نویسنده
استادیار گروه حقوق، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
چکیده
این پژوهش با اشارۀ کوتاه به مشکلات فنی کمبود آب زاینده‌رود، به چالش‌های حقوقی و پیشینۀ تملک آب در این حوضه می‌پردازد. بررسی‌ها نشان می‌دهد هرچه مشکلات فنی تأمین آب بیشتر شود، نظم نهادینه‌شدۀ پیشین براساس طومار شیخ بهایی و مباحث مربوط به مالکیت آب و نقش دولت در مدیریت آن جدی‌تر شده است. برخی آب زاینده‌رود را از انفال دانسته و دولت را مجاز می‌دانند تا براساس تشخیص خود با آن برخورد کند. این پژوهش با تحلیل ابعاد حقوقی مالکیت آب در این حوضه و تأثیری که مسائل ناشی از آن بر عدالت در فرایند توسعه، مالکیت اشخاص، نظم عمومی و حق دسترسی بشر به آب دارد، می‌خواهد با استناد به جنبه‌های حقوق بشری آب، قوانین داخلی، منابع فقهی و تعریف مالکیت عمومی و دولتی و تبیین جایگاه طومار شیخ بهایی، مدیریت بر کل آب را حق دولت به‌حساب آورد، اما مالکیت آب زاینده‌رود طبیعی و آب الحاقی تونل اول کوهرنگ را بخشی از آب رودخانه متعلق به حقابه‌داران و سهم‌بران دانسته و آن را از دایرۀ انفال یا اموال دولتی خارج کند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Reflection on Legal Challenges of Water Ownership at Zayanderood Basin from the perspective of Public Law
نویسنده [English]
- Ghodratollah Noroozi
چکیده [English]
Presenting technical shortages of water at Zayanderood, this paper demonstrates legal challenges and background of possession of water at this basin. Researches show that by raising technical problems of providing water and its shortage, the established order upon Sheikh Bahaei's scroll and legal arguments on water ownership and government role in management of water becomes more serious. Some people believe that Zayanderood is a kind of public property and allow government to do whatever it wants. This article deals with analysis of legal dimensions of water ownership at this basin and its influences on justice in development process, ownership of persons, public order and right to water. This article is written from human rights perspective on international resources of water, internal laws, Jurisprudential sources, definition of public and governmental ownership and examination of Sheikh Bahaei's scroll, announce the management of Zayanderood as the government’s right but announce that the ownership of natural Zayanderood and joining water of the first tunnel of Koohrang belongs to the water right holders and sharehplders and take it out of public property sphere.
کلیدواژه‌ها [English]
- Water Right
- Zayanderood
- Water Ownership
- People Rights
- Public and Governmental Ownership
1. فارسی
الف) کتاب‌ها
- امامی، حسن (1364). حقوق مدنی، ج 1، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
- بشیری، عباس؛ بشیری، انیسه؛ براتی دارانی، علی‌اکبر؛ چاووشی، محمدصادق؛ خمسه، سعید؛ شهرجردی، سید حسن؛ عالی‌پور، مسعود؛ صالحی، علی؛ مارانی، محمدرضا؛ نورمحمدی سیگارودی، نوید (1392). نظام حاکم بر حقوق کاربردی آب، چ اول، تهران: انتشارات جاودانه.
- جاوید، محمدجواد (1392). نقد مبانی فلسفی حقوق بشر، چ اول، ج 1، فلسفۀ طبیعی حقوق بشر، تهران: نشر مخاطب.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1389). وسیط در ترمینولوژی حقوق، چ سوم، تهران: انتشارات گنج دانش.
- --------------------- (1356). حقوق اموال، ج 1، تقریرات درس حقوق مدنی در مدرسۀ عالی قم، بی‌جا.
- سلمان م.ا.سلمان، شیوان مک اینرنی-لنکفورد (1394). آب و حقوق بشر، حق دسترسی بشر به آب، ابعاد حقوقی و سیاسی، ترجمۀ حسن اسدآبادی زیدی، چ اول، تهران: انتشارات ناهید.
