فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران

دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اعضای هیأت تحریریه

اهداف و چشم‌انداز

اخبار و اعلانات

پرسش‌های متداول

پیوندهای مفید

راهنمای نویسندگان

راهنمای نحوه ارسال مقاله

فهرست داوران

مفهوم قانون اساسی در اندیشۀ خبرگان قانون اساسی ایران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ کارشناسی ‌ارشد حقوق عمومی، دانشکدۀ ادبیات و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز و کارآموز مرکز وکلای قوۀ قضائیه، تبریز، ایران

2 دانشیار گروه حقوق عمومی و بین‌الملل، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران

3 دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران.

چکیده

قانون اساسی‌گرایی در سده‌های اخیر در پی آن بوده است که قانون اساسی را با اهداف نوین بنیانگذاری کند. بدین اعتبار، قانون اساسی‌گرایی مفهوم و محتوایی مدرن به قانون اساسی می‌بخشد. تنظیم و تحدید قدرت سیاسی از طریق تعیین نهادهای حکومتی و تحدید اختیارات و صلاحیت‌های مقامات مقرر و نیز تصریح و تضمین حقوق و آزادی‌های بشری مفهوم و محتوای قانون اساسی را می‌سازند. بر این پایه، بسیار مهم است که بدانیم نگارندگان قانون اساسی در مقطع 1358 که خود مأمور و وکیل ملت در امر تقنین اساسی بودند، چه برداشت‌هایی از مفهوم و محتوای قانون اساسی داشتند، چراکه این موضوع در خصوص تصویب‌کنندگان قانون اساسی اهمیتی فراوان دارد. از همین رو، نویسندگان با اتکا به روش توصیفی- تحلیلی و شیوۀ جمع‌آوری اطلاعات به‌گونۀ کتابخانه‌ای کوشیده‌اند نخست با تشریح مبانی نظری قانون اساسی‌گرایی و محتوا و مفهوم قانون اساسی، شش برداشت از درون مشروح مذاکرات 1358 استخراج و تبیین و توصیف کنند؛ این برداشت‌ها عبارت‌اند از: برداشت‌های تقلیل‌گرا، اسلام‌گرا یا تنوع برداشت‌ها از حکومت اسلامی، ارزش‌گرا، آرمان‌گرا، محتواگرا یا حقوقی و مدرن، جهان‌گرا و تکلیف‌گرا. فرض اساسی این مقاله بر این مبناست که به‌نظر می‌رسد تعدد و تشتت در برداشت از مفهوم و محتوای قانونی اساسی در اندیشۀ خبرگان قانون اساسی 1358 وجود داشته است. بدین‌معنا که در میان دیدگاه‌های متعدد در مجلس خبرگان قانون اساسی، دیدگاه ایدئولوژیک و انقلابی غلبه داشته است، چراکه علاوه‌بر قرائت‌های حقوقی، قرائت‌های غیرحقوقی مزبور نیز در این قوه پررنگ و چشمگیر می‌نمود. از طرف دیگر، ماحصل نگرش خبرگان قانون اساسی در متون تصویبی قانون اساسی اغلب برداشت حقوقی و مدرن بود، اگرچه برداشت ارزش‌گرا در مقدمۀ قانون اساسی مشهود بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The concept of the constitution in the minds of constitutional experts Iran

نویسندگان [English]

  • Ali Daraee 1
  • Ali Mashhadi 2
  • Sedigheh Gharloghi 3

1 MA. in public relations, public law, Faculty of Literature and Social Sciences, University of Tabriz, Tabrize, Iran

2 Associate Professor, Department of Public and International Law, Faculty of Law, Qom University, Qom, Iran.

3 PhD student in Public Law, Faculty of Law, Qom University, Qom, Iran.

چکیده [English]

Constitutionalism in recent centuries has sought to establish the constitution with new goals. In this sense, constitutionalism gives the constitution a modern meaning and content. Based on this, it is very important to know what perceptions the authors of the constitution had on concept and content of the constitution in 1979. Therefore, relying on descriptive-analytical methods, the authors have tried to explain the theoretical foundations of constitutionalism by extracting, explaining, and describing the details of the 1979 negotiations. These perceptions are: reductionist, Islamist or a variety of perceptions of Islamic government, value-oriented, idealistic, content-oriented or legal and modern, cosmopolitan, and task-oriented. The basic premise of this article is based on the fact that it seems that there has been a multiplicity of interpretations of the concept and content of the constitution in the minds of constitutional experts in 1979. In other words, among the various views in the Assembly of Experts for Constitution, the ideological and revolutionary views have prevailed, because in addition to legal readings, these non-legal readings also stood out in this force. On the other hand, the product of the attitude of constitutional experts in the texts approving the constitution was often a legal and modern interpretation, although the value-oriented interpretation was evident in the preamble to the constitution.

