دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی ، دانشگاه تهران، تهران

2 دانشجوی دکتری،دانشکده حقوق و علوم سیاسی،پردیس البرز،دانشگاه تهران، تهران

چکیده

با پررنگ شدن مفاهیم حقوق بشری در نیمۀ دوم قرن بیستم و تأکید بیشتر بر ارزش‌های اجتماعی، اخلاقی، زیست‌محیطی، اقتصادی و بشردوستانه که در کانون توجه جهانی قرار می‌گیرند، مفاهیم جدیدی خلق می‌شوند که شرکت‌های چندملیتی به‌واسطۀ نقش بی‌بدیل خود در تجارت جهانی از آن برکنار نمی‌مانند؛ کدهای رفتاری- اخلاقی یکی از این مفاهیم به‌شمار می‌رود. از سوی دیگر، فقه و حقوق اسلامی نیز در خصوص معاملات و تجارت بین‌الملل از همان قواعد ناظر بر حقوق خصوصی افراد تبعیت می‌کند که حقوق بشر را در بر گرفته و در تعامل با شرکت‌ها قابل بررسی است. این مقاله بر آن است با روش توصیفی ـ تحلیلی، جایگاه کدهای اخلاقی و اصول رفتاری را در حقوق بین‌الملل در خصوص شرکت‌ها و حقوق اسلام در سه حوزۀ حقوق بشر، حقوق کار و حقوق زیست‌محیطی ارزیابی کند و نشان ‌دهد که حقوق اسلام و حقوق بین‌الملل معاصر در بحث حقوق بشر به‌عنوان اساس کدهای رفتاری و اخلاقی شرکت‌ها وجه اشتراک دارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparison between Codes of Conducts-Ethics of Multinational Companies in International Law and Islamic Law

نویسندگان [English]

  • Mohammadjavad Javid 1
  • Arezoo Rangchian 2

1 Prof., Public and International Law Department, Faculty of Law and Political Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran

2 Ph.D. Student, Faculty of Law and Political Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

Promotion of human rights concepts in the second half of twentieth century and increasing stress on social, ethical, environmental and humanitarian values under global focus, new concepts are established and multinational companies are not exempted because of their unique role in international trade. Codes of conducts-ethics are one of these concepts. On the other, hand Islamic jurisprudence and law on international trade and transactions is based on the same rules governing private law which encompass human rights and can be studied when dealing with companies. This article endeavors to assess the status of codes of ethics and principles of conducts in international law concerning companies and Islamic law in three areas of human rights, labor law and environment law and to show that Islamic Law and contemporary international law have common elements in human rights as the basis of codes of conduct and ethics for companies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Law
  • human rights
  • Labor Rights
  • Environmental Rights
  • Multinational Companies
  • Codes of Conduct-Ethics
1. فارسی و عربی
الف) کتاب‌ها
1. حر عاملی، شیخ محمد بن حسن (1372). وسائل الشیعه، بی چا، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
2. صدوق قمی، محمد بن علی بن بابویه (1413ق). من لایحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
3. کلینى، محمدبن یعقوب (1429ق). الکافی، ج 5، قم: دارالحدیث للطباعة و النشر.
4. لاجوردی، عرفان (1393). حقوق شرکت‌های فراملی، تهران: میزان.
5. مجلسی، محمدباقر (1403ق). بحارالانوار، ج 75، بیروت: مؤسسۀ الوفاء.
6. نجفی، شیخ محمدحسن (1365). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج 22، بی چا، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ب) مقالات
7. حسینی، میرزاحسن؛ فروزنده دهکردی، لطف‌الله؛ عیدی، فاطمه (1390). «ارائۀ چارچوب مفهومی در بازاریابی براساس مبانی اسلامی»،فصلنامۀ علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، دورۀ یازدهم، ش 42، ص 148-117.
8. رضوانی، احمد؛ کوخایی‌زاده، کریم؛ سبحانی، نبی (۱۳۹۳). اخلاق و آداب تجارت در فقه شیعه، چهارمین همایش ملی اخلاق و آداب زندگی، زنجان، گروه فلسفۀ دانشگاه زنجان.
9. صلح‌چی، محمدعلی (1393). «مسئولیت دولت در قبال نقض حقوق بین‌الملل بشر توسط شرکت‌های فراملی»، فصلنامۀپژوهش حقوقعمومی، ش44، ص 128-105.
10. ضیایی، سید یاسر (1395). شرکت‌های فراملی و حقوق بین‌الملل محیط زیست، فصلنامۀ حقوق ملل، ش 22، ص 134-119.
11. عبدالقادر، احمد (1390). «حقوق کارگر در اسلام»،احسانی، خداداد، فصلنامۀ تخصصی پژوهشنامۀ حقوق، سال اول، ش 1، ص 185-165.
12. عسکری، پوریا (1392). «حقوق بشر و شرکت‌های فراملی: پیمان جهانی و چارچوب حمایت، احترام و جبران سازمان ملل متحد»،چاپ‌شده در مجموعه مقالات کتاب جامعۀ بین‌المللی و حقوق بین‌الملل در قرن 21، مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش، ص 319-311.
13. قنبری جهرمی، محمدجعفر؛ وصالی محمود، منصور (1395). «تأثیر رویه و رفتار سرمایه‌گذار در تعدیل خسارات ناشی از نقض استانداردهای حمایتی معاهدات سرمایه‌گذاری»، فصلنامۀ پژوهش حقوق عمومی، ش 50، ص 141-119.
14. کاظمی، بابک (1384). «نقدی بر شرکت‌های چندملیتی»، اقتصاد انرژی، ش 79-80، ص 23-19.
15. گرجی، ابوالقاسم ( 1363). « اسلام و محیط زیست»، مجلۀ نور علم، ش 4، ص 116-111.
16. لطیفیان، محمدحسین (1392). «شرکت‌های چندملیتی و محدودیت‌های حقوق بشری»، مجلۀ تحقیقات حقوقی، ش 60، ص 618-551.
17. میرمحمدی، مصطفی (1394). «شریعت اسلامی و قانون حاکم بر قراردادهای تجاری: تراژدی حقوقی یا تعامل نظام‌های حقوقی»، فصلنامۀ پژوهش‌های تطبیقی حقوق اسلام و غرب، دورۀ 2، ش 4، ص 142-117.
 