- طوسی، ابوجعفر، محمدبن حسن (1387ق). الجمل و العقود فی العبادات، ترجمۀ خراسانی، محمد واعظ‌زاده، مشهد: مؤسسۀ نشر دانشگاه فردوسی.
- صدر، سید محمدباقر (1375). اقتصادنا، ترجمۀ سید محمدکاظم موسوی، قم: انتشارات مکتب الاعلام الاسلامیه.
- کاتوزیان، ناصر (1376). دورۀ مقدماتی حقوق مدنی، اموال و مالکیت، چ اول، تهران: دادگستر.
- ------------ (1379). قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، تهران: دادگستر.
- مهرپور، حسین (1371). مجموعه نظریات شورای نگهبان، تهران: سازمان انتشارات کیهان
- منتظری، حسینعلی (1408ق). رسالۀ استفتاءات، ج 2،چ اول، تهران: انتشارات سایه.
- هادوی تهرانی، مهدی (بی‌تا). مکتب و نظام اقتصادی اسلام، ج 2، قم: انتشارات خانۀ خرد.
- هوشنگ‌زاده، ناصر (1372). مجموعه قوانین مدنی، مسئولیت مدنی، تهران: نشر دیدار.
ب) مقالات
- حسینی، سید علی (1381). «بازشناسی مفهوم انفال و رابطۀ آن با مراتع در فقه و حقوق»، مجلۀ فرهنگ جهاد، ش 30.
- ضیایی، لطف‌الله (1393). «نگرشی به‌طور منسوب به شیخ بهایی و حقوق آب»، نشریۀ دانش‌نما، ماهنامۀ تخصصی سازمان نظام مهندسی ساختمان اصفهان، دورۀ تیر-شهریور، شمارۀ پیایی 232-230.
- ضیایی، لطف‌الله (بی‌تا). «مالکیت اشخاص بر آب‌های سطحی و زیرزمینی پس از ملی شدن آب‌ها از منظر قوانین و فقه اسلامی»، نشریۀ دانش‌نما، ماهنامۀ تخصصی سازمان نظام مهندسی ساختمان اصفهان، دورۀ تیر-شهریور، شمارۀ پیایی 232-230..
- ضیایی، لطف‌الله (1394). «بحران آب در ایران»، ویژه‌نامۀ شرق.
- نوروزی، قدرت‌الله (1393). «کمبود آب در حوضۀ زاینده‌رود از دیدگاه قوانین و حقوق آب»، فصلنامۀ فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی دریچه، انتشارات و چاپ فرزانگان.
2. عربی
- خمینی، روح‌الله(1421ق). البیع، ج 2، مؤسسۀ نشر و آثار امام خمینی (ره).
- جعفر بن الحسن الحلی (محقق) (بی‌تا). شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج 1، تحقیق سید صادق شیرازی، قم: انتشارات دارالمهدی.
- طباطبایی، سید علی (1418ق). ریاض المسائل، ذیل کتاب الخمس، ج 5، قم: انتشارات آل‌البیت (ع).
- شیخ صدوق ( 1409ق). من لایحضر الفقیه، ج 2، تصحیح علی‌اکبر غفاری و صدر بلاغی، نشر صدوق.
- شیخ طوسی (1401ق). التهذیب المسائل، ج 4، دارالتعارف بیروت.
3. لاتین
- Louis Henkin (1981). Introduction in The International Bill of Rights, (Louis Henkin, ed.,Columbia University Press.
- FAO (1998). Legal Office Sources of International Water Law, FAO, Rome.
- Malaurie Philippe et Laurent Aynès (2005). Les Biens, Paris, 2e édition, DéfrénoisWilliam J.Cosgrove& Frank R. Rijsberment, World Water Vision-Making Water Everybody’s Business (World Water Council). 4 (Earthscan publications Ltd. 2000).
)