندادند رزمندگان اسلام آن را نادیده بگیرند. پژوهش حاضر به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و با هدف تبیین دیدگاه امام خمینی (ره) راجع به حقوق بشردوستانه، به این پرسش اساسی پاسخ خواهد داد که اصول اساسی حقوق بشردوستانه از دیدگاه ایشان شامل چه مواردی می‌شود؟ نتیجۀ کلی که از این پژوهش حاصل شد نشان می‌دهد که رعایت رفتار انسانی، نفی اعتدا در درگیری‌های مسلحانه، تفکیک بین افراد نظامی و غیرنظامی، محدودیت در کاربرد تسلیحات، رعایت تناسب و ضرورت در اقدامات نظامی، محبت و مهربانی با اسیران جنگی و حفاظت از محیط‌زیست به‌منزلۀ مهم‌ترین اصول حقوق بشردوستانه در اندیشۀ امام خمینی (ره) مورد توجه بوده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Principles of International Humanitarian Law from Imam Khomeini’s Viewpoint

نویسنده [English]

  • Seyed Asghar Jafari

Assistant professor, International Relations and Law Department, Faculty of Soft Technology and Management, Malek Ashtar Industrial University, Tehran, Iran

چکیده [English]

One of the most important issues in the international scene in recent decades has been humanitarian law. The purpose of humanitarian law is to protect human beings in armed conflicts and limiting the use of certain warfare and methods during a war. In fact, humanitarian law deals with principles principles which limits inhuman behavior during a war. Imam Khomeini who was the chief commander of the eight year war, strictly adhered to these rules and regulations based on Islamic laws and regulations. In spite of violating such regulations by the Iraqi army, he never allowed infringement of those laws. In this contribution, by using analytical - descriptive method, I have tried to explain Imam Khomeini’s views on humanitarian law. At the end, the conclusion indicates that human behavior, denial of raid and ambush in armed conflicts, the distinction between military personnel and civilians, restrictions on the use of weapons, proportionality and necessity of military action, love and kindness to prisoners of war and protection of environment have been considered as the most important principles of humanitarian law in Imam Khomeini’s thoughts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • International Humanitarian law
  • weapons
  • distinction
  • Military Necessity
  • Civilians
الف) فارسی
قرآن کریم
ابوالوفا، احمد (1421ه.ق). الاعلام بقواعد القانون الدولی و العلاقات الدولیه فی شریعه الاسلام، الجزء العاشر، قاهره: دارالنهضه العربیه.
ایزدی، یدالله (1392). روزشمار جنگ ایران و عراق- کتاب پنجاه و چهارم عملیات والفجر ۱۰، بمباران شیمیایی حلبچه، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس.
بوازار، مارسل‌آ (1362). انسان‌دوستی در اسلام، ترجمۀ محمدحسن مهدوی اردبیلی و غلامحسین یوسفی، تهران: طوس.
پورتر، گرت (1393). بحران ساختگی: داستان ناگفتۀ هراس از ایران هسته‌ای، تهران: مؤسسۀ خبرگزاری فارس.
پورمحمدی، نعمت‌الله (1385). حقوق بشردوستانه در جنگ ایران و عراق، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه.
تحلیلی بر جنگ تحمیلی رژیم عراق علیه جمهوری اسلامی ایران (1367). تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
تونی، فانر (1386). حقوق بین‌المللی بشردوستانه: توسعه و مفاهیم اساسی، مجموعه مقالات همایش اسلام و حقوق بین‌المللی بشردوستانه، تهران: جمعیت هلال احمر.
ثقفی‌عامری، ناصر (1370). سازمان ملل متحد، مسئولیت حفظ صلح و امنیت بین‌المللی، تهران: وزارت امور خارجه.
جعفری، سیداصغر (1394). تحلیل ابزارها و روش‌های ممنوعه در جنگ از دیدگاه اسلام و حقوق بین‌الملل بشردوستانه، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
جعفری، سیداصغر (1392). بررسی تطبیقی قواعد حاکم بر ممنوعیت برخی از تسلیحات در کنوانسیون‌های بشردوستانه و اسلام، دومین همایش اسلام و حقوق بین‌الملل بشردوستانه، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
حرعاملی، محمدبن‌الحسن (1412ق.). وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
راجرز، آنتونی و پل مالرب (1382). قواعد کاربردی حقوق مخاصمات مسلحانه، ترجمۀ کمیتۀ ملی حقوق بشردوستانه، تهران: امیرکبیر.
حسین‌زکی، ناظر (1386). حمایت از محیط‌زیست در مخاصمات مسلحانه، مجموعه مقالات همایش اسلام و حقوق بین‌المللی بشردوستانه، تهران: جمعیت هلال احمر.
سلیمی، عبدالحکیم (1386). نقش اسلام در توسعۀ حقوق بین‌الملل، قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
صحیفۀ امام (مجموعۀ آثار امام خمینی (ره))، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
ضیایی‌بیگدلی، محمدرضا (1380). حقوق جنگ (حقوق بین‌الملل مخاصمات مسلحانه)، کتاب ضمیمه، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
طباطبایی، سیدمحمد حسین (بی‌تا). تفسیر المیزان، ترجمۀ سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
علایی، حسین (1391). روند جنگ ایران و عراق، جلد 1، تهران: نشر مرز و بوم.
عمیدزنجانی، عباسعلی (1383). فقه سیاسی: حقوق و قواعد مخاصمات مسلحانه در حوزۀ جهاد اسلامی و حقوق بین‌الملل اسلام، جلد 5، تهران: امیرکبیر.
عمیدزنجانی، عباسعلی (1383). فقه سیاسی: اصول و مقررات حاکم بر مخاصمات مسلحانه، جلد 6، تهران: امیرکبیر.
الغُریب، محمدمیشل (1389). جرایم جنگ‌های شیمیایی، ترجمۀ محمدعلی عسگری، تهران: بنیاد حفظ آثار دفاع مقدس.
قاری سیدفاطمی، سیدمحمد (1388). حقوق بشر در جهان معاصر (دفتر دوم)، تهران: مؤسسه مطالعات حقوقی شهر دانش.
کردبچه حسین‌آباد، مهدی (1386). تحدید تسلیحات شیمیایی و بیولوژیکی در حقوق بین‌الملل (با رویکردی به جنگ تحمیلی عراق علیه ایران)، تهران: نشر سریر.
کلینى، محمدبن‌یعقوب (1363). اصول کافى، تهران: مکتبة الاسلامیه.
کیگان، جان (1385). جنگ عراق، ترجمۀ نجله خندق، تهران: انتشارات دانشگاه امام حسین (ع).
هاشمی رفسنجانی، اکبر (1386). آرامش و چالش (کارنامه و خاطرات سال ۱۳۶۲)، تهران: دفتر نشر معارف انقلاب.
محقق‌داماد، سیدمصطفی (1383). حقوق بشردوستانۀ بین‌المللی رهیافت اسلامی، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
مجلسی، محمدباقر (1403 ه.ق.). بحارالانوار، بیروت: مؤسسۀ دارالاحیا التراث العربی.
ممتاز، جمشید و رنجبریان، امیرحسین (1384). حقوق بین‌الملل بشردوستانه (مخاصمات مسلحانۀ داخلی)، تهران: میزان.
نجفی، محمدحسن (1368). جواهرالکلام فی شرح شرایع‌الاسلام، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ب) انگلیسی
 
