دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

نویسندگان

1 استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

2 استادیار، گروه علوم سیاسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

در مقالۀ پیش‌روی تلاش شد تا اثبات شود که تولید، تکثیر، انباشت و به‌کارگیری سلاح‌های کشتارجمعی به دلیل آنچه از احکام ناشی از همجواری «فطرت» و «فقه» در تأمین کرامت انسان به دست می‌دهد، حاوی حرمت است. گو اینکه «حق حیات» یعنی مهم‌ترین «حق انسان» منبعث از «حق الهی» است؛ حقی که به موجب احکام شرع، عقل و نقل نمی‌توان آن را نابود کرد. جنگ و دفاع در برخی مواقع و مقاطع گریز‌ناپذیر است، اما با تعمق در ادلۀ تفصیلی ابتنایافته بر شرع، عقل و نقل، روح کلی و مشترک انسان‌ها صرف‌نظر از نژاد و مذهب و ... که جملگی بر یک فطرت، مفطور یافته‌اند، تولید سلاح کشتارجمعی و حملات اتمی و شیمیایی روزگار ما به‌خصوص رخداد اتمی هیروشیما و ناکازاکی را جزوی از جنایات نابخشودنی در «حق انسان» و «محیط‌زیست» ارزیابی می‌کند؛ اقدامی که اساساً در اندیشۀ سیاسی، حقوقی و اخلاقی اسلام ممنوع و حرمتش تا زمرۀ مستقلات عقلیه و حکم اولیه تداوم یافته است و به نظر می‌رسد تغییر و تبدیلی در آن راه نیابد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Fundamentals and Inherent Implications of Prohibition of Weapons of Mass Destruction in Jurisprudential and Legal research

نویسندگان [English]

  • Muhammad Mahdi Zarei 1
  • Mojtaba Zarei 2

1 Assistant professor, Faculty of Jurisprudence and principles of Islamic law, Mazandaran University, Babolsar, Iran

2 Assistant professor, Faculty of Political Sciences, Tarbiat Modarres University, Tehran, Iran

چکیده [English]

