نویسندگان
1 دانشجوی دورۀ دکتری تخصصی حقوق عمومی، گروه حقوق عمومی و بین‌الملل، دانشکدۀ حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 استادیار، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
3 دانشیار، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
«حوزۀ عمومی»، به‌مثابۀ عرصه‌ای در میانۀ حوزۀ خصوصی و اقتدار برتر حکومت، از لوازم دستیابی به مردم‌سالاری است. «فضای عمومی مادی»، از عناصر عینی مرتبط با حوزۀ عمومی است که به‌عنوان واقعیتی بیرونی، بُعد مادی حوزۀ عمومی را پوشش می‌دهد. در نظام جمهوری اسلامی ایران، اماکن عبادی -خاصه مسجد- کماکان از مصادیق بارز فضاهای عمومی فیزیکی‌اند که می‌توانند به‌مثابۀ حلقۀ واسط و میانجی و کاهندۀ شکاف میان مردم و حکومت، جلوه‌گه وفاق و هم‌اندیشی شهروندان در باب مفاهیمی مانند «خیر عمومی» و «مصلحت جمعی» باشند و زمینۀ تحقق مردم‌سالاری دینی را فراهم سازند. این نوشتار نشان خواهد داد که رویکرد حداقلی و تنظیمی حکومت، در کنار خودگردانی و ادارۀ مردمی اماکن عبادی، در نهایت، خودآیینی و خودفرمانروایی شهروندان را به ارمغان می‌آورد. چه اینکه، شهروندان از رهگذر فضای عمومیِ مردمی اماکن عبادی، مشارکت جمعی را در محدوده و مقیاسی کوچک‌تر تمرین می‌کنند تا آن را در حکومت مردم‌سالار خویش پیاده سازند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Places of Worship Similar to Public Space? Reflection on How Government Facing Administration and Supervision of Public Places
نویسندگان [English]
- Keyvan Sedaghati 1
- Mohammad Jalali 2
- Ebrahim Mousazadeh 3
1 Ph.D. in Public Law, Faculty of Law and Political Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Assistant Prof., Faculty of Law, University of Shahid Beheshti, Tehran, Iran
3 Associate Prof., Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]
"Public Sphere" is regarded as middle of private place and superior sovereignty of government and it is one of the tools of democracy. "Material Public Space" is objective element related to Public Sphere which as an outer reality covers the material aspect of Public Sphere. In Islamic Republic of Iran, the places of worship -specialty mosques- are among obvious instances of public physical spaces that may regard as mediator link for reducing gap between people and government and also a place for thinking and discussion of citizens on concepts such as: “Public Good" and "Public Interest” and provides for the realization of religious democracy. The present article reveals minimum approach of government and also self-control and public administration of religious places; bring self-religious and self-sovereignty of citizens. In fact, citizens as a result of places of public worship, practice collective participation in smaller scale for finally implementing it as their own democracy.
کلیدواژه‌ها [English]
- Places of Worship
- Public Sphere
- Islamic Government
- public space
- Democracy
- Mosque
. فارسی
الف) کتاب‌ها
- آرنت، هانا (1388).توتالیتاریسم، محسن ثلاثی، چ اول، تهران: ثالث.
- ابوالحسنی (مُنذِر)، علی (1385). کارنامۀ شیخ فضل‌الله نوری، پرسشها و پاسخها، چ سوم، تهران: مطالعات تاریخ معاصر ایران.
- اسپوزیتو، جان ال (1391). دایره‌المعارف جهان نوین اسلام، ترجمه و تحقیق: حسن طارمی راد و دیگران، چ اول، ج 4 (حروف ل-ی)، تهران: نشر کتاب مرجع و نشر کنگره.
- حداد عادل، غلامعلی (زیرنظر) (1383). دانشنامۀ جهان اسلام، چ اول، ج 10، حرف (ج)، تهران: بنیاد دایره‌المعارف اسلامی،
- خیری اصل، خیرالله (1392). نقش مسجد در پیروزی در پیروزی انقلاب اسلامی (به روایت اسناد)، چ اول، تهران: مؤسسۀ فرهنگی هنری و انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- روزبهان خنجی اصفهانی، فضل‌الله (1364). سلوک الملوک، ترجمۀ محمدعلی موحد، چ اول، تهران: خوارزمی.
- صدر حاج سید جوادی، احمد و دیگران (زیر نظر) (1394). دایره‌المعارف تشیع، چ اول، ج15(مآثر- مینوی)، تهران: حکمت.
- طباطبایی، سید جواد (1385). زوال اندیشههای سیاسی در ایران، چ ششم، تهران: کویر.
- کوان، رابرت (1389). فرهنگ شهرسازی، ترجمۀ یلدا بلارک، چ اول، تهران: پرهام نقش.
- گل، یان (1389). فضاهای عمومی و زندگی جمعی، ترجمۀ علی غفاری و صادق سهیلی‌پور، چ اول، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
- لینچ، کوین (1392). سیمای شهر، ترجمۀ منوچهر مزینی، چ یازدهم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- ملکم، جان (1362). تاریخ ایران، ترجمه میرزا اسماعیل حیرت، تهران: انتشارات فرهنگسرای یساولی.
- میرفندرسکی، محمدامین (1376). «مسجد به‌مثابۀ اندامی از شهر»، در: مجموعه مقالات همایش معماری مسجد؛ گذشته، حال، آینده، دانشکدۀ هنر دانشگاه پردیس اصفهان، چ اول، ج 2.
