دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق عمومی پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

چکیده

پس از تدوین قانون اساسی به‌خصوص با دشواری بازنگری به‌تدریج رویه‌ها و قواعد نانوشته‌ای در اطراف هر اصل یا مستقل از اصول قانون اساسی شکل می‌گیرد که همچون قیود و حدودی بر اصل قانون اساسی ظاهر می‌شوند. این قواعد نانوشته گاه چنان خطیر و ممتازند که در صلاحیت قوای حکومت تغییر می‌دهند. اما چون این قواعد نانوشته‌اند و در قانون اساسی نوشته نیامده‌اند، نویسندگان کتاب‌های حقوق اساسی در توضیح اصول قانون اساسی این قواعد را مطالعه نکرده و به تعریفی شکلی از قانون اساسی بسنده می‌کنند و بدین‌ترتیب این موضوعات را از دایرۀ مسائل حقوق اساسی خارج می‌کنند. درحالی‌که بدون توضیح چنین قواعدی نمی‌توان تصویری درست و دقیق از نظام حقوق اساسی ارائه داد. بنابراین از این نظر ایرادی روش‌شناختی به تعریف صوری ایشان از حقوق اساسی وارد است. در این مقاله یکی از این اصول نانوشتۀ حقوق اساسی ایران را بررسی می‌کنیم. نحوۀ شکل‌گیری و تکامل آن را می‌کاویم. توضیح خواهیم داد که شورای عالی انقلاب فرهنگی در چه شرایطی تأسیس و سپس هر روز جایگاه آن، با وجود چالش‌ها، مستقر شد. برای آنکه این شورا بتواند در مقام یک اصل نانوشته ظاهر شود، چه شرایطی را باید رعایت کند؟

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Supreme Council of the Cultural Revolution as an Example of Unwritten Article of Constitution

نویسنده [English]

  • Seyed Naser Soltani

Assistant Prof., Department of Public Law, College of Farabi, Tehran University, Tehran, Iran

چکیده [English]

After the process of codification of the Constitution, with all its complexities of review, a number of unwritten procedures and rules are formed around each principle of the Constitution or even separately which are occasionally appeared as the conditions and bounds for the principle of the Constitution. Such rules are sometimes so prominent and superior that are able to alter the competence of the public authorities. Representing a true, precise image of constitutional system would not be possible without explaining such rules. Therefore, a methodological drawback can be indicated in the current description of the Constitution. Moreover, considering this issue is important in the sense that it can enlighten the more profound layers of the Constitution of Islamic Republic of Iran, resulting in a better recognition of this Constitution. In the present study, one of the unwritten principles of the Constitution of Islamic Republic of Iran, named Supreme Council of the Cultural Revolution, is investigated. The process of formation and development of the council is explored. The condition in which the council was established as well as the story of its setting, despite the challenges, is described.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Unwritten Articles of Constitution
  • Supreme Council of the Cultural Revolution
  • Written Constitution
  • Unwritten Constitution
1. فارسی
الف) کتاب‌ها
1. امامی، محمد؛ استوار سنگری، کوروش (1393)، حقوق اداری، چ هجدهم، تهران: میزان.
2. امیرارجمند، اردشیر (1378)، تقریرات درس حقوق اداری ایران، دورۀ کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دانشگاه شهید بهشتی.
3. بیکس، برایان (1393)، فرهنگ نظریة حقوقی، ترجمه محمد راسخ، تهران: نشر نی، چ دوم.
4. شعبانی، قاسم (1374)، حقوق اساسی و ساختار حکومتی جمهوری اسلامی ایران، تهران: اطلاعات، چ چهارم.
5. غمامی، سید محمدمهدی (1390)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
6. کدخدایی، «دیباچه»، در وکیل، امیر ساعد و عسگری، پوریا، چ پنجم، قانون اساسی در نظم حقوقی کنونی، تهران: مجد، 1393.
7. ملک افضلی اردکانی، محسن (1391)، مختصر حقوق اساسی؛ آشنایی با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، قم: معارف.
8. مرکز تحقیقات شورای نگهبان (1384)، مجموعه نظریات فقهی شورای نگهبان در پاسخ به استعلامات دیوان عدالت اداری (1383-1361)، تهران: دادگستر.
9. ادارۀ کل قوانین و مقررات کشور (1394)، مجموعه مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، تهران.
10. محمدی گرگانی، محمد (1393)، جستاری بر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: شهر دانش.
11. مخبر دزفولی، محمدرضا (1389)، جایگاه و رویکرد و عملکرد شورای عالی انقلاب فرهنگی در مدیریت کلان علم و فرهنگ کشور، (مجموعه مصاحبه‌ها و سخنرانی‌های دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی)، تهران: راهدان.
12. مرکز تحقیقات شورای نگهبان (1383)، مجموعه نظریات شورای نگهبان، تهران.
13. مهرپور، حسین (1387)، مختصر حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دادگستر.
14. نجفی اسفاد، مرتضی؛ محسنی، فرید (1386)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، چ چهارم، تهران: الهدی.
15. هاشمی، سید محمد (1393)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: میزان.
 
ب) مقالات
16. الهام، غلامحسین؛ میرمحمدی میبدی، سید مصطفی (1392)، «بررسی تداخل مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی با مصوبات مجلس شورای اسلامی، دولت و مجمع تشخیص مصلحت نظام»، پژوهشنامۀ حقوق اسلامی، دورۀ 14، ش 37، پاییز و زمستان، ص 179-155.
17. سلطانی، سید ناصر (1390)، «درآمدی تاریخی بر مسئلۀ اجرای قانون اساسی»، نشریۀ حقوق اساسی، ش 13، تابستان.
18. شریف، محمد (1384)، «جایگاه قانونی شورای عالی انقلاب فرهنگی و مرتبه مصوبات آن»، پژوهش حقوق سیاست، ش 15 و 16.
19. کاپیتان، رنه (1396)، «عرف اساسی»، ترجمۀ سید ناصر سلطانی، در: از حق مداری تا حکومت قانون، مجموعه مقالات اهدایی به استاد محمد محمدی گرگانی، تهران: خانۀ اندیشمندان علوم انسانی، ص 371-357.
20. ملک افضلی اردکانی، محسن (1387)، «جایگاه و اعتبار مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی»، حکومت اسلامی، سال سیزدهم، ش 2، تابستان.
21. مهرپور، حسین؛ هاشمی، سید محمد؛ ارسطا، محمدجواد؛ زارعی، محمدحسین (1380)، «کندوکاوی در جایگاه حقوقی سیاست‌های کلی نظام»، مجلۀ راهبرد، ش 20.
 
2. انگلیسی
A) Books
21. Ackerman, Burce (1998), we the people, foundations, trd. Fr. (au nom du peuple), Paris.
22. Avril, Pierre (1997), Les Conventions de la constitution, Pouvoirs.
23. ---------------- (1997), Les Conventions de la constitution, Léviathan, Paris, PUF.
24. R. CAPITANT (1979), La coutume constitutionnelle , in Gazette du Palais, 1929, rééd. RDP.
25. Michel Troper (1997), Le problème de l’interprétation et la théorie de la supra légalité constitutionnel, dans Recueil d’études en hommage à Charles Eisenmann, Paris, Cujas.