As Sharia, Narratives and human intellect provide, the right to life, as the most important of all human rights, cannot be denied or annihilated. Although under certain circumstances and in certain periods, war and defense appear inevitable, detailed evidence found in sharia and narratives as well as human intellect and the common soul of humanity, regardless of race, religion, etc.…, regard weapons of mass destruction and instances such as Hiroshima and Nagasaki as unforgivable violations of human and environmental rights. Such acts are forbidden in political, legal and moral teachings of Islam. This article seeks to prove the prohibition of production, multiplication, accumulation and use of weapons of mass destruction with a focus on existing rules based on the close association of human nature and Jurisprudence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • nature
  • Sharia
  • wisdom
  • primary and secondary rules
الف) فارسی
بروجردی، حسین (بی‌تا). منابع فقه شیعه جامع احادیث الشیعه، چاپ اول، تهران: انتشارات فرهنگ سبز.
جوادی‌آملی، عبدالله (1386). سرچشمۀ اندیشه، مجموعۀ مقالات و مقدمات کلامی، قم: مرکز نشر اسرا.
ــــــــــــــــــــ (1387). آوای توحید، شرح‌نامۀ امام خمینی ره به گورباچف، تهران: نشر عروج.
ــــــــــــــــــــ (1385). حق و تکلیف در اسلام، قم: مرکز نشر اسرا.
خامنه‌ای، سیدعلی، سایت رسمی مقام معظم رهبری، دربارۀ سلاح کشتارجمعی.
خمینی (ره)، روح‌الله (1371). چهل حدیث، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
ــــــــــــــــــــ (1382). شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
ــــــــــــــــــــ (1381). تفسیر سورۀ حمد، چاپ ششم، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
طباطبایی، سید محمدحسین (1374). ترجمۀ تفسیر المیزان، چاپ پنجم، قم: چاپ جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
فاضل لنکرانی، محمدجواد (1393). «دو فصل‌نامۀ فقه و اجتهاد»، مقالۀ تولید و استفاده از سلاح‌های کشتارجمعی از دیدگاه فقه اسلامی، سال اول، شمارۀ 1.
گرجی، ابوالقاسم (1377). تاریخ فقه و فقها، چاپ اول، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت).
ملاصدرا (1366). شرح اصول کافی: کتاب عقل و جهل، ترجمه و تعلیق محمد خواجوی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
مکارم شیرازی، ناصر (1372). تفسیر نمونه، چاپ پانزدهم، تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیه.
ممتاز، جمشید (1357). حقوق بین‌الملل سلاح‌های کشتارجمعی، تحقیق امیرحسین رنجبریان، تهران: نشر دادگستر.
ب) عربی
ابن أبی‌جمهور، محمدبن زین‌الدین (1405ق). عوالی اللئالی العزیزیه فی الاحادیث الدینیه، قم: انتشارات دارالسید الشهداء للنشر.
ابن‌فارس، احمد (1390ق). معجم مقاییس، چاپ مصر.
امینی، عبدالحسین (بی‌تا). الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب، چاپ اول، قم: انتشارات مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیۀ.
انصاری، مرتضی (1431ق). المکاسب، چاپ شانزدهم، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
بلاذری، احمد‌بن‌یحیی (1417ق). أنساب الأشراف، بیروت.
حر عاملی، محمد‌بن‌حسن (1409ق). وسائل‌الشیعه، چاپ اول، قم: مؤسسۀ آل‌البیت لاحیاء التراث.
حلی، ابن‌ادریس، محمد‌بن‌منصور (1410ق). السرائر الحاوی التحریر الفتاوی، چاپ دوم، قم: نشر جامعۀ مدرسان حوزۀ علمیۀ قم.
ــــــــــــــــــــ (بی‌تا). تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیۀ، چاپ اول، مشهد: مؤسسۀ آل‌البیت.
حلی، محقق و نجم‌الدین، جعفر‌بن‌حسن (1408ق). شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، چاپ دوم، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
حلی، محمدبن‌الحسن (1378ق). ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد، تحقیق کرمانی، قم: المطبعة العلمیة.
خویی، ابوالقاسم (1422ق). مبانی تکملة المنهاج، چاپ اول، مؤسسۀ احیای آثار الامام خویی.
ــــــــــــــــــــ (1410ق). تکملۀ المنهاج، چاپ بیست و هشتم، قم: انتشارات مدینۀ‌العلم.
رازی حسین‌بن‌علی، ابوالفتوح (1408ق). روض‌الجنان و روح‌الجنان فی تفسیر القرآن، چاپ اول، مشهد: نشر آستان قدس رضوی.
راغب اصفهانی (1323ق). المفردات فی غریب القرآن، چاپ اول، مصر: انتشارات میمنیه.
زبیدی، محمدمرتضی (1306ق). تاج العروس من جواهر القاموس، انتشارات مکتبة‌الحیاة.
زحیلی، وهب‍ة‌بن‌مصطفی (1418ق). التفسیر المنیـر فی العقیدة و الشریعـ‍ة و المنهج، بیروت: دارالفکر المعاصر. ‌
سبزواری، عبدالعلی (1413ق). مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، قم: مؤسسۀ المنار.
سبزواری نجفی، محمدبن حبیب‌الله (1419ق).  ارشاد الاحسان الی تفسیر القرآن، چاپ اول، بیروت: انتشارات دارالتعارف للمطبوعات.
شهید ثانی، زین‌الدین بن‌علی (بی‌تا). معالم الدین و ملاذ المجتهدین، تهران: چاپ سنگی.
ــــــــــــــــــــ (1365). الروضة البهیة فی شرح اللمعۀالدمشقیة، چاپ دوم، قم: مکتب‌الاعلام الاسلامی.
شیخ مفید (1413ق). الجمل و النصیرۀ لسید العترة فی حرب البصرۀ، قم: انتشارات کنگرۀ شیخ مفید.
ــــــــــــــــــــ (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، قم: انتشارات جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
طریحی، فخرالدین (1416ق). مجمع‌البحرین، با تحقیق سیداحمد حسینی، چاپ سوم، تهران: انتشارات مرتضوی.
طوسی، ابوجعفر محمدبن‌حسن (1407ق). الخلاف، چاپ اول، قم: انتشارات جامعۀ مدرسین.
عاملی (1409ق). تفصیل وسائل الشیعۀ الی تحصیل مسائل الشریعة، چاپ اول، قم: انتشارات آل‌البیت.
عطاردی، عزیزالله (بی‌تا). مسندالامام الصادق (ع)، تهران: انتشارات عطارد.
فخررازی، محمدبن‌عمر (1420ق). التفسیر الکبیر، چاپ سوم، بیروت: انتشارات داراحیاء التراث العربی.
فیومی، احمد (1398ق). مصباح المنیر، بیروت: دارالکتب العلمیۀ.
فارابی، ابونصر (1403ق). تحصیل السعادۀ، تحقیق دکتر جعفر آل یاسین، دارالاندلس.
قرطبی، محمدبن‌احمد (1364). الجامع لِاحکام القرآن، چاپ اول، تهران: انتشارات ناصرخسرو.
کاشانی، ملا‌ فتح‌الله (1336). تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، چاپ سوم، تهران: انتشارات محمدحسن علمی.
ــــــــــــــــــــ (1423ق). زبدة التفاسیر، چاپ اول، قم: انتشارات بنیاد معارف اسلامی.
کلینی، ابوجعفر، محمد‌بن یعقوب (1429ق). الکافی، چاپ اول، قم: انتشارات دارالحدیث للطباعة و النشر.
نجفی، محمدحسن (1404ق). جواهر الاکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
نوری، میرزاحسین (1407ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، چاپ اول، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
مجلسی، محمدباقر (بی‌تا). بحارالانوار الجامعة لدرر أخبار الائمۀ الاطهار، با تحقیق محمدباقر محمودی و عبدالزهرا علوی، انتشارات دار احیاء التراث العربی، بی‌جا.
محقق ثانی (1408ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، چاپ اول، قم: مؤسسۀ آل البیت لإحیاء التراث.
محلی، جلال‌الدین، سیوطی جلال‌الدین (1416ق). تفسیر جلالین، بیروت: انتشارات مؤسسۀ النور للمطبوعات.
مراغی، احمدبن‌مصطفی (بی‌تا). تفسیر المراغی، چاپ اول، بیروت: انتشارات احیاء التراث العربی.
مصطفوی، محمد‌کاظم (1421). القواعد، چاپ چهارم، قم: جامعۀ مدرسین.
مقدس اردبیلی، احمدبن‌محمد (بی‌تا). زبدة البیان فی أحکام القرآن، تهران: کتاب‌فروشی مرتضوی.
هاشمی‌شاهرودی، سیدمحمود (1417ق). معجم فقه الجواهر، بیروت: انتشارات الغدیر للطباعة و النشر و التوزیع.