نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسنده
دانشیار گروه حقوق بین‌الملل، دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران؛ داور دیوان دعاوی ایران-ایالات متحده.
چکیده
اندیشة حمایت از منافع عمومی با درج مقررات خاص در قراردادهای خصوصی یا معاهدات بین‌المللی در برخی نظام‌های حقوقی پذیرفته شده است. مقررات راجع به صدور مجوز در اصل 139 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در صلح دعاوی راجع به اموال عمومی و دولتی یا ارجاع این دعاوی به داوری از این قسم است. رویة داوری بین‌المللی چهل سال اخیر حاکی از آن است که به‌جز در موارد تصریح به رعایت اصل 139 در قرارداد، مراجع داوری اعتنائی به محدودیت‌های اصل 139 نکرده‌اند. اشارات صریح یا ضمنی به لزوم رعایت اصل 139 قانون اساسی در ماده‌واحدة اسناد تصویب معاهدات سرمایه‌گذاری دوجانبه نوعی اقدام به تحفظ یکجانبه از سوی یکی از طرفین معاهده است. در غیاب تصریح به ضرورت اخذ مجوز اصل 139 در متن معاهده، در معاهدات دوجانبه اصل محترم شمردن تمامیت معاهده مطلقاً حاکمیت دارد. این نگرانی وجود دارد که تجربة ناموفق استناد اشخاص حقوقی حقوق عمومی ایرانی به ایرادهای مبتنی بر اصل 139 در داوری‌های تجاری بین‌المللی در آینده در حوزه داوری‌های سرمایه‌گذاری نیز تکرار شود. ازاین‌رو تأملی جامع در این زمینه ضروری به‌نظر می‌رسد.
کلیدواژه‌ها
- اصل 139 قانون اساسی
- تصویب معاهدات
- داوری بین‌المللی
- تحفظ در معاهدات دوجانبه
- سرمایه‌گذاری خارجی
- مجوز اصل 139
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Article 139 of the Constitution of the I.R. of Iran in light of International Arbitral Decisions and Iran’s Reservations to Investment Treaties
نویسنده [English]
- Seyed Jamal Seifi
Associate Professor, Department of International Law, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran; Arbitrator, Iran-United States Claims Tribunal.
چکیده [English]
The idea of protecting the public interest by incorporating specific provisions in private contracts or in international treaties has been accepted in some legal systems. The provision of Article 139 of the Constitution of the I.R. of Iran concerning settlement or arbitration of public or state property is one such requirement. The international arbitration practice of the last forty years indicates, that except in cases where observance of article 139 is stipulated in the contract, arbitral tribunals have been reluctant to apply its limitations. Explicit or implicit references to the necessity of observing article 139 of the Constitution in the documents of ratification of bilateral investment treaties are a form of unilateral reservation by one party to the treaty. In the absence of stipulation as to the need for obtaining the authorization of article 139 in the text of the treaty, the principle of respect for the integrity of the bilateral treaty is applicable. Accordingly, it is feared that the unsuccessful experience of invocation by Iranian public law entities of the objections based on Article 139 in previous international commercial arbitration cases would be repeated in the field of investment arbitration in the future.
کلیدواژه‌ها [English]
- article 139 of the Constitution
- ratification of treaties
- international arbitration
- reservation in bilateral treaties
- foreign investment
- فارسی
الف) کتاب‌ها
- صالحی، محمد (تدوین‌کننده) (1396). اصول قانون اساسی در پرتو نظرات شورای نگهبان، اصل یکصدوسی‌ونهم، تهران: پژوهشکدة شورای نگهبان، شمارة مسلسل: 13960070.
- فتحی، محمد و کوهی اصفهانی، کاظم (تدوین‌کنندگان) (1397). قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به‌همراه نظرات تفسیری شورای نگهبان، تهران: پژوهشکدة شورای نگهبان، تهران.
ب) مقالات
- اسکینی، ربیعا (1390). داوری پذیری دعاوی در حقوق ایران. مجموعه مقالات همایش صدمین سال تأسیس نهاد داوری در حقوق ایران، به اهتمام محمد کاکاوند، تهران: شهر دانش، 33-45.
- عابدی، محمدتقی (1385). صلاحیت قضایی و صلاحیت داوری (تحلیلی بر یک رأی صادره در مسئلة صلاحیت). مجلة حقوقی، 35، 89-146.
- کاویانی، کورش (1380). اصل 139 قانون اساسی و شرط داوری در قراردادهای مصوب مجلس شورای اسلامی. پژوهش حقوق و سیاست، 5، 130-143.
- کریمی، عباس و پرتو، حمیدرضا (1391). داوری‌پذیری دعاوی مربوط به اموال عمومی و دولتی. فصلنامة پژوهش حقوق، 14(36)، 157-184.
- هندی، سید اصغر (1386). بررسی تسری شروط اصل 139 قانون اساسی به اموال شرکت‌های دولتی. مجلة حقوقی دادگستری، دورة جدید، 61، 63-86.
ج) اسناد
- اسناد بیانیة الجزائر (1363). مجلة حقوقی، 1، 231-273.
- صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (آذر 1364). ج 2، جلسۀ چهل‌وهشتم، 1248-1311.
د) آرای داوری و قضایی
- شعبة 12 دادگاه تجدیدنظر استان تهران (1386). دادنامة شمارة 221200948.
- شعبة 15 دادگاه تجدیدنظر استان تهران (1392). دادنامة شمارة 9209970221501544.
- هیأت عمومی دیوان عدالت اداری (1391). دادنامة شمارة 139- 138.
- نظریة شمارة 6166/7 مورخ 15/09/73 ادارة حقوقی قوة قضائیه.
- انگلیسی
- Books
- Gaillard, E., & Savage, J. (eds) (1999). Fouchard, Gaillard, Goldman on International Commercial Arbitration.
- Harris, D.J., (2004). Cases and Materials on International Law. 6th edn, Sweet & Maxwell, London.
- Paulsson, J. (2013). The Idea of Arbitration. Oxford University Press, Oxford.
- Poudret, J.F., & Besson, S. (2007). Comparative Law of International Arbitration. Translated by Stephen V. Berti and Annette Ponti, Second Edition, Sweet & Maxwell, London.
- Articles
- Hanotiau, B. (1998). The Law applicable to the Issue of Arbitrability. 7 International Business Law Journal, 758-59.
- Lalive, P. (1987). Arbitration with foreign sates or state-controlled entities: some practical questions. in Julian D M Lew, Contemporary Problems in International Arbitration, Springer, 289-296,
- Seifi, J. (2000). New Trends – New Actors in Iranian Law Relating to Arbitration. 75 Philippine Law Journal, 47-63.
- Stein, Ted. L. (1984). Jurisprudence and Jurists’ Prudence: The Iranian-Forum Clause Decisions of the Iran-U.S. Claims Tribunal. 78(1) American Journal of International Law, 1-52.
- Documents
- Institut de Droit International (IDI), ‘Arbitration Between States, State Enterprises, or State Entities, and Foreign Enterprises’, 12 September 1989, <idi-iil.org/app/uploads/2017/06/1989_comp_01_en.pdf> accessed 1 May 2022.
- Iran-Armenia BIT, signed on 6 May 1995, available at: https://investmentpolicy.unctad.org/international-investment-agreements/treaties/bilateral-investment-treaties/179/armenia---iran-islamic-republic-of-bit-1995-.
- Iran-Yemen BIT, signed on 29 February 1996, available at: https://investmentpolicy.unctad.org/international-investment-agreements/treaties/bilateral-investment-treaties/2056/iran-islamic-republic-of---yemen-bit-1996-.
- Iran-Italy BIT, signed on March 10, 1999, Article 8(2), available at: https://investmentpolicy.unctad.org/international-investment-agreements/treaties/bilateral-investment-treaties/2021/iran-islamic-republic-of---italy-bit-1999-.
- Arbitral / Judicial Decisions & Documents
- Bankswitch Ghana (Ltd) v. Ghana, Award of 11 April 2014.
- Bureau Veritas, Inspection, Valuation, Assessment and Control, BIVAC BV v Paraguay, ICSID Case No ARB/07/9, Decision of the Tribunal on Objections to Jurisdiction, 29 May 2009.
- Defence Industries Organisation of the Ministry of Defence and Support for Armed Forces of the Islamic Republic of Iran v International Military Services Ltd, Supreme Court of the Netherlands, NJ 2006/469, Judgment, 28 January 2005, ECLI:NL:HR:2005:AR3645 (DIO v. IMS).
- DIO v. IMS, para 3.6.2 (cited in Bankswitch Ghana (Ltd) v. Ghana, Award of 11 April 2014.
- Elf Aquitaine Iran v. National Iranian Oil Company, Preliminary Award, 14 January 1982, XI Year Book of Commercial Arbitration, 1986, p. 97.
- Framatome v. Atomic Energy Organization of Iran, ICC Case 3986, Decision on Jurisdiction, 30 April 1982, VIII Year Book of Commercial Arbitration, 1983.
- Gatoil International Incorporated v National Iranian Oil Company, Court of Appeal, 1990 WL 10622722, Judgment, 22 February 1990.
- Gatoil International Inc v National Iranian Oil Company, Paris Court of Appeal, 17 December 1991. For an English translation, see (July 1992) 7 International Arbitration Reporter B-1, B-2.
- The Ministry of Defence and Support for Armed Forces of the Islamic Republic of Iran v Westinghouse Electric Corporation, ICC Case No 7375/CK, Preliminary Award, 5 June 1996.
)