دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانشیار، گروه حقوق عمومی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

کاوش در طراحی نظام سیاسی و حقوقی بسامان، همواره محور تلاش‌های فکری و عملی اندیشمندان در طول تاریخ زندگی بشر جهت صیانت از کرامت انسانی، حق‌های بشری، برقراری عدالت، نظم، صلح، امنیت و سعادت بوده است. هدف اساسی مقاله تحلیل بنیادها و مؤلفه‌های سازندة جامعة بسامان سیاسی-حقوقی با نگرش مذکور است. با تلفیق داده‌ها در حوزة فلسفة اخلاق، فلسفة سیاسی، علم حقوق و بهره‌مندی از روش توصیفی-تحلیلی، به نقش اخلاق وظیفه‌گرا (رویکرد ارزشی)، اندیشة دولت بی‌طرف (رویکرد رویه‌ای) و اندیشة مردم‌سالاری (رویکرد ساختاری) در تحقق این آرمان‌شهر پرداخته شده است. یافته‌ها و نتایج پژوهش نشان می‌دهد که اخلاق وظیفه‌گرایی با تولید انگیزه و رفتارهای منبعث از عقل عملی و قانون الزامی، ضروری و خدشه‌ناپذیر و احترام و عمل به وظیفه و تکلیف انسانی، موجب رفتارهای متحدالشکل، همسو و بی‌طرفانه در شهروندان و حاکمان می‌شود و بروز و ظهور آن در پرتو رویة بی‌طرفی دولت و سازوکارهای دموکراتیک، می‌تواند یکی از بهترین نظام‌های ارزشی، اخلاقی و حقوقی برای تضمین حق و عدالت در نظام سیاسی-حقوقی و زمامداری مطلوب تلقی شود. با طراحی چنین الگویی برای مدیریت زندگی اجتماعی و سیاسی، بی‌شک جامعة بسامان یا آرمان‌شهر سیاسی-حقوقی در حوزة حقوق بشر و حقوق عمومی شکل می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Foundations and Constituent Ingredients of the Legal and Political Well-Organized Society in the Context of Public Law

نویسنده [English]

  • Hassan Khosravi

Associate Prof, Departmenet of law, University of Payme noor, Tehran, Iran.

چکیده [English]