کلیدواژه‌ها [English]

  • History of Constitutional Rights
  • Constitutional Experts
  • Concept of the Constitution
  • Content of the Constitution
  • Details of the Negotiations
مراجع
1. فارسی
الف) کتاب‌ها
1. صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1364)، تهران: ادارۀ کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، ج 4-1.
2. ضیائی بیگدلی، محمدرضا (1382)، حقوق بین‌الملل عمومی، تهران: کتابخانۀ گنج دانش.
3. قاضی، ابوالفضل (1388)، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، تهران: میزان.
4. کاتوزیان، ناصر (1389)، «اهمیت ذاتی قانون و فنون قانونگذاری»، در عباس عبدی، معمای حاکمیت قانون در ایران، تهران: طرح نو.
5. کلی، جان موریس (1388)، تاریخ مختصر تئوری حقوقی در غرب، محمد راسخ، تهران: نشر نی.
6. گرجی، ازندریانی، علی‌اکبر (1388)، در تکاپوی حقوق اساسی، تهران: جنگل.
7. مرکز مالمیری، احمد (1394)، حاکمیت قانون، مفاهیم، مبانی و برداشت‌ها، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
 
ب) مقالات
8. رحمت اللهی، حسین و مولی زاده، سید باسم (1389)،« از جمع‌گرایی تا فردگرایی: تأملی بر پیامدهای نگرش‌های جمع‌گرا بر قوانین اساسی»، حقوق اساسی، دوره 7، شماره 14، صص 89-114.
9. رضایی، مهدی؛ رضوانی‌فر، محمدمهدی (1398)، «دستورگرایی و سیاستگذاری عمومی؛ تحلیلی بر جایگاه و کارکرد سیاستگذاری عمومی در منظومۀ حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران»، پژوهش حقوق عمومی، ش 63، ص 42-9.
10. سلطانی، سید ناصر (1391)، «مفهوم برابری در مقابل قانون در متمم قانون اساسی مشروطیت»، مطالعات حقوقی، ش 2، ص 90-56.
11. -------------- (1398)، «مفهوم برابری در مقابل قانون در مشروطیت ایران و آلمان 1849»، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، ش 22، ص 26-1.
12. شهبازی، آرامش (۱۳۹۱)، «قانون اساسی جامعۀ بین‌المللی در محاق (تأملی در نظریه و رویه)»، مجلۀ حقوقی بین‌المللی، ش ۴۶، ص ۱۹۱-۱۶۹.
13. عباسی، بیژن (1383)، «شیوه‌های تدوین و تصویب یک قانون اساسی»، حقوق اساسی، ش 2، ص 64-49.
14. کاتوزیان، ناصر (1383)، «رابطۀ فقه و حقوق»، نامۀ مفید، ش 43، ص 200-187.
15. گرجی ازندریانی، علی‌اکبر (1390)، «ده فرمان حقوق عمومی: تأملی دربارۀ اصول و مفاهیم بنیادین حقوق عمومی»، مطالعات حقوق خصوصی، ش 2، ص 223-205.
16. گرجی ازندریانی، علی‌اکبر؛ جهان‌بین، عبادالله (1395)، «ضرورت راهبردی تعامل نظم حقوقی و تغییرات اجتماعی مطالعات راهبردی»، ش 74، ص 88-63.
17. گرجی ازندریانی، علی‌اکبر؛ رحمتی‌فر، سمانه (1389). «امکان‌سنجی نظارت بر قوۀ مؤسس»، حقوق اساسی، ش 13، ص 72-57.
18. گرجی ازندریانی، علی‌اکبر؛ رضایی، مرتضی (1393)، «نقش افراد، احزاب و گروه‌های سیاسی در تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، تحقیقات حقوقی، ش 66، ص 80-51.
19. گرجی ازندریانی، علی‌اکبر؛ مرادخانی، فردین (1393)، «تکوین مفهوم قانون اساسی در انقلاب مشروطیت ایران»، مطالعات حقوق خصوصی، ش 4، ص 184-165.
20. میرزایی، اقبالعلی (1392)، «اثر انقلاب بر اعتبار قوانین؛ نظریه عمومی و بررسی موردی انقلاب اسلامی ایران»، اطلاعات سیاسی – اقتصادی، شماره 289، صص 60-75.
21. هاشمی، سید محمد (1382)، «حمایت‌ها و تضمینات حقوق بشر در حقوق داخلی و نظام بین‌المللی»، تحقیقات حقوقی، ش 131، ص 82-9.
 
