دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

نویسندگان

1 دانشیار، گروه حقوق عمومی و بین‌الملل، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، واژۀ «دولت» برای بیان پنج مفهوم مجزا به‌ کار رفته است. هر کدام از این مفاهیم، دولت را در وضعیت و جایگاه خاص حقوقی قرار می‌دهد، که برای شناسایی حقوق و تکالیف دولت و مردم در قانون اساسی باید به مفهوم خاص دولت در هر اصل توجه کرد. اگر دولت را در هر کدام از اصول قانون اساسی به ‌جای مفاهیم دیگری تفسیر کنیم، این امکان وجود دارد که اصل موردنظر خالی از محتوا یا با اهداف قانون اساسی ناسازگار شود. بنابراین، مفهوم دولت در هر اصل را باید با توجه به اصول کلی و شواهد ناظر بر آن استنتاج و مشخص کرد که در هر اصل دولت به کدام مفهوم به ‌کار رفته است. در این پژوهش به دست خواهد آمد که واژۀ دولت در اصول 3، 8، 9، 11، 14، 17، 21، 28، 30، 31، 41، 49، 53 و 55 به معنا و مفهوم حکومت یا طبقۀ حاکم است. روش استفاده‌شده برای فهم این معنا از دانش‌واژۀ دولت به‌ صورت تحلیلی خواهد بود که بسته به موضوع اصل از روش‌های تفسیری تاریخی، ادبی و متن‌گرایانه استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Studying the Conceptual Definition of the Constitution’s Terminology Government in the definition of "Government or Ruling Class”

نویسندگان [English]

  • Firooz Aslani 1
  • Mahdi Nouraei 2

1 Associate Prof, Public and International Law Department, Faculty of Law and Political Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran

2 Ph.D. Student in Public Law, Faculty of Law and Political Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

In the Constitution of the Islamic Republic of Iran, the term "government" has been used to express five distinct concepts. Each of these concepts places the state in a special legal status, which, in order to identify the rights and duties of the state and the people in the constitution, should be taken into account in the particular concept of government in each principle. If we do not define the government correctly in principles of the Constitution, it is possible that the principle in question is devoid of content or incompatible with the purposes of the constitution. Therefore, the concept of government in each principle must be derived from the general principles and evidences used for regulating the said Principle. In this study, the term "government" in Principles 3, 8, 9, 11, 14, 17, 21, 28, 30, 31, 41, 49, 53 and 55 refers to the terms, state or ruling class. The method used in this article for understanding this definition of the term Government, would be analytical, and should the Principle require a study from the standing point of history, literature and wording shall also be used.

کلیدواژه‌ها [English]

  • government
  • state
  • Ruling Class
  • Constitution
الف) فارسی
- کتاب‌ها
1. اردبیلی، محمدعلی (1384). حقوق جزای عمومی، تهران: میزان.
2. ارشدی، علی‌یار (1382). حقوق اساسی و شرح و نقد قانون اساسی ایران، تهران سرمدی.
3. امامی، محمد (1387). حقوق مالیۀ عمومی، تهران: میزان.
4. امور تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات (1391). مجموعۀ اساسی، تهران: معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات.
5. امینی‌زاده، محمد (1393). قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب 1392 در پرتو نظرات شورای نگهبان به انضمام مبانی نظرات شورای نگهبان پیرامون این قانون، تهران: پژوهشکدۀ شورای نگهبان.
6. خمینی، روح‌الله (1378). صحیفۀ امام، ج 17، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
7. سلجوقی، محمود (1370). حقوق بین‌الملل خصوصی، ج 1، تهران: نشر میزان.
8. صانعی، پرویز (1374). حقوق جزای عمومی، تهران:‌ گنج دانش.
9. صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران جلسۀ اول تا سی و یکم (1364). تهران: ادارۀ کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
10. صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران جلسۀ سی و دوم تا پنجاه (1364). تهران: ادارۀ کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
11. صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران جلسۀ پنجاه و یکم تا شصت و هفتم (1364). تهران: ادارۀ کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
12. صورت مشروح مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1369). تهران: ادارۀ کل امور فرهنگی و روابط عمومی، ادارۀ تبلیغات و انتشارات، چاپخانۀ مجلس شورای اسلامی.
13. طباطبایی مؤتمنی، منوچهر (1386). حقوق اساسی، تهران: نشر میزان.
14. _______________(1387). حقوق اداری (ویراست سوم همراه با اضافات)، تهران: سمت.
15. عباسی، ابراهیم (1391). بودجه‌ریزی نوین در ایران (اصول، مراحل و روش‌ها)، تهران: سمت.
16. علی‌بابایی، غلامرضا (1384). فرهنگ سیاسی، تهران: نشر آشیان.
17. قاسمی، داود و ذکریایی، راویه (1392). خرید و فروش اموال دولتی و عمومی، تهران: انتشارات میزان.
18. قاضی (شریعت پناهی)، سیدابوالفضل (1383). حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، تهران: نشر میزان
19. ____________________ (1388). بایسته‌های حقوق اساسی، تهران: نشر میزان.
20. کک دین، نگوین؛ دییه، پاتریک و پله، آلن (1382). حقوق بین‌الملل عمومی، ترجمۀ حسن حبیبی، تهران: اطلاعات.
21. کنعانی، محمدطاهر (1387). تملک اموال عمومی و مباحات، تهران: نشر میزان.
22. گلدوزیان، ایرج (1379). حقوق جزاى عمومى ایران، چاپ 6، ج 1، تهران: مؤسسۀ انتشارات جهاد دانشگاهی.
23. لمتون. آن. کی. اس (1379). نظریۀ دولت در ایران، گردآوری، ترجمه و پیوست‌ها: چنگیز پهلوان، تهران: نشر گیو.
24. مجیدی، محمدرضا (1389). آشنایی با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران)، قم: دفتر نشر معارف نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری (دام‌ظله).
25. مرکز تحقیقات شورای نگهبان (1390). دادرسی اساسی در جمهوری اسلامی ایران، اصول قانون اساسی در پرتو نظرات شورای نگهبان، مجری طرح: ابراهیم موسی‌زاده و همکاران، تهران: معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات.
26. مرکز تحقیقات شورای نگهبان (1391). مبانی آرا و نظرات شورای نگهبان مستنبط از مشروح مذاکرات سال 1387، مشاور: ابراهیم موسی‌زاده و همکاران، تهران: معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات معاونت حقوقی ریاست جمهوری.
27. مرکز تحقیقات شورای نگهبان (1384). مجموعه نظریات فقهی شورای نگهبان در پاسخ به استعلامات دیوان عدالت اداری (1361-1383)، تهران: دادگستر.
28. مرکز تحقیقات شورای نگهبان (1389). مجموعه نظریات شورای نگهبان، تفسیری و مشورتی درخصوص اصول قانون اساسی (قبل و بعد از بازنگری 1368) به انضمام استفساریه‌ها و تذکرات، تهران: معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات معاونت حقوقی ریاست جمهوری.
29. موسی‌زاده و همکاران، ابراهیم (1389). دادرسی اساسی در جمهوری اسلامی ایران (اصول قانون اساسی در پرتو نظرات شورای نگهبان (1389-1359))، تهران: معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات.
30. مهرپور، حسین (1387). مختصر حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: نشر دادگستر.
31. نجفی استاد، مرتضی و محسنی، فرید (1386). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: نشر فردافر.
32. نصیری، محمد (1386). حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: انتشارات آگاه.
32. وینسنت، اندرو (1391). نظریه‌های دولت، ترجمۀ حسین بشیریه، تهران: انتشارات غزال.
 