- نوبهار، رحیم (1387). حمایت از حقوق کیفری از حوزههای عمومی و خصوصی، چ اول، تهران: جنگل.
- نوبهار، رحیم (1388). «آموزههای اسلامی، حوزۀ عمومی، حوزۀ خصوصی»، در: حقوق بشر در جهان معاصر، دغدغهها و دیدگاه‌های حقوقدانان و فقهای ایرانی، چ اول، قم: آیین احمد.
- هولاب، رابرت و هابرماس، یورگن (1388). نقد در حوزۀ عمومی، ترجمه حسین بشیریه، چ پنجم، تهران: نشر نی،
ب) مقالات
- پورجعفر، محمدرضا و دیگران (1389). «میدان به‌مثابه فضای عمومی موفق شهری»، کتاب ماه هنر، ش 143.
- حجاریان، سعید (1394). «نورمالیزاسیون مقدمۀ دموکراتیزاسیون: کامیابانِ خلاف آمدِ عادت»، اندیشۀ پویا، سال چهارم، ش 28.
- خاتم، اعظم (1384). «حوزۀ همگانی و فضاهای عمومی در ایران»، اندیشه ایرانشهر، شماره 3.
- خوش افتخار، هادی (1384). «بست و بست‌نشینی در دوره قاجار»، تاریخ‌پژوهی، سال هفتم، ش 22 و 23.
- راسخ، محمد (1386). «مدرنیته و حقوق دینی»، نامۀ مفید، دورۀ 13، ش 64.
- رفیعیان، مجتبی؛ خدایی، زهرا (1388). «بررسی شاخصها و معیارهای مؤثر بر رضایتمندی شهروندان از فضاهای عمومی شهری»، راهبرد، ش 53.
- رهنمایی، محمدتقی؛ اشراقی، یوسف (1386). «فضاهای عمومی شهر و نقش آن در شکلگیری جامعۀ مدنی از دیدگاه برنامه‌ریزی شهری»، انجمن جغرافیای ایران، سال پنجم، ش 14 و 15.
- شریعتی، شهروز؛ عباسی شاهکوه، مهدی (1394). «دولت و مشکلۀ کنترل اجتماعی در ایران»، دولت‌پژوهی، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دورۀ یکم، ش 4.
- طالبی، ژاله (1383). «روابط اجتماعی در فضاهای شهری»، نامۀ علوم اجتماعی، ش 24.
- علیزاده، هوشمند؛ حبیبی، کیومرث (1390). «عوامل شکل‌دهندۀ شهرهای اسلامی- تاریخی مسلمانان، مطالعات شهر ایرانی- اسلامی»، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، سال اول، ش 3.
- غفاری، حسین؛ بهرام، معصومه (1394). «تحول آرای فلسفی یورگنهابرماس دربارۀ نقش دین در حوزۀ عمومی»، فلسفه، سال چهل‌وسوم، ش 2.
- کالون، کرگ (1389). «تاریخچۀ مفهوم جامعۀ مدنی و حوزۀ عمومی»، ترجمۀ رحیم نوبهار، تحقیقات حقوقی، شماره 51.
- کریمیان، حسن؛ موسوی‌نیا، سید مهدی (1392). «آگورا و روابط اجتماعی- فرهنگی در آتن دورۀ کلاسیک»، باغ نظر، سال دهم، ش 24.
- گودسل، چارلز (1386). «مفهوم فضاهای عمومی و جلوههای مردم‌سالارانه آن»، ترجمۀ هدیه نوربخش، معماری ایران، ش 29 و 30.
- ویلا، دانار (1376). «پسامدرنیسم و حوزۀ عمومی»، ترجمه منصور انصاری، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، ش 122- 121.
- هابرماس، یورگن (1385). «حوزۀ عمومی»، ترجمۀ جواد کارگزاری، حقوق عمومی، ش 2.
ج) جراید
- روایتی از روزهای سکوت و نگرانی آیت‌الله طالقانی در مجلس خبرگان/ طالقانی به بهشتی گفت جریمه‌اش کند، خبرگزاری خبر آنلاین، شناسۀ خبر:2929، جمعه 19 شهریور 1395، (تاریخ مراجعه به سایت: 5 مرداد 1396)، در:
http://www.khabaronline.ir/detail/577245/Politics/parties
- نوبهار، رحیم، مسجد بدیلی ندارد، دین، مسجد و قانونگذاری، (تاریخ دسترسی به سایت: 15 فروردین 1396)، در:
http://www.rnobahar.ir/fa/?p=254
2. انگلیسی
A) Books
- Mitchell, Don (2003). The Right to the City: Social Justice and the Fight for Public Space (New York and London): Guilford Press.
- Sennett, Richard (1990). The conscience of the Eye: the Design and social life of cities, New York, Knopf: Distributed by Random House.
- Sinn, Simone, and others (2015). Religious Plurality and the Public Space, Germany: The Lutheran World Federation, LWF Studies.
B) Articles
- Habermas, Jurgen (2006). "Religion in the Public Sphere", European Journal of Philosophy, Volume 14, Issue 1.
- Habermas, Jurgen (2013). "Reply to my Critics", in Habermas and Religion: Edited by Craig Valhoun, Eduardo Mendieta and Jonathan VanAntwerpen, Cambridge: Polity Press.
- Kadri M.G Elaraby (1996). "Neo-Islamic Architecture and Urban Design in the Middle East: from threshold to adaptive design", Built Environment, Vol.22, No.2.
)