دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری حقوق عمومی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانشیار، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

هنجار در نظم‌های تنسیقی (نظم‌های اخلاقی، اجتماعی، حقوقی و سیاسی) معنای خاصی دارد که در فراگرد عینی، ضمن تکثر مفهومی و مصداقی، هر کدام تعریف ماهوی و شکلی و ضمانت اجرای خاصی دارند. جامعه‌شناسی و حقوق به‌عنوان دو دانش از علوم دستوری، نظم مخصوص به خود را دارند که در فرایند آنها «هنجار» معیار عمل و مبنای شکل‌گیری نظم اجتماعی و نظم حقوقی است. از آنجا ‌که گاهی نظم حقوقی به‌مثابۀ جامه‌ای دیده می‌شود که بر قامت نظم اجتماعی پوشانده می‌شود و نیازمند تعامل است، می‌بایست شناختی سنجیده از گزاره‌های این دو نظم ارائه شود. با توجه به اهمیت شناخت هنجار در هندسۀ نظم اجتماعی و حقوقی، تحلیل و مقایسۀ مؤلفه‌های ایجاد و پایایی هنجار در زمینه‌های متفاوت و نیز بررسی و انطباق آنها ضروری است. در این نوشتار با نگرشی تحلیلی-مقایسه‌ای، چیستی هنجار مطمح نظر است و ویژگی‌های هنجار در ساحت دو نظم اجتماعی و حقوقی مورد مداقه قرار می‌گیرد و نسبت این هنجارها با یکدیگر مشخص می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Norm In The Context Of Legal And Social Order

نویسندگان [English]

  • Seyed Ebadelah Jahanbin 1
  • Ali Akbar Gorji 2

1 Ph.D. in public law, Faculty of law, University of Shahid Beheshti, Tehran, Iran

2 Associate Prof, Law Department, Faculty of Law, University of Shahid Beheshti, Tehran, Iran

چکیده [English]

In the imperative orders (moral order, social order, legal order and the political order) norm has its own meaning that having diversity in concept, each has their own definition in the objective process. Social sciences and law, as the knowledge of imperative sciences, have their own orders that in the process of creating social and legal order, “Norm” is the practice standard and the basis of social and legal order formation. Since the legal order is like a garment that covers social order stature and must interact with each other, measured knowledge of propositions and the cornerstone of the two disciplines should be presented. Considering the importance of cognition of norm in the social and legal orders- in the context of the sciences of sociology and law –it is necessary to explain the nature, compare the characteristics and components of creating norms and reliability (longevity) of them in different fields, as well as to review and to check conformity of them. In this paper, with documentary method and analytical-comparative approach, quiddity of norm is contemplated and the concept, origin and substantive and procedural properties of norm are analyzed in the context of the social and legal order and their similarities and differences are explained.

کلیدواژه‌ها [English]

  • norm
  • order
  • normative geometry
  • social grammar
  • legal grammar
 
1. فارسی
الف) کتاب‌ها
1. ابدالی، مهرزاد (1388). درآمدی بر فلسفۀ حقوق و نظریه‌های حقوقی، چ اول، تهران: مجد.
2. ------------ (1389). تحلیل مفاهیم اعتبار حقوقی و هنجار حقوقی، مدرس علوم انسانی-پژوهش‌های حقوق تطبیقی، ش 2.
3. اسکیدمور، ویلیام (1372). تفکر نظری در جامعه‌شناسی، ترجمۀ جمع مترجمان، نشر سفیر.
4. بیرو، آلن (1375). فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمۀ باقر ساروخانی، انتشارات کیهان.
5. ------- (1380). فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمۀ باقر ساروخانی، چ چهارم، انتشارات کیهان.
6. تروپه، میشل (1386). فلسفۀ حقوق، ترجمۀ مرتضی کلانتریان، چ اول، تهران: نشر آگه.
7. چلبی، مسعود (1382). جامعه‌شناسی نظم؛ تشریح و تحلیل نظری نظم اجتماعی، چ دوم، تهران: نشر نی.
8. چینهنگو، آستین (1394). مبانی فلسفۀ حقوق، ترجمۀ هیبت‌الله نژندی‌منش، چ اول، خرسندی.
9. چیتامبار، جی. بی (1373). مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی، ترجمۀ احمد حجاران و مصطفی ازکیا، تهران: نشر نی.
10. حکمت‌نیا، محمود (1389). آرای عمومی؛ مبانی، اعتبار و قلمرو، چ دوم، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
11. خسروشاهی، قدرت‌الله (1391). نظریه‌ها و نظام‌های حقوقی، چ اول، تهران: ا جنگل.
12. دانش‌پژوه، مصطفی (1391). شناسۀ حقوق؛ دانش حقوق، قاعدۀ حقوقی و رابطۀ حقوق با عدالت، اخلاق و دین، چ اول، انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
13. ---------------- (1391). منابع حقوق (یافتگاه حقوق)، چ اول، انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
14. راسخ، محمد (1384). بنیاد نظری اصلاح نظام قانونگذاری، تهران: دفتر مطالعات حقوقی مجلس شورای اسلامی.
15. رضائیان، علی (1386). مبانی سازمان و مدیریت، چ دهم، تهران: سمت.
16. ساکت، محمدحسین (1371). حقوق‌شناسی؛ دیباچه‌ای بر دانش حقوق، چ اول، نشر نخست.
17. شه‌وری، احمد (1384). مکتب حقوق طبیعی، چ اول، نشر همراه.
18. عمید، حسن (1386). فرهنگ فارسی عمید، ج 2، چ بیست‌وهشتم، تهران: امیرکبیر.
19. فصیحی، امان‌الله؛ نظری، نصرالله؛ نظری، محمدعلی؛ جوادی، محمدعلی (1393). نظم و انضباط اجتماعی در اسلام و شاخص‌های آن، مرکز بررسی‌های راهبردی ریاست جمهوری.
20. کاتوزیان، ناصر (1375). مقدمۀ علم حقوق، چ یازدهم، شرکت سهامی انتشار.
21. ----------- (1377). فلسفۀ حقوق، ج 1، چ دوم، شرکت سهامی انتشار.
22. کلی، جان موریس (1388). تاریخ مختصر تئوری حقوقی در غرب، ترجمۀ محمد راسخ، چ دوم.
23. گیدنز، آنتونی (1387). دورکم، ترجمۀ یوسف اباذری، چ دوم، تهران: خوارزمی.
24. معین، محمد (1371). فرهنگ فارسی، ج 4، تهران: امیرکبیر.
25. منادی، مرتضی (1387). درآمدی جامعه‌شناختی بر جامعه‌پذیری، نشر جیحون.
26. ویژه، محمدرضا (1390). مبانی نظری ساختار دولت حقوقی، چ اول، تهران: انتشارات جنگل.
27. یوسف‌زاده، حسن (1390). اسلام، نظم و انضباط اجتماعی، چ اول، انتشارات فرهنگ، هنر و ارتباطات.
 
ب) مقالات
28. راسخ، محمد (1385). «ویژگی‌های ذاتی و عرضی قانون»، مجلۀ مجلس و راهبرد، ش 51.
29. رمضانیان، علی‌اکبر (1385). «اندیشۀ سیاسی نولیبرالیسم و فردریش فون‌هایک»، روزنامۀ شرق، ش 847، مورخ 9/6/1385.
30. طالبان، محمدرضا (1377). «نظم و مهار اجتماعی»، مجلۀ معرفت، ش 25.
31. فیروزجائیان، علی‌اصغر (1378). «فراتحلیل مطالعات انجام‌شده در حوزۀ ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی»، مجلۀ راهبرد فرهنگ، ش 2.
32. مرشدلو، جواد (1383). «رویکردی تاریخی به اندیشه سیاسی هابز»، مجلۀ تاریخ‌پژوهی، ش 20.
33. مصباح، علی؛ محیطی اردکان، حسن (1391). «نقد و بررسی دلایل انکار علوم انسانی دستوری»، مجلۀ معرفت اخلاقی، سال سوم، ش 3
34. مصباح، مجتبی (1389). «تأثیر ارزش‌ها بر علوم انسانی»، مجلۀ معرفت فرهنگی و اجتماعی، سال دوم، ش 1.
35. نقدی، وحید (1392). «کندوکاوی در نظریه نظم اخلاقی با تأکید بر نظریه اجتماعی»، مجلۀ رشد آموزش علوم اجتماعی، ش 61.
36. نورایی، مهدی (1392). «گزارش پژوهشی تعدد مراجع قانونگذاری در جمهوری اسلامی ایران»، مرکز تحقیقات شورای نگهبان، شمارۀ مسلسل 13920031، تاریخ 12/6/1392.
37. ویژه، محمدرضا (1388). «تأملی بر سلسله‌مراتب هنجارها در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران»، مجلۀ راهبرد، ش 50.
38. ------------- (1392). «تحلیلی بر روابط دولت و نظم حقوقی»، مجلۀ مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دورۀ پنجم، ش اول.
39. «گزارش نشست تخصصی اخلاق اجتماعی» (1391). معاونت پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، گروه پژوهش‌های اجتماعی.
 
2. انگلیسی
A) books
40. Bicchieri, Cristina (2006). The Grammar Of Society: The Nature And Dynamics Of Social Norms, Cambridge University Press, Second Edition, Pp. 42-42
41. Dahrendorf, Ralf (1988). The Modern Social Conflict: An Essay On The Politics Of Liberty, London, Weidenfeld And Nicolson (W&N), P. 26
42. Hayek, Friedrich August Von (1979). Law, Legislation And Liberty (Vol. Iii): The Political Order Of A Free People. The University Of Chicago Press, P.33
43. Kurian, george thomas (2011). the encyclopedia of political science, p. 1566
44. Melania teodorescu, luiza (2012). "the legal norm, central institution of law", the international conference education and creativity for a knowledge based society – law, titu maiorescu university, pp. 242-243
 
B) Articles
45. A Eisenberg, Melvin (1999). "Corporate Law And Social Norms", Columbia Law Review, Vol. 99, P. 1256
46. Detel, Wolfgang (2008). "On The Concept Of Basic Social Norms", Analyse & Kritik  Journal, Vol 30, P. 469
47. Kelsen, Hans (1982). "The Concept Of The Legal Order", The American Jnl Of Jurisprudence, Vol 27, Issue 1, P. 64
 
C) Documents
48. Sanaria, a (2004), "conformity and norms: the individual perspective", Asia academy of management conference, china, December 16-18, p. 4
 
D) Websitse