- مقالات
33. ابوالحمد، عبدالحمید (1369). «پیرامون رأی وحدت رویۀ هیئت عمومی دیوان عالی کشور و شخصیت حقوقی دولت»، مجلۀ کانون وکلا، شمارۀ 150-151.
34. استوارسنگری، کوروش (1388). «مفهوم دولت در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»،‌ نشریۀ حقوق اساسی، شمارۀ 11، سال ششم.
35. ____________ (1390). «مفهوم دولت در آرای وحدت رویۀ دیوان عدالت اداری»، مجلۀ مطالعات حقوقی، شمارۀ 4، دورۀ سوم.
36. جلالی، محمد (1383). «نقد رأی دیوان عدالت اداری دربارۀ ابطال مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی»، نشریۀ حقوق اساسی، شمارۀ 3.
37. حسنی‌فر، عبدالرحمن (1383). «دولت و امنیت اجتماعی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، دوفصل‌نامۀ پژوهشی دانشگاه امام صادق (ع) (دین و ارتباطات)، شمارۀ 23.
38. دولت رفتار حقیقی، محمدرضا (1385). «جایگاه رئیس‌‌ ‌جمهور در نظام جمهوری اسلامی ایران»، مجلۀ حقوق عمومی، تهران: بی‌نا، شمارۀ 1.
39. غرویان، محسن (1380). «بررسی وظایف و اختیارات رهبر و رئیس‌ جمهور ایران در مقایسه با وظایف و اختیارات عالی‌ترین مقامات در سه کشور امریکا، فرانسه و انگلستان»، مجلۀ معرفت، قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، شمارۀ 43.
40. محمودی، جواد (1384). «تأملی بر نظریۀ تفسیری شورای نگهبان دربارۀ صلاحیت‌های دیوان عدالت اداری»، فصل‌نامۀ حقوق اساسی، شمارۀ 5.
41. مصباح یزدی، (علامه) محمدتقی (1391). «چالش‌ها در بحث امر به ‌معروف و نهی از منکر»، فصل‌نامۀ شاهد یاران، شمارۀ 88-89.
42. هندی، سیداصغر (1386). «بررسی تسری شروط اصل 139 قانون اساسی به اموال شرکت‌های دولتی»، مجلۀ حقوقی دادگستری، شمارۀ 61.
 
ج) منابع اینترنتی
44. پایگاه اطلاع‌رسانی شخصی دکتر محسن اسماعیلی: کد مطلب: 8، تاریخ: یکشنبه ۱۰ خرداد ۱۳۸۸، (جایگاه و اختیارات رئیس ‌جمهور):
http://www.mohsenesmaeili.com/NSite/FullStory/News/?Id=8
45. پایگاه اطلاع‌رسانی روزنامۀ رسمی جمهوری اسلامی ایران:
47. http://lib.eshia.ir/41837/4/414.