فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران

دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اعضای هیأت تحریریه

اهداف و چشم‌انداز

اخبار و اعلانات

پرسش‌های متداول

پیوندهای مفید

راهنمای نویسندگان

راهنمای نحوه ارسال مقاله

فهرست داوران

جبران خسارات جرائم زیست‌محیطی در حقوق بین‌الملل و حقوق ایران

نویسندگان

1 استادیار، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

2 کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

جرائمزیست‌محیطی با چالش‌های فراوانی روبه‌روست که سبب می‌شود نتوان همچون جرائم ساده به ترمیم خسارات ناشی از آنها اقدام کرد. نخست آنکه گاه بزهکار زیست‌محیطی یا دولت است (مانند سدسازی‌های بی‌رویۀ دولت‌ها) یا شرکت‌های قدرتمند (مانند شرکت‌های تولیدکنندۀ محصولات تراریخته) که در پس لابی‌های ثروت‌ـ‌قدرت به رفتارهای ناقض محیط زیست اقدام می‌کنند. دوم آنکه قربانیان جرائم زیست‌محیطی گاه به‌حدی کثرت دارند که نمی‌توان جبران خسارات متعارف را در مورد آنها اعمال کرد، مانند قربانیان آلودگی هوا، ریزگردها و آب آشامیدنی ناسالم. سرانجام آنکه جبران خسارت زیست‌محیطی مبتنی‌بر نظریۀ مسئولیت محض است، درحالی‌که مسئولیت مدنی در نظام حقوقی ایران مبتنی‌بر نظریۀ تقصیر است و از این جهت پویایی لازم برای جبران خسارات جرائم زیست‌محیطی را ندارد. با وجود این هم در حقوق بین‌الملل و هم حقوق ایران جبران خسارات جرائم زیست‌محیطی از یک‌سو ماهیتی ترمیمی دارد و از سوی دیگر بر دیدگاه‌های بزهکارمدار و دولت‌مدار استوار است. ازاین‌رو نخست بزهکار تکلیف بر اعادۀ وضع به حالت سابق دارد و در غیر این صورت، مکلف به جبران ضرر و زیان خواهد بود. اما در صورت ناتوانی بزهکار، دولت در پرتو صندوق زیست‌محیطی تکلیف به جبران خسارت دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Restitution Damages of the Environmental Crimes in International and Iranian Law System

نویسندگان [English]

  • Amin Jafari 1
  • Asghar Ahmadi 2

1 Assistant Prof, Professor, Faculty of Law and Political Sciences, University of Allameh Tabatabai, Tehran, Iran

2 MSc Criminal Law & Criminology, university of Isfahan, Isfahan, Iran

چکیده [English]

Generally, compensation for environmental crime damages meets two major challenges. The governmental nature of criminals, which causes a huge number of victims, is the first one. Secondly, as the Iranian legal system of civil liability is based on the theory of fault, it is not efficient enough to deal with this issue. However, based on the international law and Iranian legal system, we try to recognize criteria for compensation of environmental crimes. In these two systems, environmental compensation has a restoration nature and, on the other hand, it is based on the views of the offender and the governments. From this point of view, environmental criminal is required to restore the damages into its former circumstance. Otherwise, the government is responsible for compensating the environmental crimes through a specific fund, called environmental fund.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Environmental Crimes
  • Environmental Crimes Active
  • Restitution
  • Civil Responsibility
  • International Law
  • Iranian Law System
مراجع
1. فارسی
الف)کتاب‌ها
1. امیری قائم‌مقامی، عبدالمجید (1378). حقوق تعهدات، چ اول، تهران: میزان.
2. پرادل، ژان (1394). حقوق کیفری تطبیقی، ترجمۀ امین جعفری، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
3. رایجیان اصلی، مهرداد (1390الف). بزه‌دیده‌شناسی، تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
4. ------------------ (1390ب). بزه‌دیده‌شناسی حمایتی، چ دوم، تهران: دادگستر.
5. شیلتون، دینا؛ کیس، الکساندر (1389). کتابچۀ قضایی حقوق محیط زیست، ترجمۀ محسن عبدالهی، چ اول، تهران: خرسندی.
6. کاتوزیان، ناصر (1388). وقایع حقوقی، چ دوم، تهران: انتشارات شرکت سهامی.
7.گرجی‌فرد، حمیدرضا (1395). جرم‌شناسی سبز، چ اول، تهران: میزان.
8.گوندلینک، لوتار؛ هویسمان، جی دبلیو؛ هلپاپ، ای ای؛ شلتون، دینا (1389). حقوق محیط زیست، ترجمۀ محمدحسن حبیبی، چ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
9. مشهدی، علی (1392). حق بر محیط زیست سالم (الگوی ایرانی ـ فرانسوی)، چ اول، تهران: میزان.
10. وایت، راب (1394). جرائم زیست‌محیطی فراملی به‌سوی جرم‌شناسی جهان بوم، ترجمۀ حمیدرضا دانش‌ناری، چ اول، تهران: میزان.
 
