نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسندگان
1 استاد دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
2 دانشجوی دکتری رشتۀ حقوق بین‌الملل در دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
چکیده
پروژۀ ساخت و بهره‌برداری از سد ایلیسو توسط دولت ترکیه پیامدهای پرمخاطره‌ای را بر منطقۀ خاورمیانه تحمیل خواهد کرد. هنجارها و اصول حاکم بر بهره‌برداری از منابع آبی مشترک، دولت‌ها را در جهت یک سیستم قانونمند سوق می‌دهد که بر پایۀ اصول کلی حقوقی، حقوق بین‌الملل عرفی و معاهدات بین‌المللی بدان متعهد نیز هستند. پایبند نبودن به این اصول و نقض آنها، مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها را رقم خواهد زد. ترکیه نمی‌تواند از پروژه‌ای بهره‌برداری کند که آثار زیانبار آن، سرزمین‌های همجوار را دچار خسارات گسترۀ محیط زیستی می‌کند. ازاین‌رو بهره‌برداری از سد ایلیسو با توجه به پیامدهای مخربش نسبت به دولت‌های همجوار، در مغایرت با تعهدات بین‌المللی دولت ترکیه مبنی بر جلوگیری از بروز خسارات فرامرزی زیست‌محیطی است و نقض اصول عدم استفادۀ زیانبار از سرزمین و بهره‌برداری معقول و منصفانه از منابع آبی مشترک به‌شمار می‌رود که امروزه قاعدۀ حقوق بین‌الملل عرفی قلمداد می‌شوند. در این تحقیق با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و اینترنتی و استفاده از اسناد بین‌المللی، ضمن بررسی پیشینۀ ساخت سد ایلیسو توسط دولت ترکیه و آثار مخرب زیست‌محیطی آن، چگونگی تحقق مسئولیت بین‌المللی دولت ترکیه با توجه به معاهدات و عرف بین‌المللی، اصول حقوق بین‌الملل محیط زیست و حقوق بین‌الملل آب بررسی خواهد شد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The Construction and Operation of the Ilısu Dam by the Turkish Government From the Perspective of International Law
نویسندگان [English]
- Seyyed Ghasem Zamani 1
- Pouya Berelian 2
1 Professor of International Law, Faculty of law and Political Sciences, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
2 Ph.D. Student of International Law, Faculty of Law and Political Science, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
چکیده [English]
Turkey by constructing the Ilısu Dam on the Tigris in Turkey will result in stressful significant environmental consequences between Iraq, Syria, and Iran. The norms and principles governing the exploitation of common water resources have pushed the governments towards a lawful system that they are adhered to it according to general principles of law, customary international law, and international treaties. Not adhering to these principles and violating them will impose international responsibility for the governments. Turkey cannot proceed to exploit a project that its harmful effects will cause severe significant damages to the environment of adjacent countries. Therefore, the decision to operate the Ilısu Dam that became operational in the first half of 2019, according to experts estimations about its extensive consequences to adjacent governments, is in contradiction with international commitments of Turkey as preventing the transboundary environmental damages, violating the Principle of the Unharmful Utilization of Territory and The Principle of Equitable and Reasonable Utilization of Shared Water Resources, which nowadays, are considered as a rule of customary international law. In this research, the background of Ilısu Dam construction by the Turkish government and its destructive environmental effects will be studied using the library and internet resources and using international documents.
کلیدواژه‌ها [English]
- international water law
- modern international law
- Ilisu Dam
- haze phenomenon
- Tigris–Euphrates rivers
- فارسی
الف) کتاب‌ها
- بابایی، مجتبی؛ بابایی، حسن (1394)، رژیم حقوقی بین‌المللی حاکم بر بهره‌برداری از سفره‌های زیرزمینی آب مشترک میان دولت‌ها، با تأکید بر طرح کمیسیون حقوق بین‌الملل 2008، تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد.
- کاپونئرا، دانته آگوستو (1392)، اصول حقوق و مدیریت آب، ترجمه و تحقیق محسن عبدالهی و اصلی عباسی، تهران: شهر دانش.
- کورو کولاسوریا، لال؛ رابینسون، نیکلاس (1390)، مبانی حقوق بین‌الملل محیط زیست، ترجمۀ سید محمدمهدی حسینی، تهران: میزان.
