دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

نویسنده

دانشیار، گروه حقوق عمومی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

یکی از مهم‌ترین مباحث بنیادین در هر نظام حقوقی، بحث در خصوص بود و نبود «منطق حقوقی» و بیان نوع، ماهیت، کارکرد و ابعاد آن، به‌منظور تبیین و تفسیر عقلانی و استدلالی حقوق و احتراز از جمود و خودکامگی است. در این زمینه، هر یک از نظام‌های حقوقی، منطق خاصی را طراحی و ترسیم کرده‌اند. در این پژوهش، موضوع اصلی، تبیین مشخصات و ممیزات منطق حاکم بر نظام حقوقی وحیانی و بیان ضوابط حاکم بر فهم حقوقی به‌منظور تحقق غایات آن از مسیر عقلانی و استدلالی است. این نوشتار با بهره‌گیری از روش توصیفی-تحلیلی ودر پاسخ به این پرسش که نظام حقوقی وحیانی برای ادراک حقوقی از چه سامانۀ منطقی برخوردار است، به تبیین منطق حقوق و مراحل تحصیل فهم مناسب نظام حقوقی وحیانی پرداخته است. یافته‌ها و نتایج پژوهش به‌طور اجمالی این است که با اتکا بر منطق تفریع و تقویت نقش عقل و الهام گرفتن از «اسفار اربعه» و صعود از مواد به منشأ و سیر از منشأ به مبانی، اصول و قواعد حقوقی و تبیین مواد و مفاد حقوقی در پرتو ضوابط منطق حاکم، می‌توان به مجموعه‌ای استدلالی، سازوار و هماهنگ دست یافت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Logic of Legal Discovery in the System of Revelation

نویسنده [English]

  • Ebrahim Mousazadeh

Associate Prof., Department of Public Law, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

