دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

چکیده

ژان ژاک روسو انتقال از «وضع طبیعی» به «وضع مدنی» را با نظریة «ارادة عمومی» تبیین کرده است. ریشة اصلی نظریة ارادة عمومی را باید در سوبژکتیویته و تغییر بنیادین نسبت انسان و جهان که تحت‌ تأثیر فضای شکل‌گرفتة پس از رنسانس، آغاز شده است، جست‌وجو کرد. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به بیان چگونگی تأثیرگذاری سوبژکتیویته بر نظریة ارادة عمومی روسو می‌پردازد. در چارچوب سوبژکتیویته، سوژة بنیاد عالم و هرچه غیر از آن ابژه این سوژه تلقی می‌شود و این سوژه است که هرچه غیر از خود را متعین می‌کند. بر همین اساس، در نظر روسو جامعة قراردادی ترسیم‌شده توسط ارادة عمومی (تجلی سوژه)، جایگزین طبیعت در مفهوم سنتی و عقل اجتماعی، جایگزین عقل عملی سنتی می‌شود. در این جامعة قراردادی، ارادة عمومی ناشی از عقل اجتماعی، قانون را متعین می‌کند. اساساً قانون مظهر خودآیینی و خودتعین‌بخشی ارادة انسانی است که به شهروندان می‌آموزد که طبق دستورهای وجدان رفتار کنند و مدام با خود در تضاد نباشند. هیچ قدرت عالی فوق ارادة عمومی وجود ندارد و افراد با تبعیت از قانون از هیچ‌کس جز ارادة خود پیروی نمی‌کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Manifestation of "Subjectivity" in Jean-Jacques Rousseau's General Will Theory

نویسنده [English]

  • Mojtaba Javidi

Assistant Professor, University of Shiraz, Shiraz, Iran

چکیده [English]

Jean-Jacques Rousseau has explained the transition from natural to civil status under the theory called "general will". The root of the theory must be sought in the subjectivity and the fundamental change in the relation of man and the world, which has begun under the influence of the post-Renaissance atmosphere. This article, through a descriptive-analytical method attempts to describe how subjectivity affects Rousseau's theory of general will. In the framework of subjectivity, the subject is the foundation of the universe and everything else is considered the object of the subject, and it is the subject that determines everything else. Accordingly, in Rousseau's view, the conventional society depicted by public will (manifestation of the subject), replaces "nature" in its traditional sense and the social reason replaces traditional practical reason. In this conventional society, “the general will” arising from the social reason, determines the law. Basically, the law is the manifestation of autonomy and self-determination of the human will, which teaches citizens to act in accordance with their conscience and not to be constantly in conflict with themselves. There is no supreme power above “the general will” and people following the law, do not follow anyone except their will.

کلیدواژه‌ها [English]

  • General Will
  • Rousseau
  • Subjectivity
  • Social Contract
1. فارسی
الف) کتاب‌ها
1. اشتراوس، لئو (1373)، حقوق طبیعی و تاریخ، ترجمة باقر پرهام، تهران: آگاه.
2. بارنز، بکر (1358)، تاریخ اندیشة اجتماعی (از جامعه ابتدایی تا جامعة جدید)، ترجمه و اقتباس: جواد یوسفیان و علی‌اصغر مجیدی، ج 1،تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی با همکاری انتشارات امیرکبیر.
3. بیرو، آلن (1370)، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمة باقر ساروخانی، تهران: کیهان.
4. پولادی، کمال (1380)، از دولت اقتدار تا دولت عقل در فلسفة سیاسی مدرن، تهران: نشر مرکز.
5. جعفری جزی، مسعود (1378)، سیر رمانتیسم در اروپا، تهران: نشر مرکز.
6. حسنی، سید حمیدرضا؛ موسوی، هادی (1395)، انسان کنش‌شناسی پوزیتیویستی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
7. داوری اردکانی، رضا (1390)، دربارة علم، ویراست سوم، تهران: هرمس.
8. ---------------- (1386)، دربارة غرب، ویراست دوم، تهران: هرمس.
9. ------------------ (1383)، فرهنگ، خرد و آزادی، تهران: ساقی.
10. ----------------- (1374)، فلسفه چیست؟ تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
11. ---------------- (1373)،، فلسفه در بحران، تهران: امیرکبیر.
12. روسو، ژان ژاک (بی‌تا)، اعترافات، ترجمة فرهاد، تهران: معرفت.
13. -------------- (1349)، امیل یا آموزش و پرورش، ترجمة منوچهر کیا، تهران: دریا.
14. --------------- (1375)، خیال‌پروری‌ها، ترجمة احمد سمیعی (گیلانی)، تهران: سروش.
15. -------------- (1380)، قرارداد اجتماعی (متن و در زمینة متن)، هیأت تحریریه: ژرار شومین، آندره سنیک، کلود مورالی، ژوزه مدینا، ترجمة مرتضی کلانتریان، تهران: آگاه.
16. --------------- (1386)، گفتاری در باب نابرابری، ترجمة حسین راغفر و حمید جاودانی، تهران: مؤسسة عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی.
17. زرشناس، شهریار (1392)، مبانی نظری غرب مدرن، قم: معارف.
18. -------------- (1393)، واژه‌نامة سیاسی - فرهنگی، قم: معارف.
19. شریعت، فرهاد (1384)، مبانی اندیشة سیاسی در غرب (از سقراط تا مارکس)، تهران: نشر نی.
20. صانعی دره‌بیدی، منوچهر (1384)، مبانی اندیشه‌های فلسفی (فلسفة عمومی)، تهران: امیرکبیر.
21. ضیاء شهابی، پرویز (1391)، درآمدی پدیدارشناسانه به فلسفة دکارت، تهران: هرمس.
22. کاپلستون، فردریک چارلز (1389)، تاریخ فلسفه (از ولف تا کانت)، ج 6، ترجمة اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر، تهران: علمی و فرهنگی.
23. کالینیکوس، آلکس (1385)، درآمدی تاریخی بر نظریة اجتماعی، ترجمة اکبر معصوم بیگی، تهران: آگه.
24- کلوسکو، جورج (1395)، تاریخ فلسفة سیاسی (جلد سوم: از ماکیاولی تا مونتسکیو)، ترجمة خشایار دیهیمی، تهران: نشر نی.
25. مارشال، گوردون (1388)، فرهنگ جامعه‌شناسی آکسفورد، ترجمة حمیرا مشیرزاده، تهران: میزان.
26. موحد، محمدعلی (1392)، در هوای حق و عدالت: از حقوق طبیعی تا حقوق بشر، چ چهارم، تهران: نشر کارنامه
27. وینسنت، اندرو (1383)، نظریه‌های دولت، ترجمة حسین بشیریه، تهران: نشر نی.
28. همپتن، جین (1385)، فلسفة سیاسی، ترجمة خشایار دیهمی، تهران: طرح نو.
 
ب) مقالات
29. شریعت، فرهاد (1382)، «تحول جامعه مدنی در اندیشۀ سیاسی غرب: روسو؛ جامعه‌گرایی و ارادة عمومی»، اطلاعات سیاسی اقتصادی، ش 191-192.
30. طالب‌زاده، سید حمید (1395)، «ماهیت علوم انسانی مدرن»، در: درس‌گفتارهای اولین دورة طرح ملی گفتمان نخبگان علوم انسانی، قم: بوستان کتاب.
31. ----------------- (1381)، «نگاهی به مبانی مابعدالطبیعه اراده»، نشریة فلسفه، ش 6 و 7.
32. منصورآبادی، عباس؛ موسوی اصل، سیدسعید (1394)، «تحول مفهومی قانون طبیعی ذیل سوبژکتیویتة دکارتی»، حقوق خصوصی، دورة 12، ش 2.
33. موسوی اصل، سید سعید (1397)، «رویکرد سوبژکتیو به قانون در فلسفة کانت»، حکمت اسلامی، دورة 5، ش 1.
 
2. انگلیسی
A) Books
1. Cicero, M. T (1928), De Re Publica; De Legibus , tr: C. W. Keyes, Cambridge: Harvard University Press
2. Kant, Immanuel (1909), Critique of Practical Reason, Trans, TK abbott. New York: Prometheus Books.
3. Kant, Immanuel (2006), Groundwork of the Metaphysics of Morals. Translated and Edited By Mary Gregor. England: Cambridge University Press.
4. Kant, Immanuel (1996), Practical Philosophy. Translated and Edited By Mary Gregory. England: Cambridge University. Press.