دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه حقوق، دانشکدة علوم انسانی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

چکیده

تفکیک انفال از سایر مصادیق اموال عمومی و در نتیجه، تفاوت در قواعد حاکم بر این دو (نظریة دوگانگی) و نظریۀ رقیب که معتقد به وحدت تمامی مصادیق اموال عمومی و در نتیجه وحدت قواعد حاکم است (نظریة یگانگی)، به یک اختلاف فقهی در سطح نظری محدود نشده و آثار عملی متعددی را به‌همراه داشته است. مسئلۀ مورد بررسی اینکه کدام‌یک از نظریات مذکور، همگونی بیشتری با بنیان‌های حقوق اساسی ایران و روش‌های اجتهاد پویا دارد؟ رهاورد تحقیق که به روش کاربردی انجام پذیرفته، «نظریة دوگانگی اموال عمومی» را عملاً منتهی به دوگانگی و تشتت در ساختارهای کلان تقنینی، مالی و مالیاتی، سازمانی و از جمله نظارتی می‌داند و این نتایج، سنخیتی با «نظام ولایت فقیه به‌عنوان نهادی مبتنی بر نظم و انتظام امور»، «فلسفة تأسیس قانون اساسی و ترسیم ساختارهای مشروعیت‌یافته در آن»، «روش‌های اجتهاد پویا» و «معیارهای دولت حقوقی» نخواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Oneness or Duality in Iran's Public Domain System; A Jurisprudential-Legal Challenge

نویسنده [English]

  • Hossein Abdollahi

Assistant Prof., Department of Law, Faculty of Humanities, University of Shahed, Tehran, Iran

چکیده [English]

Separating "Anfal" from other examples of public property and as a result, making difference in the rules governing these two (duality theory) and the competing theory that believes in unity of all instances of public property and consequently the unity of the governing rules (oneness theory), has not been limited to a jurisprudential dispute at the theoretical level and has had numerous practical effects. The issue under consideration is, which one is more similar with foundations of Iranian basic law and dynamic Ijtihad methods? Research outcome which has been done in a practical way is that «the theory of public property dichotomy» practically leads to dichotomy and diversity in legislative, financial, taxable, organizational structures and these results don't fit «progressive Velayate Faghih system as an institution based on order and discipline», «the philosophy of the Constitution and drawing the legitimized structures in it», «dynamic Ijtihad methods» and «legal State standards».

کلیدواژه‌ها [English]

  • Public Property
  • Anfal
  • Leadership
  • Dynamic Jurisprudence
  • Public Domain
1. فارسی
الف) کتاب‌ها
1. پیلوار، رحیم (1392)، فلسفۀ حق مالکیت، تهران: شرکت سهامی انتشار.
2. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1370)، حقوق اموال، تهران: کتابخانة گنج دانش.
3. ------------------------ (1382)، فرهنگ عنصرشناسی، تهران: کتابخانة گنج دانش.
4. جناتی، محمدابراهیم (1389)، سیر تطور فقه اجتهادی در بستر زمان، قم: انصاریان.
5. خامنه‌ای، محمد (1375)، مالکیت عمومی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
6. خمینی، سید روح‌الله (1368)، تحریرالوسیله، ترجمة علی اسلامی، تهران: دفتر انتشارات اسلامی.
7. خمینی، سید روح‌الله (1376)، کتاب البیع، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، ج2.
8. ----------------- (1361)، صحیفۀ نور، تهران: مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
9. داوید، رنه؛ اسپینوزی، کامی، ژوفره (1389). درآمدی بر حقوق تطبیقی و دو نظام بزرگ حقوقی معاصر، ترجمة سید حسین صفائی، تهران: میزان.
10. شمس، احمد (1386)، نظام حقوقی اراضی ملی‌شده، تهران: دادگستر.
11. صدر، محمدباقر (1350)، بررسی‌هایی دربارة مکتب اقتصادی اسلام، ترجمة عبدالعلی اسپهبدی، ج7، تهران: انتشارات اسلامی.
12. صمدی، هادی (1389)، ساختار نظریه‌های علمی در علوم طبیعی و علوم اجتماعی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
13. طباطبایی موتمنی، منوچهر (1379)، حقوق اداری، تهران: سمت.
14. کاتوزیان، ناصر (1392)، اموال و مالکیت، تهران: میزان.
15. کنعانی، محمدطاهر (1387)، تملک اموال عمومی و مباحات، تهران: میزان.
16. مصباح یزدی، محمدتقی (1378)، نظریۀ سیاسی اسلام، سلسله سخنرانی‌های قبل از خطبه‌های نماز جمعه تهران، قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدس سره)، ج2.
17. منتظری، حسینعلی (1367)، مبانی فقهی حکومت اسلامی، ترجمه و تقریر: محمود صلواتی، تهران: کیهان، ج7.
18. مهدوی، اصغرآقا (1390). موضوع‌شناسی ربا در پدیده‌ای به نام بانک با استفاده از رویکرد سیستمی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق ع.
19. نجفی اسفاد، مرتضی؛ محسنی فرید (1386). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی.
20. النجفی الجواهری، محمدحسن (1365)، جواهر الکلام، تهران: دارالکتاب الاسلامیه، ج7.
21. واسطی، عبدالحمید (1388)، نگرش سیستمی به دین؛ زیربنای الگوهای تمدن اسلامی (بررسی هویت استراتژیک دین)، مشهد: مؤسسۀ مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام.
22. همیلتون، پیتر (1379)، تالکوت پارسونز، احمد تدین، تهران: هرمس.
 
ب) مقالات
23. امانی، مسعود؛ اسماعیلی، محسن (1391)، «مطالعۀ تطبیقی مالکیت نفت و گاز در نظام های ملی و حقوق بین‌الملل»، مجلۀ نامۀ مفید، 91، ص26–3.
24. ایزدهی، سید سجاد (1394)، «ماهیت فقه سیاسی»، حقوق اسلامی، دورة 12، ص 160-161.
25. رستمی، ولی؛ قطبی، میلاد (1393)، «تحلیلی بر مفهوم نهادهای زیر نظر رهبری در نظام تقنینی ایران»، دانش حقوق عمومی، دورة 9، ص 90-69.
26. حبیبی، محمدحسن؛ نجارزاده هنجنی، مجید (1388)، «ملاک تمییز انفال و نسبت آن با سایر عناوین مالکیت عمومی»، حقوق خصوصی، دورة 15، ص 76-55.
27. رجحان، سعید (1383)، «فقه و نیازهای جدید در دوره پس از استقرار حکومت اسلامی»، کتاب نقد، 33، ص 25-17.
28. قاضی، سید ابوالفضل (1371)، «قانون اساسی؛ سیر مفهوم و منطوق از دید تطبیقی»، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، 28، ص 78-29.
29. کرمی، حامد؛ محبی، داود (1397)، «تحلیل اصل ۱۳۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر ماهیت اموال عمومی»، دانش حقوق عمومی، دورة 22، ص ۱22-۱01.
30. مؤمن قمی، محمد (1388)، «ولی امر و مالکیت اموال عمومی»، مجلة فقه اهل بیت، دورة 60، ص 4-29.
31. ویژه، محمدرضا (1381)، «نگرشی تطبیقی بر مبانی و ساختار دولت حقوقی» مجله پژوهش‌های حقوق تطبیقی، دورة 70، ص 192-164.
 
 
ج) اسناد
32. گزارش مرکز پژوش‌های مجلس شورای اسلامی (1395)، «نکاتی پیرامون نظام پرداخت حقوق و مزایای مدیران در بخش عمومی»، شمارة مسلسل: 14993.
33. گزارش مرکز پژوش‌های مجلس شورای اسلامی (1391)، «گزارش نظرات برخی مدیران و کارشناسان پیرامون قوانین سه گانه مرتبط با نفت»، شمار مسلسل: 12327.
34. مجلس شورای اسلامی (1364)، «صورت مشروح مذاکرات بررسی نهایی قانون اساسی ج.ا.ا.» ج3، تهران: مجلس شورای اسلامی.
 
د) پایان‌نامه‌ها
35. سعدی، حسینعلی (1388)، بررسی انفال در عصر غیبت با تکیه بر مسائل مستحدث، (رسالة دکتری)، تهران: دانشکدة الهیات دانشگاه امام صادق (ع).
 
ه) پایگاه‌های اینترنتی
 
2. انگلیسی
A) BooKs
1. Pilvar, Rahim (2013), Falsafe’e haghe maalekiyat, Tehraan, Sherkate sahaamiye enteshaar (In Persian).
2. Ja’fari langrudi, Mohammad ja’far (1370), Hoghughe amvaal, Tehraan, Ganje daanesh (In Persian).
3. Ja’fari langrudi, Mohammad ja’far (1382), Farhange onsor shenaasi, Tehraan, Ganje daanesh (In Persian).
4. Jannaati, Mohammad ebraahim, (1389). Seyre tatavvore feqhe ejtehaadi dar bastare zamaan, Quom, Ansaariyan (In Persian).
5. Khaamenei, Mohammad (1375). Maalekiyate omumi, Tehraan, Sherkate enteshaarate elmi va farhangi (In Persian).
6. Khomeini, Seyyed ruhollaah (1368). Tahrirolvasile, Tarjome’e ali eslaami, Tehraan, Daftare enteshaarate eslaami (In Persian).
7. Khomeini, Seyyed ruhollaah (1376). Ketaabolbei’, Quom, Mo’assese’e tanzim va nashre aasaare emaam Khomeini(rah), Jelde2 (In Persian).
8. Khomeini, Seyyed ruhollaah (1361). Sahife’e nur, Tehran, Markaze Madaareke farhangiye enghelaabe eslaami (In Persian).
9. Daavid, Rene & Kami zhufareh, espinuzi (1389). Daraamadi bar hoghughe tatbighi va do nezaame bozorge hoghughiye mo’aser, tarjome’e seyyed hosein safaayi, Tehraan, Mizaan (In Persian).
10. Shams, Ahmad (1386), Nezaame hoghughiye araaziye melli shode, Tehraan, Daadgostar (In Persian).
11. Sadr, Mohammad baagher (1350), Barrasi hayi darbaare’e maktabe eghtesaadiye eslaam, Tarjome’e abdolaali espahbodi, Tehraan, Enteshaarate eslaami, Jelde2 (In Persian).
12. Samadi, Haadi (1389), Saakhtaare nazariye haaye elmi dar olume tabi’i va olume ejtemaai, Pazhuheshgaahe howze va daaneshgaah (In Persian).
13. Tabaatabaayi motameni, Manuchehr (1379), Hoghughe edaari, Tehraan, Samt (In Persian).
14. Kaatuziyaan, Naaser (1392), Amvaal va maalekiyat, Tehraan, Mizaan (In Persian).
15. Kan’aani, Mohammad taaher (1387), Tamalloke amvaale omumi va mobahaat, Tehraan, Mizaan (In Persian).
16. Mesbaahe Yazdi, Mohammad taghi (1378), Nazariye’e siyaasiye eslaam, Selsele sokhaanrani haaye ghabl az khotbe haaye namaze jom’e Tehraan, Quom, Mo’assese’e aamuzeshi va pazhuheshiye emaam Khomeini (ghadasa serroh), jelde2 (In Persian).
17. Montazeri, Hoseinali (1367), Mabaaniye feqhiye hokumate eslaami, Tarjome va taghrir: mahmud salavaati, Tehraan, Keyhaan, Jelde2 (In Persian).
18. Mahdavi, Asghar aagha (1390), Mowzu’ shenaasiye rebaa dar padide’I be naame baank baa estefaade az ruykarde sistemi, Tehraan, Enteshaaraate daaneshgaahe emaam saadegh (In Persian).
19. Najafi asfaad, Mortezaa va Mohseni farid (1386). Hoghughe asaasiye jomhuriye eslaamiye iraan, tehraan, enteshaaraate beynolmelaliye alhodaa (In Persian).
20. Annajafi aljavaaheri, Mohammad hasan (1365). Javaherolkalaam, Tehraan, Daarolketaaboleslaamiye, jelde7 (In Persian).
21. Vaaseti, Abdolhamid (1388), Negareshe sistemi be din; zirbanaaye olgu haaye tamaddone eslaami (barrasiye hoviyate esteraatezhike din), Mashhad, Mo’assese’e motaale’aate raahbordiye olum va ma’aarefe eslaam (In Persian).
22. Hamilton, piter (1379), Taalkot paarsonz, ahmad tadayyon, Tehraan, Hermes (In Persian).
 
B) Articles
23. Amaani, Mas’ud & esmaa’ili, Mohsen (1391), “Motaale’e tatbighiye maalekiyate naft va gaaz dar nezaam haaye melli va hoghughe beynolmelal”, majalle naame’e mofid, 91, 3_26 (In Persian).
24. Izadhi, Seyyed sajjad (1394), “Maahiyate feqhe siyaasi”, hoghughe eslaami, 12, 160_161 (In Persian).
25. Rostami, Vali & ghotbi, Milad (1393), “tahlili bar mafhume nahaad haaye zire nazare rahbari dar nezaame taghniniye iraan”, Daneshe hoghughe omumi, 9, pp.69-90 (In Persian).
26. Habibi, Mohammad hasan & najjaarzaade’e Hanji, Majid (1388), “melaake tamyize anfaal va nesbate aan baa saayere anaavine maalekiyate omumi”, Hoghughe khosusi, 15, pp.55-76 (In Persian).
27. Rojhaan, Sa’id (1383), “Feqh va niyaaz haaye jadid dar dowre’e pas az esteghraare hokumate eslaami”, Ketaabe naghd, 33,17-25 (In Persian).
28. Ghaazi, Seyyed abolfazl (1371), “ghaanune asaasi; seyre mafhoum va mantugh az dide tatbighi”, Majalle’e daaneshkade’e hoghugh va olume siyaasi, 28, pp.29-78 (In Persian).
29. Karami haamed, Mohebbi daavud (1397), “tahlile asle 139 ghaanune asaasiye jomhuriye eslaamiye iraan mobtani bar maahiyate amvaale omumi”, daaneshe hoghughe omumi, 22, pp.101-122 (In Persian).
30. Mo’mene ghomi, Mohammad (1388), “valiye amr va maalekiyate amvaale omumi”, Majalle’e fiqhe ahle beyt, 60, pp.29-47 (In Persian).
31. Vizhe, Mohammadreza (1381), “negareshe tatbighi bar mabaani va saakhtaare dowlate hoghughi”, majalle’e pazhuhesh haaye hoghughe tatbighi, 70, pp.164-192 (In Persian).
 
C) Documents
32. Gozaareshe markaze pazhuhesh haaye majlese shoraaye eslaami (1395) “nokaati piraamune nezaame pardaakhte hoghugh va mazaayaaye modiraan dar bakhshe omumi”, Shomaare’e mosalsal: 14993 (In Persian).
33. Gozaareshe markaze pazhuhesh haaye majlese shoraaye eslaami (1391) “gozaareshe nazaraate barkhi modiraan va kaarshenaasaan piraamune ghavaanine segaane’e mortabet baa naft”, Shomaare’e mosalsal: 12327 (In Persian).
34. Majlese shoraaye eslaami (1364), “surate mashruhe mozaakeraate barrasiye nahaa’iye ghaanune asaasiye jomhuriye eslaamiye iraan”,) Jelde3, Tehraan, Mjlese shoraye eslaami (In Persian).
 
D) Theses
35. Sa’di Hoseinali (1388), barrasiye anfaal dar asre gheybat baa tekye bar masaa’ele mostahdes, (paayaan naame’e doktoraa), daaneshkade’e elaahiyaat, Daaneshgaahe emaam sadegh, Tehraan (In Persian).
 
E) Websites
36. http://lib.eshia.ir (In Persian).
37. http://www.shora-gc.ir (In Persian).
38. http://nazarat.shora-rc.ir (In Persian).
39. http://www.intamedia.ir (In Persian).
40. https://rc.majlis.ir (In Persian).
41. http://farsi.khamenei.ir (In Persian).