دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دکتری حقوق عمومی، دانشگاه پانتئون سوربن (پاریس1)، فرانسه، مدرس دانشگاه

چکیده

حق دسترسی به اطلاعات نقش مهمی در افزایش میزان مشارکت شهروندان در جوامع مردم‌سالار دارد که می‌تواند فرد ذی‌نفع را در جریان رسیدگی‌های اداری یاری دهد و بدین‌ترتیب نقش مهمی را در جهت حمایت از حقوق و منافع فرد در برابر تصمیمات نامطلوب مقامات اداری ایفا کند. در این پژوهش تلاش شده تا ضمن بررسی چگونگی اعمال این حق در حقوق اداری ایران و فرانسه، ارتباط این حق در حمایت از حقوق و منافع شهروندان نیز مطالعه شود. در راستای بررسی پیشینة شکل‌گیری حق دسترسی به اطلاعات در نظام‌های حقوقی ایران و فرانسه و با مطالعة منابع و متون حقوقی موجود، این نکته مشخص می‌شود که امروزه حق مذکور با وجود تفاوت‌هایی، در این دو کشور مورد پذیرش واقع شده است. در هر حال نباید از این مسئله نیز غفلت کرد که اصل این حق با فاصلة زمانی زیادی در حقوق ایران به‌ تصویب رسیده ‌است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The access to information and administrative documents in support of citizens' rights in French law

نویسنده [English]

  • Saeed Khani Valizadeh

Ph.D in public law, University of Paris I Panthéon-Sorbonne, Paris, France.

چکیده [English]

The right of access to information is one of the most important principles that has been specially considered by most legal systems and plays the undeniable role regarding the participation of citizens in democratic societies. It should be noted that today, this issue has been accepted despite differences in Iranian and French legal systems. On the other hand, the right of access to administrative information and documents or access to administrative files during administrative proceedings is one of the main elements of defense rights which plays an important role in protecting the rights and interests of individuals against decisions of administrative authorities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The access to information
  • Access to documents
  • French law
  • Administrative law
1. فارسی
الف) کتاب‌ها
1. انصاری، باقر (1386)، حقوق ارتباط‌ جمعی، تهران: سمت.
2. --------- (1387)، آزادی اطلاعات، تهران: دادگستر.
3. جم، فرهاد، «حق بر اطلاعات» در هداوند، مهدی و دیگران (1389)، آیین‌های تصمیم‌گیری در حقوق اداری، تهران: خرسندی.
4. هداوند، مهدی؛ آقایی طوق، مسلم (1389)، دادگاه‌های اختصاصی اداری، تهران: خرسندی.
5. هیمن - دوآ، آرلت (1382)، آزادی‌های عمومی و حقوق بشر، ترجمۀ یوسف مولایی و رشید برناک، تهران: گرایش.
 
ب) مقالات
6. حبیبی، محمدحسن (1382)، «بررسی حق آگاهی مردم به‌عنوان یک حق اساسی»، حقوق اساسی، ش 1.
8. رضایی‌زاده، محمدجواد؛ احمدی، یحیی (1388)، «مبانی حق دسترسی شهروندان به اسناد و اطلاعات دولتی»، حقوق، سال سی‌ونهم، ش 4.
9. میرشکاری، علی‌اصغر (1386)، «تأملی بر حقوق شهروندی در چند نظام قضایی مختلف»، کارشناس، ش 69.
10. نمک‌دوست تهرانی، حسن (1383الف)، «حق دسترسی آزادانه به اطلاعات و دموکراسی»، رسانه، ش 59.
11. ---------------- (1383ب)، «آزادی اطلاعات و حق دسترسی: بنیان دموکراسی»، مجلس و پژوهش، ش42.
12. ویژه، محمدرضا؛ طاهری، آزاده سادات (1390)، «تحلیلی بر قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات در پرتو اصول کلی حاکم بر دسترسی به اطلاعات»، پژوهش حقوق عمومی، ش 35.
13. هداوند، مهدی (1388)، «معیارهای ادارۀ مطلوب و تحولات حقوق اداری: تحلیل مفهومی»، تحقیقات حقوقی، ویژه‌نامۀ ش 1.
 
ج) پایگاه اینترنتی
14. رضایت 60 درصدی مردم از پاسخگویی‌ها در سامانۀ دسترسی آزاد به اطلاعات، اول اردیبهشت 1397، قابل دسترسی در (http://www.irna.ir/fa/News/82892464)، دسترسی در 5 تیر 1397.
15. پیش‌نویس لایحۀ شفافیت، مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری، 25 تیر 1397، قابل دسترسی در  )پیش‌نویس_لایحه_شفافیت (http://www.css.ir/fa/content/112906،
دسترسی در 15 شهریور 1397..
 
2. فرانسوی
A) Books
16. Braibant, G. et Bernard Stirn, (2005), Le droit administratif français, Paris, Presses de Sciences Po et Dalloz.
17. Chapus, R., (2001), Droit administratif général, t. 2, Paris, Montchrestien.
18. Debbasch, C., Colin, F.,(2014), Droit administratif, Paris, Economica.
19. Hostiou, R., (1975), Procédure et formes de l'acte administratif unilatéral en Droit français, Paris, L.G.D.J.
20. Lebreton, G., (2017), Droit administratif général, Paris, Dalloz.
21. Maillard Desgrées du Loû, D., (2000), Droit des relations de l’administration avec usagers, Paris, PUF.
22. Stassinopoulos, M., (1976), Le droit de la défense devant les autorités administratives, Paris, L.G.D.J.
23. Waline, J., (2016), Droit administratif, Paris, Dalloz.
 
B) Articles
24. Costa, J.-P., (1995), “La commission d’accès aux documents administratifs (CADA)“, R.F.D.A., pp. 184-190.
25. Coutant, P., (1955), “Une institution particulière du droit disciplinaire de la Fonction Publique : La communication du dossier”, Rev. adm., pp. 398-400.
26. Laveissière, J. , (1987), “Le 'droit à l'information' à l'épreuve du contentieux : à propos de l'accès aux documents administratifs”, D., pp. 275-285.
27. Lemasurier, J., (1980),“Vers une démocratie administrative : du refus d'informer au droit d'être informé”, R.D.P., juillet-décembre, pp. 1239-1269.
28. Morange, G., (1978), “Le secret en droit public français”, D., pp. 1-6.
29. Prétot, X., (2000), “Principes généraux du droit et emplois à la discrétion du Gouvernement : de la légalité de la décision mettant fin aux fonctions d'un préfet”, D., pp. 687-689.
30. Raimbault, Ph., (2002), “L'accès aux documents administratifs consacré comme nouvelle garantie fondamentale”, A.J.D.A., Pp. 691-694.
31. Sabourin, P., (1978), “Réflexions sur les rapports des citoyens et de l'Administration”, D.,pp. 61-68.
32. Thuillier, G., (1975), “Pour une histoire de la notation administrative : La communication du dossier et l'article 65 de la loi du 22 avril 1905”, Rev. adm. p. 454.
33. Waline, M., (1957), “Le principe audi alteram partem”, dans Livre jubilaire du Conseil d'État du Grand-Duché de Luxembourg, Luxembourg.
 
3. انگلیسی
A) Books
34. Brown L.N, Bell J.S. , (1993), French administration law , New York, Oxford University Press.
35. Graves M., Lee H.P., (2007), Australian Administrative law , London, Cambridge University Press.
36. Nieto-Garrido E. And Delgado I.M., (2007), European Administrative law in the Constitutional treaty, Portland , Hart Publishing.