نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار، گروه حقوق خصوصی، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران
2 دانشجوی دورۀ دکتری، دانشکدة حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران
چکیده
استدلال قضایی فرایندی است که در آن دادرسان به‌هنگام رسیدگی به پرونده‌ها در دادگاه با استفاده از داده‌ها و اطلاعات (آنچه می‌دانند و معلوم است)، به آنچه نمی‌دانند و مجهول است می‌رسند. عبور درست از این فرایند توسط قاضی موجب اتقان آرای صادره از یک سو و پذیرش و اجرای بهتر آرا از سوی دیگر می‌شود. مقالة پیش رو در پی بررسی و تحلیل این پرسش است که آیا استدلال در دادرسی اداری، با توجه به ویژگی‌های آن، از استدلال‌های قضایی در امور مدنی و کیفری متمایز است؟ نتایج این تحقیق که به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام گرفته است، نشان می‌دهد که اگرچه استدلال اداری همان اجزای استدلال در دیگر دادرسی‌ها یعنی تبیین مسئله، کشف واقعه، کشف قاعدۀ حقوقی، تحلیل و استنتاج را دارد، متفاوت بودن دعوای اداری از حیث طرفین، هدف، موضوع و مانند آن، موجب تفاوت نسبی آن با سایر حوزه‌های استدلال قضایی شده است و این تفاوت مستلزم این است که دادرس متخصص در امور اداری، اجرای فرایند این استدلال را در رسیدگی به دعاوی اداری بر عهده گیرد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Function of Judicial Reasoning in Administrative Procedure
نویسندگان [English]
- Ahmad Deylami 1
- Zahra Bidar 2
1 Associate Prof. Faculty of Law, University of Qom, Qom, Iran
2 Ph.D. Student in Public Law, University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]
Judicial reasoning is a process in which magistrates reach what they do not know using data and information (what they know and clear) when dealing with cases in court. Correct passing through this process by the judge results in the acceptance of the judgments on the one hand and the acceptance and enforcement of the judgments on the other. The following article seeks to analyse whether the reasoning in administrative procedure, in view of their features, are distinct from those of criminal and civil matters. The results of this descriptive-analytic study show that although administrative reasoning has the same components of reasoning in other proceedings as: problem explanation, fact discovery, legal rule discovery, analysis, and inference, the differences in administrative litigation in terms of parties, purpose, subject matter and the like have led to its relative difference with other areas of judicial reasoning. This distinction requires that a specialist judge in administrative affairs should carry out the process of reasoning in administrative litigation.
کلیدواژه‌ها [English]
- Judicial Reasoning
- Induction
- Judicial Interpretation
- Analogy
- Administrative Procedure
- Deduction
- فارسی
الف) کتاب‌ها
- ابوالحمد، عبدالحمید (1388)، حقوق اداری ایران، چ هشتم، تهران: توس.
- اژه‌ای، محمدعلی (1397)، مبانی منطق، چ شانزدهم، تهران: سمت.
- الشریف، مهدی (1397)، منطق حقوق، چ چهارم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- پژوهشگاه قوة قضاییه (1392)، مجموعه آرای قضایی شعب دیوان عدالت اداری، چ اول، ادارة انتشار رویة قضایی.
- جعفری تبار، حسن (1388)، فلسفة تفسیری حقوق، چ اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- حبیبی، حسن (1373)، منطق حقوقی و انفورماتیک حقوقی، چ اول، تهران: اطلاعات.
- خندان، علی‌اصغر (1396)، منطق کاربردی، چ سیزدهم، تهران: سمت.
- دیلمی، احمد (1382)، بایسته‌های تفسیر قوانین با تأکید بر قوانین اساسی و مدنی، چ اول، قم: دانشگاه قم.
- دهخدا، علی‌اکبر (1372)، لغت‌نامه دهخدا، تهران: ج 7، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- سیمایی صراف، حسین (1395)، قیاس در استدلال حقوقی، چ سوم، تهران: شهر دانش.
- شمس، عبدالله (1392)، آیین دادرسی مدنی پیشرفته، ج 3، چ بیست‌وسوم، تهران: دراک.
- طباطبایی مؤتمنی، منوچهر (1391)، حقوق اداری تطبیقی، چ پنجم، تهران: سمت.
- عمید، حسن (1363)، فرهنگ عمید، تهران: امیرکبیر.
- فاطمی، ثریا (1394)، جایگاه و نقش رویة قضایی دیوان عدالت اداری در حقوق اداری، تهران: جنگل.
- کاتوزیان، ناصر (1393)، فلسفة حقوق، ج 3، چ پنجم، تهران: گنج دانش.
- ------------ (1385)، حکومت قانون و جامعة مدنی، چ اول، تهران: انتشارات دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
- مرادی، صادق (1397)، کاربرد منطق در علم حقوق، چ دوم، تهران: خرسندی.
- هارت، هربرت (1396)، مفهوم قانون، ترجمة محمد راسخ، چ ششم، تهران: نشر نی.
- یاوری، اسدالله (1396)، تفسیر قضایی در حقوق عمومی، چ اول، تهران: پژوهشگاه قوة قضاییه.
ب) مقالات
- آقا نظری، حسن (1393)، «علت و دلیل در علوم اجتماعی»، فصلنامة علمی ـ پژوهشی روش‌شناسی علوم انسانی، زمستان، دورة 20، ش 81، ص 162 ـ 151.
- تدین، عباس (1388)، «گسترة دلیل در دادرسی کیفری ایران و فرانسه»، مجلة حقوقی دادگستری، پاییز، دورة 73، ش 67، ص 88 ـ 55.
- زارعی، محمدحسین؛ محسن‌زاده، آزیتا (1394)، «نظام اثبات دعوا در دادرسی اداری»، فصلنامة دیدگاه‌های حقوق قضایی، زمستان، دورة 4، ش 72، ص 92ـ 65.
- صادق‌منش، جعفر؛ فرخی‌نیا، علی (1391)، «مبنا، روش و جایگاه استدلال قضایی»، مجلة حقوقی دادگستری، پاییز، دورة 76، ش 79، ص 238 ـ 213.
- عباسی، بیژن؛ سهرابلو، علی؛ شهسواری، احسان (1397)، «رویة قضایی در حقوق عمومی معاصر»، فصلنامة مطالعات حقوق عمومی، پاییز، دورة 48، ش 3، ص 659 ـ 639.
- یاوری، اسدالله؛ مهرآرام، پرهام (1397)، «تفسیر قضایی در حقوق عمومی»، مجلة حقوقی دادگستری، تابستان، دورة 82 ، ش 102، ص 288 ـ 263.
ج) پایان‌نامه
- فقیه لاریجانی، فرهنگ (1392)، هرمونتیک حقوقی عینیت‌گرا و نظریة تفسیر قانون اساسی، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی.
- انگلیسی
- A) Books
- Abolhamd, Abdolhamid (2009). Iranian Administrative Law, Tehran, Toos Press (In Persian).
- Alsharif, mahdi (2018), The logic of law, Tehran, Enteshar CO. Press (In Persian).
- Amid, Hassan (1984), Amid dictionary, Tehran, Amirkabir Press (In Persian).
- Dehkhoda, Aliakbar (1993), Dehkhoda dictionary, Tehran, Tehran university Press (In Persian).
- Deilami, Ahmad (2003), Requirements for interpreting laws with emphasis on constitutions and civil law, Qom, Qom univ. Press (In Persian).
- Ejei, Mohammadali (2018), Fundamentals of Logic, Tehran, Samt Press (In Persian).
- Ellsworth, Phoebe C, (2005), Legal Reasoning in the Cambridge Handbook of Thinking and Reasoning, New York, Cambridge Univ. Press.
- Fatemi, Soraya (2015), The position and role of the judicial procedure of the Administrative Justice Court in administrative law, Tehran, Jungle Pres (In Persian).
- Habibi, Hasan (1994), Legal logic and legal informatics, Tehran, Information Press (In Persian).
- Hart, Herbert (1396), The concept of Law, Mohammad Rasekh, Tehran, Ney Press (In Persian).Institute of Judiciary (2013), Collection of judicial judgments of the branches of the Administrative Justice Court, Judicial Procedure Publishing Office (In Persian).
- Jafaritabar, Hasan (2009), Interpretive philosophy of law, Tehran, Enteshar CO. Press (In Persian).
- Katouziyan,Naser(2006), Rule of Law and civil Society, Tehran, Tehran univ. Press (In Persian).
- Katouziyan,Naser (2014), Philosophy of Law, Tehran, Ganjdanesh Press (In Persian).
- Khandan, Aliasghar (2015), Applied logic, Tehran, Samt Press (In Persian).
- Moradi, Sadeq (2018), Application of logic in Law, Tehran, Khorsandi Press (In Persian).
- Shams, Abdollah (2013), Civil procedure,Tehran, Derak Press (In Persian).
- Simaeesaraf, Hossein (2016), Analogy in legal reasoning, Tehran, Shahre Danesh Press (In Persian).
- Spellman, Barbara, (2012), Legal Reasoning, New York, Cambridge Univ. Press.
- Stefan, Elena Emilia (2017), "Conflict of Interest in Administrative Law", Challenges of the Knowledge Society Vol. 7.
- Stelmach, Jerzy, Brozek, Bartosz, (2006), Methods of legal reasoning, Netherland, Springer Press.
- Tabataeemoatameni, Manoochehr (2012), comparative administrative law, Tehran, Samt Press (In Persian).
- Yavari, Asadollah (2017), Judicial Interpretation in Public Law, Tehran, Institute of Judiciary (In Persian).
- B) Articles
- Agha Nazari, Hassan, (2014), "Cause and Reason in Social Sciences", Quarterly Journal of Humanities Methodology, Winter, Vol. 20, No. 81, pp. 151-162 (In Persian).
- Tadayon, Abbas, (2009), "Scope of Reason in Iranian and French Criminal Proceedings", Legal Journal of Justice, Fall, Vol. 73, No. 67, pp. 55-88 (In Persian).
- Zarei, Mohammad Hossein, Mohsenzadeh, Azita, (2015), "The system of proving litigation in administrative proceedings", Quarterly Journal of Judicial Law Perspectives, Winter, Vol.4, No. 72, pp. 65-92 (In Persian).
- Sadegh Manesh, Jafar, Farrokhinia, Ali (2012), "Basis, method and position of judicial reasoning", Legal Journal of Justice, Fall, Vol. 76, No. 79, pp. 213-238 (In Persian).
- Abbasi, Bijan, Sohrabloo, Ali, Shahsavari, Ehsan, (2018), "Judicial Procedure in Contemporary Public Law", Quarterly Journal of Public Law Studies, Autumn, Vol. 48, No. 3, pp. 639-659 (In Persian).
- Yavari, Assadollah, Mehraram, Parham, (2018), "Judicial Interpretation in Public Law", Legal Journal of Justice, Summer, Vol. 82, N.r 102, pp. 263-288 (In Persian).
- C) Thesis
- Faqih Larijani, Farhang, (2013), Objectivist legal hermeneutics and theory of constitutional interpretation, Faculty of Law and Political Science, Shahid Beheshti University (In Persian).
)