To protect human dignity, human rights, maintenance of justice, order, peace, security and salvation, seeking the design of a legal and political well-organized society has been always the axis of the intellectual and practical efforts of thinkers throughout the course of history. The main purpose of the current research is analysis of the foundations and constituent ingredients of legal-political utopia regarding the previously mentioned approach. Synthesizing data in the field of the philosophy of ethics, politics, law and utilizing a descriptive-analytic method, article has addressed the role of the deontological ethics, neutral State approach and democracy (structural approach) in realization of the Utopia. By producing the motivations and behaviors emanating from the practical rationality and binding law, essential deontological ethics initiates unified, harmonious and neutral treatments among the citizens and governors. Subsequently, the manifestation of such State, specifically in light of the neutral State approach and democratic mechanisms, can be harbinger of the world politically, legally, ethically best system for guaranteeing right and justice in utile governing. By designing such a paradigm for managing the socio-political life, the legal-political Utopia in the field of human rights and public law undoubtedly would be crystallized.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Deontological Ethics
  • Well-Organized Society
  • Public Law
  • Neutral State
  • Democracy
1. فارسی
الف) کتاب‌ها
1. بشیریه، حسین (1376)، تاریخ اندیشۀ سیاسی در قرن بیستم، ج 2، تهران: نشر نی.
2. بیتهام، دیوید (1383)، دمکراسی و حقوق بشر، تهران: طرح نو.
3. بیتهام، دیوید و بویل، کوین (1379)، دمکراسی چیست؟،ترجمة شهرام نقش تبریزی، چ دوم، تهران: ققنوس.
4. جعفری ندوشن، علی‌اکبر (1383)، تفکیک قوا در حقوق ایران، آمریکا و فرانسه، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
5. رالز، جان (1396)، نظریه‌ای در باب عدالت، ترجمة مرتضی نوری، تهران: نشر مرکز.
6. رحمت‌الهی، حسین؛ شیرزاد، امید (1396)، کمال‌گرایی و بی‌طرفی و آثار آن در ساختار قدرت و حقوق عمومی، تهران: مجد.
7. رحمتی، مجید (1393)، عدالت، آرمان، اتوپیا: ویژگی‌های جامعة مطلوب، نظریه‌ها و سیر تاریخی، قم: هدی.
8. سادات، محمدعلی (1360)، آشنایی با مکتب‌ها و اصطلاحات سیاسی، تهران: هدی.
9. شهابی، حسن؛ براتی، مرتضی (1397)، حق در فلسفۀ حقوق، تهران: شهابی.
10. طالبی، محمدحسین (1393)، درآمدی بر فلسفة حق، قم: سمت.
11. عابدی شاهرودی، علی (1395)، قانون اخلاق: بر پایة نقد عقل به عقل، تدوین سید حمیدرضا حسنی، قم: مؤسسة فرهنگی طه، کتاب طه.
12. فرانکنا، ویلیام‌کی (1392)، فلسفة اخلاق، ترجمة هادی صادقی، چ دوم، قم: مؤسسة فرهنگی طه، کتاب طه.
13. فضائلی، مصطفی (1394)، دادرسی عادلانه: محاکمات کیفری بین‌المللی، چ سوم، تهران: شهر دانش‫.
14. ک‍اپ‍ل‍س‍ت‍ون، ف‍ردری‍ک‌چارلز (1393)، تاری‍خ ف‍ل‍س‍ف‍ه، ت‍رج‍م‍ۀ ج‍لال‌ال‍دی‍ن م‍ج‍ت‍ب‍وی، ج 6، چ هشتم، تهران‌: ش‍رک‍ت ان‍ت‍ش‍ارات ع‍ل‍م‍ی و ف‍ره‍ن‍گ‍ی.
15. کانت، ایمانوئل (1394)، بنیاد مابعدالطبیعه اخلاق، ترجمة حمید عنایت و انتشارات باور علی قیصری، تهران: خوارزمی، ویراست دوم.
16. ------------- (1391)، نقد عقل عملی، ترجمة منوچهر صانعی‌دره‌بیدی، تهران: عدالت.
17. ------------ (1393)، فلسفة فضیلت، ترجمة منوچهر صانعی‌دره‌بیدی، چ چهارم، تهران: نقش ‌و نگار.
18. لیپست، سیمورمارتین (1382)، دایره‌المعارف دموکراسی، ترجمه کامران خانی و نورالله مرادی، ج 2، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
19.‍ مح‍م‍درض‍ای‍ی، محمد (1389)، ت‍ب‍ی‍ی‍ن و ن‍ق‍د ف‍ل‍س‍ف‍ة اخ‍لاق ک‍ان‍ت، ق‍م: مؤسسة بوستان کتاب، ویراست دوم.
20. محمدی‌آشنایی، علی (1392)، جامعه آرمانی در قرآن کریم، قم‫: مؤسسة بوستان کتاب‫.
21. مرکزمالمیری، احمد (1394)، حاکمیت قانون؛ مفاهیم، مبانی و برداشت‌ها، چ دوم، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس.
22. مصباح‌یزدی، محمدتقی (1384)، نقد بررسی مکاتب اخلاقی، ت‍ح‍ق‍ی‍ق و ن‍گ‍ارش: اح‍م‍د ح‍س‍ی‍ن ش‍ری‍ف‍ی،‌ قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
23. موسوی، سیدرضا (1396)، بی‌طرفی در نظریه سیاسی جان رالز، تهران: مؤسسة انتشارات دانشگاه تهران.
24. مور، تامس (1388)، آرمان‌شهر(یوتوپیا)، ترجمة داریوش آشوری و نادر افشاری، چ سوم، تهران: خوارزمی.
25. وارنوک، مری (1380)، فلسفة اخلاق در قرن بیستم،‌ ترجمة ابوالقاسم فنایی،‌ قم:‌ بوستان کتاب.
26. هلد، دیوید (1378)، مدل‌های دمکراسی، ترجمة عباس مخبر، چ دوم، تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
27. هوفه، ات‍ف‍ری‍د (1392)، قانون اخلاقی در درون من: درآمدی بر فلسفة عملی ایمانویل کانت، تألیف و ترجمة رضا مصیبی، تهران: نشر نی.
 
ب) مقالات
28. ابراهیم‌پور، داود (1388)، «برررسی تطبیقی اتوپیا در اندیشه‌های اجتماعی افلاطون، ابونصر فارابی و کارل مارکس»، مجلة جامعه‌شناسی، سال اول، ش 3، ص 110-91.
29. اترک، حسین (1389)، «وظیفه‌گرایی»، فصلنامۀ اخلاق در علوم و فناوری، سال پنجم، ش 1 و 2، ص 35-27.
30. حاجتی‌شورکی، سید محمد؛ عارفی، عباس (1393)، «وظیفه‌گرایی اخلاقی کانت در بوتة نقد و بررسی»، معرفت اخلاقی، سال پنجم، ش، 1، ص 36-17.
31. خزایی، رضا؛کامیار، مریم (1395)، «واکاوی مفهوم آرمان‌شهر در تفکر امام علی (ع)»، فصلنامة مدیریت شهری، ش 43، ص 30-21.
32. خندان، محمد (1389)، «نظریه‌های اخلاق هنجاری و چالش‌های اخلاقی در عرصة مدیریت اطلاعات»، مجلة تحقیقات کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاهی، ش 53، ص 119-87.
33. راسخ، محمد؛ رفیعی، احمدرضا (1389)، «نسبت حکومت با زندگی مطلوب؛ نگرشی به رویکرد بی‌طرفی»، مجلة فقه و حقوق اسلامی، سال اول، ش 1، ص 131-109.
34. زارعی، محمدحسین؛ مرکزمالمیری، احمد (1384)، «مفهوم و مبانی کنترل قضایی؛ تأکید بر نظام حقوقی ایالات متحدة آمریکا»، مجلة تحقیقات حقوقی، ش 40، ص 197- 149.
35. فتحی، عبدالله (1393)، «اخلاق وظیفه‌گرا»، پایگاه اطلاع رسانی پژوهشکده باقرالعلوم، http://pajoohe.ir
36. کاتوزیان، ناصر (1386)، «اخلاق و حقوق»، فصلنامة اخلاق در علوم فناوری، سال دوم، ش‌ 1و 2، ص 88-85.
37. مطلبی، مسعود؛ نادری، محمدمهدی (1388)، بررسی تطبیقی مفهوم آرمان‌شهر در اندیشة سیاسی اسلام، ایران و غرب، فصلنامة مطالعات سیاسی، سال دوم، ش 6، ص 146-125.
 
2. انگلیسی
A) Books
38. Dahl, Robert A. (2000), Democracy, London: Yale University Press.
39. Downs, A. (1967), An Economic Theory of Democracy, New York: Harper Brothers.
40. Mainwaring, Scott and Welna, Christoper (2003), Democratic Accountability in Latin America, Oxford: Oxford University Press.
41. Orend, Brian (2002), Human Rights: Concept and Context, Toronto: Broadview Press.
42. Shapiro, Ian (2003), The State of Democratic Theory, London: Princeton University Press.
43. Vaughn, Lewis (2014), Beginning Ethics: An Introduction to Moral Philosophy, Norton, W. W. & Company, Inc.
44. Wolff, Jonathan (2017), An Introduction to Moral Philosophy, Norton, W. W. & Company, Inc.
 
B) Articles
45. Bjornlund, Eric (2018), “Free and Fair Election”, www. democracyinternational. US / downloads / Essay. pdf.
46. Farber, Joseph M. (2004) , “Justifying Judicial Review”, 32 aop.u.L.Rev 65. www.heinonline. org.
47. Kirrpatrik, Jeane J. (1982), “Democratic Elections and Democratic Government”, American Enterprise Institute and the United State Department of State, www. questia. com.