Alexander Kiss & Dinah Shelton (2004). International Environmental Law, (Third Edition), New York, Transnational Publishers, Inc.
Bledsoe, Robert L. & Boczek, Boleslaw A (1987). The International Law Dictionary, ABC-CLIO, Santa Barbara California, Oxford, England.
Crawford, James (2002). the International Law Commissions Articles on State Responsibility, Cambridge, University Press.
Dinstein, Yoram (2004). The Conduct of Hostilities under the Law of International Armed Conflict, Cambridge, University Press.
G.F: Human Rights Committee: General Comment 18: Non- Discrimination: CCPR General Comment No.18.
Fleck, Dieter (2009). the Handbook of International Humanitarian Law, Oxford University press.
ICJ, Report (1996). The Legality of the Threat or Use of Nuclear Weapons case.
The International Committee of the Red Cross (2004). What is International Humanitarian Law? ICRC.
The Prosecutor v. Tadic )1995(. Case No. IT-94-1- AR72, Appeals Chamber, ICTY.
Schindler & Toman (1983). Laws of Armed Conflict, A Collection of Resolutions and Other Documents, Second Edition, Dordrechht, Martin NiJhoff Publishers.
The Rome Statue of the International Criminal Court (1998).
UN Document s/18953. Jun, 29, 1987.
UN Document s/19729. Apr. 4, 1988.