The discussion about the absence of “logic of legal " and the expression of the type, nature, function, and dimensions of it, in order to explain and rationally interpret the rights and avoid the cruelty, is one of the most important fundamental issues in each legal system. In this regard, each of the legal systems has devised a specific logic. In this research, the main issue is the explanation of the specifications of logic governing the legal system of revelation and the expression of the rules governing the understanding of law in order to attain its ends from a rational and reasoning path. In this paper, using a descriptive-analytical method and in response to the question of which logical system of revelation for legal perception is logical? The explanation of the logic of rights and the stages of study is the proper understanding of the legal system of the divine. The summary of the findings and the results of the research is that by relying on the logic of intermingling and strengthening the role of reason and inspiration from the "Fourth Travel" and ascending from the material to the source and the origins of the foundations, principles, and rules of law, and the explanation of material and legal provisions in the light of the rules of the ruling logic, can be argued, arranged, and coordinated.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Justice
  • logic of legal
  • legal system
  • system of revelation
  • rational reasoning
  • legal behavior
1. فارسی و عربی
الف) کتاب‌ها
1. نهج‌البلاغه (1383). ترجمۀ محمد دشتی، چ بیست‌وچهارم، قم: مؤسسۀ فرهنگی تحقیقاتی امیرالمؤمنین (ع).
2. آخوند خراسانی، شیخ محمدکاظم (1434.ق). کفایه الاصول، ج 1، الطبعه الرابعه، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
3. ابن‌سینا (1386). اشارات و تنبیهات (طبیعیات، الهیات، عرفان و تصوف)، ج 1، ترجمه و شرح حسن ملکشاهی، چ دوم، تهران: سروش.
4. اصفهانی (محقق کمپانی)، شیخ محمدحسین (1374ش). نهایه الدرایه فی شرح الکفایه، قم: انتشارات سیدالشهدا(ع).
5. -------------------------------------- (بی‌تا). حاشیۀ المکاسب، قم: مکتبه بصیرتی.
6.‌ برنجکار، رضا (1390). انسان‌شناسی، قم: دفتر نشر معارف.
7. جعفری تبار، حسن (1388). فلسفۀ تفسیری حقوق، تهران: شرکت سهامی انتشار.
8. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1382). فن استدلال: منطق حقوق اسلام، تهران: گنج دانش.
9. جوادی آملی، عبدالله (1388). حق و تکلیف در اسلام، چ سوم، قم: مرکز نشر اسراء.
10. --------------- (1391). روابط بین‌الملل در اسلام، چ دوم، قم: مرکز نشر اسراء.
11. --------------- (1392). مفاتیح الحیاه، چ یکصد و سی و هفتم، قم: مرکز نشر اسراء.
12. --------------- (1375). فلسفۀ حقوق بشر، قم: مرکز نشر اسراء.
13. حبیبی، حسن (1373). منطق حقوقی و انفورماتیک حقوقی، تهران: انتشارات اطلاعات.
14. حر عاملی، محمدبن الحسن (1414ق). وسائل الشیعه، چ دوم، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
15. حسینزاده، محمد (1378). معرفت‌شناسی، چ سوم، قم: مؤسسۀ امام خمینی (ره).
16. خوانساری، محمد (1363). منطق صوری، ج 1 و 2، چ هفتم، تهران: آگاه.
17. ---------------- (1373). دورۀ مختصر منطق صوری، چ یازدهم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
18. رجبی، محمود (1378). انسان‌شناسی، چ سوم، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
19. ساکت، محمدحسین (1387). حقوق‌شناسی (دیباچه‌ای بر دانش حقوق)، تهران: نشر ثالث.
20. الشریف، محمدمهدی (1391). منطق حقوق، تهران: شرکت سهامی انتشار.
21. الصدر، السید محمدباقر (1410ق- 1990م). الأسس المنطقیه للاستقراء، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
22.       ------------- (1389ق). اقتصادنا، ج2، بیروت: دارالفکر.
23.‌ صفری، محسن (1389). دلیل عقلی مستقل: مبحثی در فلسفۀ حقوق و اصول استنباط، تهران: دادگستر.
24. کاتوزیان، ناصر (1377). فلسفۀ حقوق، ج 3، منطق حقوق، تهران: شرکت سهامی انتشار.
25. ------------ (1389). شیوۀ تجربی تحقیق در حقوق، تهران: شرکت سهامی انتشار.
26. ------------ (1378). گامی به‌سوی عدالت، ج 1، تهران: دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
27. ------------ (1375). حقوق خانواده، چ چهارم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
28. ------------- (1374). مقدمۀ علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، چ نوزدهم، تهران: شرکت انتشار با همکاری بهمن برنا.
29. ------------ (1377). مبانی حقوق عمومی، تهران: دادگستر.
30.‌ مرقس، سلیمان (بی‌تا). فلسفه القانون، بیروت، صادر.
31. مطهری، مرتضی (1366). آشنایی با علوم اسلامی، ج 2، چ دوم، تهران: صدرا.
32. المظفر، الشیخ محمدرضا (1413ق). المنطق، الطبعه العاشره، قم: انتشارات فیروزآبادی.
33. -------------------- (1414ق)، اصول الفقه، قم: مرکز النشر، مکتب الاعلام الاسلامی.
34.‌ هیک، جان (1372). فلسفۀ دین، ترجمۀ بهرام راد، تهران: انتشارات الهدی.
35. محقق حلی، ابوالقاسم نجم‌الدین جعفربن الحسن (1409ق). شرایع الاسلام، ج 3، الطبعه الثالثه، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
36. ملاعبدالله (بیتا). حاشیۀ علی التهذیب، تعلیق: السید مصطفی الحسینی الدشتی، الطبعه الخامسه، قم: مؤسسۀ مطبوعاتی اسماعیلیان.
 
2. انگلیسی
A) Books
37. Barak, Aharon (2005). PurPosive Interpretation in Law, Princeton University Press, New Jersey.
38. Craia, Edward, (1998). Routledge Encyclopedia of Philosophy, vol 5, Routledge Pub, New york.
39. Gordon, David (2000). An Introduction to Economic Reasoning Ludwig Von Misis Institute, Alabama.
40- Kahane, Howard (1990). logic and philosophy: a modernintroduction,6th ed, publishing Belmont, California.
41. Kelsen,Hans, (1992). Pure Theory of law, Trans by Max Knight, University of California Press.
42. Leyh, Gregory (2007). Legal Hermeneuties History, Theory and Practice, University of California Press, Los Angeles.
43. Stelmach, Jerzy & Brozek, Batosz, (2006). Methods of legal reasoning, springer, First Published, Dordercht.
44. Sunstein, Cass R, (1998). Legal Reasoning and Political Conflict, Oxford University Press, First Published.
45. Tebbit, mark (2006). Philosophy of law, Routledge pub, 2nd ed , Reprinted,London.
 
B) Articles
46. Weinrib, Ernest, (1998). “Legal formality: on the Immanenet Rationality of law”, yale law Journal, No (97).