ج)پایان‌نامه‌ها
18. بزرگی، اختر (1395). مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها در قبال اعمال متخلفانۀ شرکت‌های چندملیتی،پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد الکترونیکی.
19. رضوانی، مهران (1391). مسئولیت حقوقی شرکت‌های چندملیتی در رعایت قواعد بین‌المللی حقوق بشر، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور تهران.
20. فرزانه، آذر (1390).رویکرد مبتنی‌برحقوق بشر به نظام اقتصادی بین‌المللی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور تهران.
 
2. انگلیسی
A) Books
21. Baderin, M. A.(2005). International Human Rights and Islamic Law, Oxford: Oxford University Press.
22. Dabashi, Hossin. (2017). Theology of Discontent: The Ideological Foundations of the Islamic Revolution in Iran, New York: New York University Press.
23. Frick, M. L., & Müller, A. T. (2013). Islam and international law: engaging self-centrism from a plurality of perspectives, Brill: Martinus Nijhoff Publishers.
24. Gambling, T., Rifaat. K.(1991). Business and Accounting Ethics in Islam, Michigan :Mansel.
25. -Jahanbakhsh, F.(2001). Islam, Democracy and Religious Modernism in Iran (1953-2000): From Bazargan to Soroush, Montreal: Brill.
26. Muchlinski Peter T, (2007), Multinational Enterprises and the Law,, New York, Oxford University press.
27. Sonbol, A.(2003). Women of the Jordan: Islam, Labor, and the Law, New York: Syracuse University Press.
28. Steiner, Henry J.; Alston, Philip ,( 2000), International Human Rights in Context :Law,Politics, Morals , New York ,Oxford University Press.
 
B) Articles
29. Allen, William T, (1992) . "Our Schizophrenic Conception of the Business Corporation",Cardozo Law Review ,vol 14, No 3 , pp 261-282.
30. Al-Zuhili, Sh. W.(2005). “Islam and International Law”, Damascus: International Review of the Red Cross, Vol 87, No 858, pp 269-283.
31. Bacjer, Larry Cata (2006). “Multinational Corporations, Transnational Law: The United Nation's Norms on the Responsibilities of Transnational Corporations as Harbinger of Corporate Responsibility in International Law”, Columbia Human Rights Law Review, Vol 37 Iss. 2 , pp 101- 192
32. .Beenkun, R. I. (1997). “Islamic Business Ethics”, Nevada: International Institute of Islamic Thought (IIIT), 84 pages.
33. Gabriel, Henry D., (2009). “The Advantages of Soft Law in International Commercial Law:The Role of UNIDROIT,UNCITRAL,and The HAGUE Conference”, Brooklyn Journal of International Law, Vol 34, pp 655-672.
34. Hyman, Richard ( 1998) . “Industrial Relations in Europe: Crisis or Reconstruction , in Advancing Theory in Labour Law and Industrial Relations in a Global Context? ”, royal Netherlands academy of arts and science, pp 181-194.
35. Izzi Deen, M.Y. (1990). “Islamic environmental ethic, law, and society",published in Ethics of Environment and Development: Global Challenge and International Response, University of Arizona Press, , pp. 189-198,
36. Macklem, Peter (2002). “Labour Law Beyond Borders, Journal of International Economic Law, Vol 5, No 3, 605-645.
37. -Miles, Kate (2007). “Transforming Foreign Investment: Globalization”, The Environment, And A Climate Of Controversy, Vol 7, Macquarie Law journal, pp 81-106.
38. Muchlinski, Peter (2001). "Human Rights and Multinationals: Is There a Problem? ", International Affairs, Vol 77, pp 31-48.
39. -Rice, Gabriel (1999). "Islamic Ethics and the Implications for Business", Journal of Business Ethics, Vol 18, No 4, pp 345-358.
40. Tanri, A.( 1997). "Business Ethics in Islamic Context: Perspectives of a Muslim Business Leader", Business Ethics Quarterly, Vol 7, No 3, pp. 47-54.
41. Vázquez , Carlos M , (2005). “Direct vs. Indirect Obligations of CorporationsUnder International Law”, Columbia Journal of Transnational Law, Vol 43, pp 927-959.   
42. Wilson, J.A.J., Liu. J. (2010). “Shaping the Halal into a Brand?, Journal of Islamic Marketing, Vol 1, Issue: 2, pp107-123.
 
C) Documents
43. Kline John M.,( 1999). The Social Responsibility of Transnational Corporation, et al. available in (UNCTAD/ITE/IIT/Misc.21).
44. Multinational Enterprises, The Institute of International Law, http://www.idi-iil.org/app/uploads/2017/06/1977-oslo-02-en.pdf
45. Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights on the Responsibilities of Transnational Corprations and Related Business Enterprises with regard to Human Rights,(2005).
46. The International Bill of Rights Fact, Office of the High Commissioner for Human Rights (OHCHR), (1996), Geneva, sheet. 2 ,Rev.