ب) مقالات
11. بهرامی احمدی، حمید؛ علی‌خانی، اعظم (1392). «تأملی بر جنبه‌های کاربردی دعاوی مسئولیت مدنی علیه دولت در قبال خسارت‌های زیست‌محیطی»، دانش حقوق عمومی، سال دوم، ش 5، ص 101ـ83.
12. تقی‌زاده انصاری، مصطفی؛ فائقی‌راد، مونا (1389). «مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها در حفاظت از محیط زیست»، کانون وکلای دادگستری گیلان، سال دوم، ش 4، ص 28ـ10.
13. حاجی‌ده‌آبادی، احمد (1385). «از جبران خسارت بزه‌دیده توسط بزهکار تا جبران خسارت توسط دولت»، فقه و حقوق، سال سوم، ش 9، 121ـ95.
14. دانش‌ناری، حمیدرضا (1392) «رویکردی انتقادی به جرائم زیست‌محیطی فرامرزی»، مطالعات بین‌المللی پلیس، دورۀ 4، ش 15، ص 101ـ83.
15. دبیری، فرهاد؛ پورهاشمی، سید عباس؛ موسوی، مریم‌السادات (1389). «بررسی جبران خسارات وارده بر محیط زیست ناشی از آلودگی‌های فرامرزی و تخریب بین‌المللی محیط زیست»، انسان و محیط زیست، دورۀ 8، ش 12، ص 50ـ43.
16. زمانی، سیدقاسم (1381). «توسعۀ مسئولیت بین‌المللی در پرتو حقوق بین‌الملل محیط زیست»، پژوهش‌های حقوقی، ش 1، ص 58ـ27.
17. عباچی، مریم (1392). «جرم‌شناسی سبز»، دایرۀ‌المعارف علوم جنایی، کتاب دوم، چ اول، تهران: میزان.
18. فرجیها، محمد؛ بازیار، ابوالقاسم (1390). «جبران دولتی خسارت‌های بزه‌دیدگان در حقوق کیفری ایران و انگلستان»، حقوق تطبیقی، دورۀ 2، ش 2، ص 152ـ133.
19. فهیمی، عزیزالله؛ مشهدی، علی (1388). «ارزش ذاتی و ارزش ابزاری در فلسفۀ محیط زیست (از رویکردهای فلسفی تا راهبردهای حقوقی)»، پژوهش‌های فلسفی و کلامی، سال یازدهم، ش 1، ص 216ـ195.
20. کاتوزیان، ناصر؛ انصاری، مهدی (1387). «مسئولیت‌های ناشی از خسارت‌های زیست‌محیطی»، فصلنامۀ حقوق، دورۀ 38، ش 2، ص 313ـ285.
21. مشهدی، علی (1393). «اساسی‌سازی ماهوی حق بر محیط زیست در حقوق ایران و فرانسه»، مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ 5، ش 2، ص 580ـ559.
22. موسوی، سید فضل‌الله؛ طباطبایی‌نژاد، سید محمد (1393). «قانون حاکم بر مسئولیت مدنی ناشی از خسارت‌های زیست‌محیطی»، مطالعات حقوق خصوصی، دورۀ 44، ش 3، ص 475ـ461.
23. موسوی، سید فضل‌الله؛ قیاسیان، فهیمه (1390). «جبران خسارات زیست‌محیطی در حقوق بین‌الملل»، فصلنامۀ حقوق، دورۀ 41، ش 1، ص 346ـ327.
 
2. لاتین ( انگلیسی و فرانسه)
A) books
24. Aboua, Soumaïla (2010). La réparation du dommage environnemental causé par la pollution par des déchets industriels en droit international de l'environnement, Mémoire, Université de Limoges.
25. White, rob (2008). Crime against nature: Environmental Criminology and Ecological justice, William publishing, London.
 
B) Articles
26. Gray, Mark Allan. (1995). “The International Crime of Ecocide”, California Western International Law Journal, Vol. 26, No. 2, Art. 3.
27. Halley, Paule; Gagnon-Rocque, Ariane. (2009), “La sanction en droit pénal canadien de l’environnement: la loi et son application”, Les Cahiers de droit, Volume 50, numéro 3-4, septembre–décembre 2009, pp. 455-1047.
28. Jaworski, Véronique (2015). “L’état du droit pénal de l’environnement français: entre forces et faiblesses”, Les Cahiers de droit. Volume 50, numéro 3-4, septembre–décembre 2009, pp. 455-1047.
29. Jeanneaux Philippe; Clovis Sabau. (2009). “Conflits environnementaux et décisions juridictionnelles : que nous apprend l’analyse du contentieux judiciaire dans un département français”, Vertigo, La revue électronique en science de l’environnement, Volume 9, Numéro 1.
30. Kauzlarich, david. Matthews, Rick a. Miller, william j (2001), “Toward a Victimology of State Crime”, Critical Criminology, 10.
31. Steinmetz, Benoit. (2008). “Préjudice écologique et réparation des atteintes à l'environnement. Plaidoyer pour une catégorie nouvelle de préjudice”, Revue Européenne de Droit de l'Environnement, Volume 12 Issue 4 pp. 407-419.
 
C) Documents
32. European Convention on the Compensation of Victims of Violent Crimes, Strasbourg, 24. XI. 1983.
33. Declaration of Basic Principles of Justice for Victims of Crime and Abuse of Power; A/RES/40/34, 29 November 1985.
34. Basic Principles and Guidelines on the Right to a Remedy and Reparation for Victims of Gross Violations of International Human Rights Law and Serious Violations of International Humanitarian Law. ]GA Res. 147, 16 Dec. 2005, A/RES/60/147; 13 IHRR 907 (2005)[
35. Déclaration de Stockholm sur l’environnement (Stockholm- 16 juin 1972)
36. Déclaration de la Conférence des Nation Unies sur l’environnement et le développement (Sommet de la Terre) Rio – 1992.
37. Convention pour la protection du Patrimoine mondial culturel et naturel, adoptée à la Conférence générale de l'UNESCO en 1972.
فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران
دوره 49، شماره 2
تابستان 1398
تیر 1398
صفحه 613-633
فایل ها
سابقه مقاله
  • تاریخ دریافت: 04 دی 1395
  • تاریخ بازنگری: 23 آبان 1396
  • تاریخ پذیرش: 10 اردیبهشت 1396
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار