نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه حقوق دانشکدۀ حقوق و علوم اجتماعی دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشکدۀ حقوق و علوم اجتماعی دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
چکیده
اجرای مفاد قانون اساسی، برای دستیابی به اهداف و وصول به آرمان‌های قانون اساسی است، این مهم در مواردی که مفاد قانون اساسی با ابهام، اجمال، تعارض یا نقص و سکوت مواجه است، مستلزم تفسیر این قانون است. رویکردهای گوناگونی در خصوص تفسیر در علم حقوق طرح شده است. رویۀ شورای نگهبان به‌عنوان مفسر قانون اساسی در تفسیر اصول قانون اساسی را از منظرِ اخلاقی دستِ‌‌کم می‌توان در سه رویکرد اخلاقی خودگرایانه، وظیفه‌گرایانه و فایده‌گرایی قاعدهنگر دسته‌بندی کرد. در رویکرد تفسیری خودگرایانه، اخلاقی بودن عمل به‌طور کلی به ارزیابی نتایج و دستاوردها به نفع شخصی و سازمانی منوط است که در این حالت هنجارهای قانون اساسی در معرض تهدید قرار می‌گیرند. این در حالی است که در رویکرد اخلاقی وظیفه‌گرایانه، شورا بدون توجه به نتایج و سود حاصل از تحدید حقوق و آزادی‌های شهروندان، تضمین آنها را برای هریک از شهروندان تکلیف خود می‌داند. اما شورای نگهبان در رویکرد فایده‌گراییِ قاعدهنگر، اصل فایده را مستقیم و بی‌واسطه بـه عرصـة عمـل نمی‌آورد، بلکه قواعدی را از طریق آن معرفی میکند که پذیرش عمومی آنها موجـب خیر حداکثری عمومی می‌شود. طبعاً چنین رویکردی می‌تواند به استحکام و استقرار بیشتر قانون اساسی و در نهایت کارامدی نظام منجر شود.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Guardian Council's Ethical Approaches to Interpreting the Constitution of the Islamic Republic of Iran Concerning the Citizens’ Rights and Freedoms
نویسندگان [English]
- Mohammad Mazhari 1
- Farzad Jangjooi 2
1 Assistant Professor, Department of Public Law, Faculty of Law and Social Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran
2 PhD student in Public Law, Faculty of Law and Social Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran
چکیده [English]
Achieving the goals and ideals of the Constitution is the result of implementing the provisions of the Constitution, which requires its interpretation where the provisions of the Constitution are ambiguous, concise, conflicting, or flawed and silent. Various approaches have been proposed regarding interpretation in the science of law and on this basis, the interpretation of the Constitution of the Islamic Republic of Iran can be done from different formal and substantive aspects. The practice of Guardian Council as the interpreter of the Constitution can be classified into three ethical approaches of egoism, deontological ethics, and rule utilitarianism. In the egoism interpretive approach, morality depends on the evaluation of results and achievements to the benefit of the person or organization, in which the norms of the Constitution are threatened. However, in deontological ethics, the Council considers it as its duty to guarantee the rights and freedoms of each citizen regardless of the results and benefits of restricting them. However, in rule utilitarianism, the Council does not put the utility directly into practice, instead it introduces some rules through it whose public acceptance leads to the maximum public good. Indeed, this approach can lead to a stronger and more enforced law and ultimately to the efficiency of the system.
کلیدواژه‌ها [English]
- Ethics
- Interpretation
- Ethical Approaches
- Guardian Council
- Constitution
- فارسی
الف)کتاب‌ها
- بلوم، ویلیام، تی (1373)، نظریه‌های نظام‌های سیاسی، ترجمه احمد تدین، تهران، نشر آران.
- حاج‌زاده، هادی، (1394)، آشنایی با مفاهیم حقوق عمومی، تهران، انتشارات دفتر مطالعات سالم‌سازی اسلامی.
- فرانکنا، ویلیام کی (1392)، فلسفه اخلاق، ترجمه هادی صادقی، قم: کتاب طاها، چاپ چهارم.
- فتحی، محمد؛ کاظم کوهی اصفهانی (1397)، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به همراه نظریات تفسیری شورای نگهبان، چاپ اول، انتشارات پژوهشکده شورای نگهبان، تهران.
- گرجی ازندریانی، علی‌اکبر،(1388). در تکاپوی حقوق اساسی، چاپ دوم، انتشارات جنگل، تهران.
- لسناف، مایکل،(1378)، فیلسوفان سیاسی قرن بیستم، ترجمه خشایار دیهمی، تهران، نشر کوچک.
- قاری سیدفاطمی، سیدمحمد (1394)، حقوق بشردر جهان معاصر، چاپ دوم، تهران: انتشارات شهر دانش، جلد دوم.
- علیا، مسعود،(1391)، فرهنگ توصیفی فلسفه اخلاق، چ اول، انتشارات هرمس، تهران.
- نیگل و همکاران (1392)، دانشنامه فلسفه اخلاق، مترجمانشاالله رحمتی، ناشرسوفیا.
- مهرپور،حسین (1388)، مجموعه نظریات تفسیری شورای نگهبان، چاپ دوم، انتشارات ریاست جمهوری، تهران.
- هولمز، رابرت (1385)، مبانی فلسفه اخلاق، ترجمه مسعود علیا، تهران، انتشارات ققنوس.
- هاشمی، سید محمد (1387)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران (اصول و مبانی کلی نظام)، چاپ هشتم، تهران، انتشارات میزان. جلد یک.
- ...........................، (1386)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، چاپ چهاردهم، نشر میزان، تهران. جلد دوم.
ب) مقالات
- اترک، حسین (1389)، « وظیفه گرایی اخلاقی»، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال پنجم، شماره‌های 1 و2، صص 27-35.
- جان. جی. سی. اسمارت (1396)، «فایده‌گرایی»، دانشنامه فلسفه اخلاق (مجموعه مقالات)، ویراسته پل ادواردز/دونالد ام.بورچرت، مقدمه، ترجمه و تدوین انشاءالله رحمتی، تهران: سوفیا، چاپ دوم.
- حبیب نژاد، سید احمد؛ منصوری بروجنی، محمد (1398)، «ساحتهای اخلاق در قانون اساسی ایران با تاکید بر رویکرد دینی»، فصلنامه فلسفه دین، دوره 16 ، شماره 2، صص 61-82.
- حسینی سورکی، سیدمحمد (1385)، «بررسی و نقد نظریه خودگرایی اخلاقی»، پژوهشهای فلسفی-کلامی، شماره 29، صص 209-231.
- حسینی سورکی، سیدمحمد (1390)، «بررسی و نقد سودگرایی گرایی اخلاقی»، فصلنامه علمی و پژوهشی دانشگاه قم، سال دوازدهم، شماره 3،
- رستمی، هادی (1395)، «تقابل وظیفهگرایی و غایت‌گرایی فایدهمحور در توجیه کیفر»، پژوهشنامه حقوق کیفری، سال هفتم، شماره دوم، صص 187-222.
- سعیدی، فاطمه؛ علم الهدی، سید علی؛ قاسم پور، محسن (1397)، «شاخص‌های وظیفه گرایی اخلاقی در مکتب اخلاقی امیرمومنان ع از دیدگاه نهج‌البلاغه»، دوره 4، شماره 2 - شماره پیاپی8 ، پاییز و زمستان، صص 61-82.
- فقیهی، سیده فاطمه؛ فقیهی واعظی، سیدمهدی (1391)، «رویکرد اخلاقی در تحلیل حقوق اساسی»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال نهم، شماره ۳۱ ، صص 150-166.
- قطبی، میلاد؛ بهادری جهرمی، علی (1395)، «محدودیت های آزادی در اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، دوفصلنامه حقوق بشر اسلامی، سال پنجم، شماره دهم، صص 55-80.
- کرسگارد، کریستین (1397)، «سرچشمة ارزش ازنظر ارسطو و کانت»، فصلنامه ارغنون، شماره 16، صص 95-120.
- مظهری، محمد؛ قاسم آبادی، مرتضی؛ ناصری، علیرضا (1398)، «تحلیلی بر موارد و شرایط تشکیل جلسه غیرعلنی مجلس شورای اسلامی؛ موضوع اصل 69 قانون اساسی ج.ا.ا»، مطالعات حقوق عمومی، دوره 49 ، شماره 2، صص 131-156.
- موسی‌زاده، ابراهیم (1388)، «مفهوم مصلحت نظام و مرجع تشخیص آن در نظام قانون‌گذاری جمهوری اسلامی ایران»، نشریه حکومت اسلامی، سال چهاردهم، شماره اول، صص 57-98.
- موفق، علیرضا؛ هادوی نیا، علی‌اصغر (1388)، «مبانی اخلاق مصرف از دیدگاه مبانی سودگرایی، وظیفه گرایی در اسلام»، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، سال نهم، صص 33-57.
- نصیری، منصور (1389)، «نظریه «برین سودگرایی»در اخلاق و تطبیق آن با نظریه فایده گراییرایج»، فصلنامه پژوهشی پژوهشنامه اخلاق، سال سوم، شماره ۹، صص 9-38.
- هریسینژاد، کمال‌الدین؛ انصاریپور، مریم (1393)، « تحلیل موضع نظام حقوقی ایران در قبال رادیو و تلویزیون خصوصی و چالش‌های فرا راه آن»، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، شماره 2، دوره 44، صص 275-291.
- هنری آر.، وست (1396)، «پیامدگرایی»، دانشنامه فلسفه اخلاق (مجموعه مقالات)، ویراسته پل ادواردز/دونالد ام.بورچرت. مقدمه، ترجمه و تدوین انشاءالله رحمتی، تهران: سوفیا، چاپ دوم، صص 229-265.
- انگلیسی
- A) Books
- Adams, David, M, (2005), Philosophical Problems in the Law, 4th edition, Belmont: Thomson Wadworth.
- Bluhm, William, T., (1373), Theories of the Political System, translated by Ahmad Tadayon, Tehran: Aran Publishing (In Persian).
- Fathi, Mohammad & Koohi Esfahani, Kazem, (2018), The Constitution of the Islamic Republic of Iran with Interpretive Theories of the Guardian Council, First Edition, Tehran: Guardian Council Research Institute Publications (In Persian).
- Frankena, William K., (1988), Ethics, translated by Hadi Sadeghi, Qom: Taha book publication, fourth edition (In Persian).
- Gorji Azandariani, Ali Akbar (2009), In Struggle for Constitutional Rights, Second Edition, Tehran: Jangal Publications (In Persian).
- Hajzadeh, Hadi, (1394), Introduction to the concepts of public law, Tehran:Publications of Islamic Studies Office (In Persian).
- Hare, R. M., (1999), Objective Prescriptions and Other Essays, ( Oxford, Clarendon Press).
- Hashemi, Seyed Mohammad (2008), Constitutional Law of the Islamic Republic of Iran (General Principles and Foundations of the System), 8th Edition, Tehran: Mizan Publications, Vol. I (In Persian).
- --------------------------------- (1386), Constitutional Law of the Islamic Republic of Iran, 14th Edition, Tehran: Mizan Publishing, Vol.II (In Persian).
- Holmes, Robert (2006), Basic Moral Philosophy, translated by Massoud Olya, Tehran: Qoqnous Publications (In Persian).
- Huscroft, Grant & Miller, Bradley (2011), The Challenge of Originalism Theories of Constitutional Interpretation, Cambridge: Cambridge University Press, First published.
- Lessnoff, Michael, (1999), Political Philosophers of the Twentieth Century, Translated by Khashayar Dihami, Tehran: Koochak publication (In Persian).
- Mehrpour, Hossein (2009), Collection of Interpretive Theories of the Guardian Council, Second Edition, Tehran: Presidential Publications.. (in persian)
- Nagel, Thomas (1937), Routledge Encyclopedia of Philosophy, translated by Inshallah Rahmati, Sophia Publication (In Persian).
- Olya, Massoud (2012), Descriptive Dictionary of Philosophy of Ethics, Vol. I, Tehran: Hermes Publications (In Persian).
- Qari Seyed Fatemi, Seyed Mohammad (2015), Human Rights in the Contemporary World, Second Edition, Tehran: Shahr-e-Danesh Publications, Vol. II (In Persian).
- B) Articls
- Atrak, Hossein (2010), "Ethical Conscientiousness", Quarterly Journal of Ethics in Science and Technology, Fifth Year, No. 1 and 2, pp. 27-35 (In Persian).
- Faghihi, Seyedeh Fatemeh & Faghihi Vaezi, Seyed Mehdi (2012), "Ethical approach in the analysis of constitutional rights", Quarterly Journal of Islamic Revolution Studies, Year 9, No. 31, pp. 150-166 (In Persian).
- Ghotbi, Milad & Bahadori Jahromi, Ali (2015), "Restrictions on Freedom in the Principles of the Constitution of the Islamic Republic of Iran", Quarterly journals of Islamic human rights, 5th year, 10th issue, pp. 55-80 (In Persian).
- Habibnejad, Seyed Ahmad & Mansouri Boroujeni, Mohammad (2019), "Areas of ethics in the Iranian constitution with emphasis on religious approach", Quarterly Journal of Philosophy of Religion, Vol. 16, No 2, pp. 209-231 (In Persian).
- Harisinejad, Kamaluddin & Ansaripour, Maryam (2014), "Analysis of the position of the Iranian legal system in relation to private radio and television and its challenges", Quarterly Journal of Private Law Studies, No. 2, Vol. 44, pp. 275-291 (In Persian).
- Henry R. West, (2017), "Consequentialism, Encyclopedia of Philosophy of Ethics (collection of articles)", edited by Paul Edwards/ Donald M. Burchert, Introduction, translation and editing by Inshallah Rahmati, Tehran: Sophia publication, pp. 229-265 (In Persian).
- Hosseini Suraki, Seyed Mohammad (2006), "Study and Critique of the Theory of Moral Selfishness", Philosophical-Theological Research, No. 29, pp. 87-125 (In Persian).
- Hosseini Suraki, Seyed Mohammad (2011), "Study and Critique of Ethical Utilitarianism", Scientific and Research Quarterly of Qom University, Twelfth Year, No. 3, pp. 209-231 (In Persian).
- John. G. C. Smart, (2017)," Utilitarianism, Encyclopedia of Philosophy of Ethics (collection of articles)", edited by Paul Edwards/ Donald M. Burchert, Introduction, translation and editing by Inshallah Rahmati, Tehran: Sophia publication second edition (In Persian).
- Kresgaard, Christine (2018), "The Source of Value from Aristotle and Kant point of view", Arghanoun Quarterly, No. 16, pp. 95-120 (In Persian).
- Mazhari, Mohammad; Ghasemabadi, Morteza & Naseri, Alireza, (2019), "An Analysis of the cases and conditions of holding a closed session of the Islamic Consultative Assembly; Subject of Article 69 of the Constitution of the Islamic Republic of Iran", Public Law Studies, Vol. 49, No. 2, pp. 131-156 (In Persian).
- Mowaffaq, Alireza & Hadavinia, Ali Asghar (2009), "Fundamentals of Consumption Ethics from the Perspective of Principles of Utilitarianism, Deontology in Islam”, Islamic Economics Research Quarterly, 9th Year, pp. 33-57 (In Persian).
- Musazadeh, Ebrahim (2009), "The concept of expediency of the system and its reference for recognition in the legislative system of the Islamic Republic of Iran", Journal of Islamic Government, Fourteenth Year, No. 1, pp. 57-98 (In Persian).
- Nasiri, Mansour (2010), "The theory of utilitarianism in ethics and its adaptation to the common theory of utilitarianism", Quarterly Journal of Ethics Research, 3rd year, No. 9, pp. 9-38 (In Persian).
- Rostami, Hadi (2016). "The opposition of conscientiousness and utilitarianism in the justification of punishment", Journal of Criminal Law, Year 7, No. 2, pp. 187-222 (In Persian).
- Saeedi, Fatemeh; Alam al-Huda, Seyyed Ali & Ghasempour, Mohsen (2018), "Characteristics of moral conscientiousness in the moral school of Amir al-Mu'minin from the perspective of Nahj al-Balaghah", Vol. 4, No. 2- Consecutive Issue 8, Autumn and Winter, pp. 61-82 (In Persian).
- Smart, J. J. C., (2004), “Defending Utilitarianism., ed. Harry J.Gensler, “Ethics Contemporary Readings”, Eral W. Sppuring & James org/stable/1953019?&Search=yes&term=constitiution، Available at: (Accessed 12 November 2014).
- Subhradipta, Sarkar (2008), “Right to Free Speech in a Censored Democracy”, National Law School of University (NLSIU), Bangalore, available at: http://www.cbfcindia.tn.nic.in. Visited at: 30/ 4/ 2015.
)