2. انگلیسی
A) Books
1. Detailed minutes of the deliberations of the final review of the Constitution of the Islamic Republic of Iran (1985), Tehran: General Department of Cultural Affairs and Public Relations of the Islamic Consultative Assembly, Vol. 1-4 (In Persian).
2. Gorji, Azandariani, Ali Akbar (2009). In the Struggle for Constitutional Rights, Tehran: Jangal (In Persian).
3. Katozian, Nasser (2010), “The Intrinsic Importance of Law and Legislative Techniques”, in Abbas Abdi, The Riddle of the Rule of Law in Iran, Tehran: New Plan, pp (In Persian).
4. Kelly, John Morris (2009), A Brief History of Legal Theory in the West, Mohammad Rasekh, Tehran: Ney Publishing (In Persian).
5. Malmir Center, Ahmad (2015), Rule of Law, Concepts, Principles and Perceptions, Tehran: Research Center of the Islamic Consultative Assembly (In Persian).
6. Qazi, Abolfazl (2009), Constitutional Law and Political Institutions, Tehran: Mizan (In Persian).
7. Schwöbel, C. E. (2011), Global constitutionalism in international legal perspective, Brill.
8. Ziaei Bigdeli, Mohammad Reza (2004), Public International Law, Tehran: Ganj-e-Danesh (In Persian).
B) Articles
9. Abbasi, Bijan (2004), “Methods of drafting and approving a constitution”, Constitutional Law, No. 2, pp. 64-49 (In Persian).
10. Beaud, O. (2009), “L’histoire du concept de constitution en France. De la constitution politique à la constitution comme statut juridique de l’Etat”, Jus politicum, Vol. 3, pp. 1-29.
11. Dehousse, Renaud (2001), “Naissance d'un constitutionnalisme transnational”, Pouvoirs 1, pp. 19-30.
12. Georgi Azandariani, Ali Akbar & Jahanbin, Ebadullah (2016), “Strategic Necessity of Interaction of Legal Order and Social Change in Strategic Studies”, No. 74, pp. 88-63 (In Persian).
13. Gorji Azandariani, Ali Akbar  & Moradkhani, Fardin (2014), “The Development of the Concept of the Constitution in the Iranian Constitutional Revolution”, Private Law Studies, No. 4, pp. 184-165 (In Persian).
14. Gorji Azandariani, Ali Akbar (2011), “Ten Commandments of Public Law: A Reflection on the Fundamental Principles and Concepts of Public Law”, Private Law Studies, No. 2, pp. 223-205 (In Persian).
15. Gorji Azandariani, Ali Akbar and Rahmatifar, Samaneh (2010), "Feasibility Study of Supervising the Founding Power", Constitutional Law, No. 13, pp. 57-72 (In Persian).
16. Gorji Azandariani, Ali Akbar and Rezaei, Morteza (2014), “The Role of Individuals, Parties and Political Groups in Drafting the Constitution of the Islamic Republic of Iran”, Legal Research, No. 66, pp. 80-51 (In Persian).
17. Hashemi, Seyed Mohammad (2003), “Protection and Guarantees of Human Rights in Domestic Law and the International System”, Legal Research, No. 131, pp. 82-9 (In Persian).
18. Katozian, Nasser (2004), "The Relationship between Jurisprudence and Law", Mofid Letter, No. 43, pp. 200-187 (In Persian).
19. Khadhar, H. (1989), “La Révolution française, le Pacte fondamental et la première Constitution tunisienne de 1861”, Revue des mondes musulmans et de la Méditerranée, Vol.52, No.1, pp. 132-137.
20. Mirzaei, Eghbal Ali (2013), "The effect of revolution on the validity of laws; General Theory and Case Study of the Islamic Revolution of Iran ", Political-Economic Information, No. 289, pp. 60-75 (In Persian).
21. Peters, A., & Armingeon, K. (2009), “Introduction-Global Constitutionalism from an Interdisciplinary Perspective”, Ind. J. Global Legal Stud,Vol.16, p. 385.
22. Radev, Y. (1990), La Révolution française et le droit constitutionnel”, Revue internationale de droit compare., Vol. 42, No.1, pp. 273-286.
23. Rahmatollahi, Hossein and Molizadeh, Seyed Bassem (2010), "From collectivism to individualism: a reflection on the consequences of collectivist attitudes on constitutions", Constitutional Law, Volume 7, Number 14, pp. 89-114 (In Persian).
24. Rezaei, Mehdi & Rezvanifar, Mohammad Mehdi (2019), “Ordinance and public policy; An Analysis of the Status and Function of Public Policy in the Constitutional Law System of the Islamic Republic of Iran”, Public Law Research, No. 63, pp. 42-9 (In Persian).
25. Shahbazi, Aramesh (2), “The Constitution of the International Community in Mohaqq (Reflection on Theory and Procedure)”, International Law Journal, No. 2, pp. 1-4 (In Persian).
26. Soltani, Seyed Nasser (2012), “The Concept of Equality before the Law in the Constitutional Amendment”, Legal Studies, No. 2, pp. 90-56 (In Persian).
27. Soltani, Seyed Nasser (2019), “The Concept of Equality before the Law in the Constitution of Iran and Germany 1849”, Comparative Research of Islamic and Western Law, No. 22, pp. 26-21 (In Persian).
28. Woolf, L. (2004). “The Rule of Law and a Change in the Constitution”, The Cambridge Law Journal,Vol. 63, No.2, pp. 317-330.
فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران
دوره 51، شماره 3
پاییز 1400
مهر 1400
صفحه 1267-1287
فایل ها
سابقه مقاله
  • تاریخ دریافت: 07 اردیبهشت 1399
  • تاریخ بازنگری: 30 آذر 1399
  • تاریخ پذیرش: 06 بهمن 1399
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار