دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

نویسندگان

1 دانش ‏آموختۀ دکتری علوم سیاسی ـ مسائل ایران، واحد دانشگاهی تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار، واحد دانشگاهی تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

توسعه در کشور ما با فراز و نشیب‌های زیادی روبه‌رو بوده است. احساس عمومی و تجربۀ تاریخی ایرانیان بیانگر آن است که توسعۀ ملی با چالش‌های اساسی مواجه است. از گذشته و در حال حاضر این سؤال در اذهان عمومی و بین نخبگان مطرح بوده است که «چرا ایران آن‌گونه که باید از توسعه، به‌ویژه از توسعۀ پایدار، برخوردار نیست و مانع اصلی پیشرفت آن چیست». در پاسخ به پرسش بالا این مقاله می‌کوشد نشان دهد که عمده‌ترین مانع توسعۀ ملی ایران، عدم استقرار حکومت قانون در کشور است؛ بدین‌سان، مدعای اصلی این مقاله آن است که ریشۀ چالش‌های حکومت قانون به توسعه‌نیافتگی نظام حقوقی بازمی‌گردد. مطالعۀ ارتباط میان مفاهیم اصلی شامل «حکومت قانون»، «توسعۀ حقوقی» و «توسعۀ ملی» به این نتیجه می‌انجامد که «راه توسعۀ ملی ایران از توسعۀ حقوقی کشور می‌گذرد». در این مقاله از چارچوب نظری و الگوی مفهومی حکومت قانون، و مفهوم توسعۀ حقوقی استفاده شده است. رهیافت اصلی این مقاله نگاهی نو به توسعۀ حقوقی مبتنی‌بر مؤلفه‌های «نگاه به قانون به‌مثابۀ سامانه»، «اصلاح قانون اساسی»، «تدوین و تنقیح سیاست‌های کلی، قوانین و مقررات» و «تأمین و تضمین حقوق بنیادین شهروندی» است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Legal Development, Iran’s National Development, and Rule of Law Challenges

نویسندگان [English]

  • Seyd Morteza Nabavi 1
  • Seyd Ali Mortazavian 2

1 Member of the Expediency Council Head of Research Center for Strategic Development Studies

2 Associate Professor, Faculty of Political Science, Islamic Azad University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Development in our country has faced many ups and downs. Iranians’ general feeling and historical experience imply that national development faces fundamental challenges. From the past to the present time, this question has been raised in public and among the elites: ‘ Why Iran has not been developed as it ought to be or has not reached sustainable development, and what is the main impediment in its way to progress.’To answer the above-mentioned question this paper tries to show that lack of institutionalization and establishment of rule of law should be regarded as the main barrier to the Iran’s national development. In the system level analysis, we believe that the root of rule of law challenges rest on the underdevelopment of the legal system. Studying the inter-connection between the main concepts such as rule of law, legal development and national development leads to the conclusion that ‘the way of Iran’s national development goes through the country’s legal development.’This paper has taken advantage of the theoretical framework  and conceptual model of rule of law and the concept of legal development. The main approach of this article includes a novel viewpoint based on the concept of ‘law as dispositif,’ ‘constitutional amendment,’ ‘codification and purification of general policies, rules and regulations,’ and ‘securing and regulating fundamental citizenship rights.’

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rule of Law
  • Rechtsstaat
  • Legal development
  • National Development
  • Law as Dispositif
1. فارسی
الف) کتاب‌ها
1. بیکس، برایان (1389). فرهنگ نظری: حقوقی، ترجمۀ محمد راسخ، تهران: نشر نی.
2. تیرنی، برایان (1393). دین، قانون و پیدایش فکر مشروطه، ترجمۀ حسین بادامچی و محمد راسخ، تهران: نگاه معاصر.
3. شریفی، ساناز (1389). مفهوم توسعۀ حقوقی (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد حقوق عمومی)، دانشکدۀ حقوق دانشگاه شهید بهشتی تهران.
4. فوکو، میشل (1378). مراقبت و تنبیه، ترجمۀ نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
5. ----------- ( 1389). تولد زیست سیاست، ترجمۀ رضا نجف‌زاده، تهران: نشر نی.
6. کاتوزیان، ناصر ( 1385). حکومت قانون و جامعۀ مدنی، تهران: دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی.
7. ------------ (1380). فلسفۀ حقوق، تهران: شرکت سهامی انتشار.
8. ------------ (1377). مبانی حقوق عمومی، تهران: دادگستر.
9. کلی، جان (1382). تاریخ مختصر تئوری حقوقی در غرب، ترجمه محمد راسخ، تهران: طرح نو.
10. مرکز مالمیری، احمد (1385)، حاکمیت قانون مفاهیم، مبانی و برداشت‌ها، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
11. مهرپور، حسین (1370). وظیفۀ دشوار نظارت بر اجرای قانون اساسی: مجموعه مکاتبات و نظریات حقوقی هیأت پیگیری و نظارت بر اجرای قانون اساسی (1384 1376)، تهران: ثالث.
12. نبوی، سید مرتضی؛ و همکاران (1398). مدل مفهومی الگوی اسلامی_‏‏ایرانی پیشرفت، تهران: انتشارات سازمان چاپ و انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
13. ویژه، محمدرضا (1390). مبانی نظری و ساختار دولت حقوقی، تهران: جنگل.
 
ب) مقالات
14. جاوید، محمدجواد (1392). «نظریۀ ابتنای توسعۀ اجتماعی بر سرمایۀ حقوقی»، فصلنامۀ حقوق، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دورۀ 43، ش 3.
15. رضایی، محمد؛ عبداللهی، حمید (1385). «جامعۀ بی‌انضباط فراتحلیل قانون‌گریزی در ایران»، فصلنامۀ مطالعات ملی، ش 3.
16. رضایی، محمد (1393). «بی‌انضباطیوقانون‌گریزی: درجست‌وجویطرحینوبرایحاکمیتقانوندر ایران»، راهبرد اجتماعی و فرهنگی، ش 12.
 
ج) سایر منابع
17. طرح پژوهشی، مدل مفهومی الگوی توسعۀ اسلامی – ایرانی توسط مرکز پژوهشی مطالعات راهبردی توسعه، دفتر سوم، دی‌ماه 1391.
18. مهدی‏زاده، مهدی، گزارش تدوین و تنقیح قوانین و مقررات در مرکز پژوهشی مطالعات راهبردی توسعه، www.tsrc.ir، بهار 1397.
19. مرکز مالمیری، گزارش حاکمیت قانون در مرکز پژوهشی مطالعات راهبردی توسعه، www.tsrc.ir، بهار 1397.
 
2. انگلیسی
A) Books
20. Mayhew, S.(2015). A Dictionary of Geography, Londen, Oxford University Press.
 
B) Articles
21. Constable, M. (2007). “The Shuffle of Things: Law and Knowledge in Modern Society”,Theoretical inquiries in Law, Vol 8, No 1.
22. Seidman, R.(1975). "Law and Development: The Interface between Policy andImplementation", The Journal of Modern African Studies, Vol. 13, No. 4.
23. Trubek, David M.(2003). "The Rule of Law in Development Assistance: Past, Present,and Future”, June, dmtrubek@wisc.edu
24. Trubek, D.M. (1972). "Toward a Social Theory of Law: An Essay on the Study of Lawand Development", The Yale Law Journal, Vol. 82, No. 1.
25. Frequently Asked Questions on the Right to Development , United Nations , New York and Geneva , 2016
26. Law and development, from Wikipedia, the Free Encyclopedia
27. Legal System of Civil Law in the Netherlands (www.dutchcivillaw.com/ content/legalsystem011.htm)