ب) مقالات
- اکبری، نرگس؛ مشهدی، علی (1398)، «تهدیدها و تعهدات زیست‌محیطی دولت ترکیه در اجرای پروژه گاپ نسبت به آثار سوء زیست‌محیطی در ایران (ریزگردها)»، مجلۀ حقوقی بین‌المللی، ش61، ص 351-311.
- جعفری ولدانی، اصغر (1388)، «استفاده از منابع آب رودهای مرزی ایران و عراق و حقوق بین‌الملل»، پژوهش حقوق و سیاست، ش26، ص 92-63.
- رمضانی قوام‌آبادی، محمدحسین (1386)، «نگاهی به اصل استفادۀ غیرزیانبار (پایدار) از سرزمین درحقوق بین‌الملل محیط زیست»، علوم محیطی، سال چهارم، ش 4، ص 73-57.
- زمانی، سید قاسم (1381)، «توسعه مسئولیت بین‌المللی در پرتو حقوق بین‌الملل محیط زیست»، مجلۀ پژوهش‌های حقوقی، مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهردانش، ش 1، بهار و تابستان، ص 58-27.
- سلطان قیس، فرید؛ علیزاده، حسین (1396)، «احداث سد ایلیسو در ترکیه و مغایرت آن با تعهدات فرامرزی در قبال همسایگان وفق حقوق بین‌الملل»، فصلنامۀ علمی علوم و فنون مرزی، ش4، ص 197-181.
- ممتاز، جمشید (1374)، «نظام حقوقی منابع آب آبراه‌های بین‌المللی خاورمیانه»، مجلۀ حقوقی بین‌المللی، ش 18، ص 94-45.
- میان‌آبادی، حجت (1392)، «ملاحظات سیاسی و امنیتی و حقوقی در مدیریت رودخانه‌های مرزی»، پژوهش های روابط بین‌الملل، ش9، ص 233-203.
- موسوی، فضل‌الله؛ حسینی، سید حسین؛ موسوی‌فر، سید حسین (1394)، «اصول حقوق بین‌الملل محیط زیست در پرتو آرای مراجع حقوقی بین‌المللی»، فصلنامۀ پژوهش حقوق عمومی، ش48، ص 25-9.
- نجیب، عیسی (1373)، «نقش آب در توسعۀ خاورمیانه»، مطالعات خاورمیانه، مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه، ش1.
- نواری، علی (1397)، «ساخت و راه‌اندازی سد ایلیسو در ترکیه و پدیده ریزگردها در ایران: اولویت اصول مرتبط با حقوق بین‌الملل محیط زیست»، مطالعات حقوقی، ش4، ص 261-219.
- ---------- (1398)، «بهره‌برداری از سد ایلیسو در ترکیه و موازین حقوق بین‌الملل آب»، فصلنامۀ پژوهش حقوق عمومی، ش63، ص190-163.
- انگلیسی
- A) Books
- Caldwell, Keith (1996), International Environmental Policy : From The Twentieth to the Twenty – First Century, DUP.
- Dellapenna, J.W. & J.Gupta (2009), The evolution of Global Water Law, Springer.
- Fitzmaurice, M., D.M.Omg, P. Merkouris (2010), Research handbook on international environmental law, Edward Elgar publishing, USA.
- Hildering, A., (2004), International law, Sustainable development & water management,Eburn Publishers.
- Kaya, Ibrahim (2003), Equitable Utilization, The law of the Non-Navigational Uses of International Watercourses, Ashgate Pub Ltd.
- Kibaroglu A (2002), Building a regime for the waters of the Euphrates-Tigris river system, Kluwer Law International, London The Hague New York.
- Kibaroglu, Aysegul; Kramer, Annika & Scheumann, Waltina (2011), Turkey's Water Policy - National Frameworks and International Cooperation, Springer.
- Kirschner, Adele & Tiroch, Katrin (2012), The Waters of Euphrates and Tigris: An International Law Perspective, Max Planck Yearbook of United Nations Law, Vol.16
- Kiss A. & Shelton D. (2007), International Environmental Law, MartinusNijhoff Publishers, Lieden/Boston.
- Marsden, Simon & Koivurova, Timo (2011), Transboundary Environmental Impact Assessment in the European Union: The Espoo Convention and its Kiev Protocol on Strategic Environmental Assessment, Routledge.
- McCaffrey, Stephen C.,(2007), The law of international watercourses,Oxford University Press Inc, Second edition.
- Mcintyre, Owen (2007), Environmental protection of international watercourses under international law, Ashgate, Burlington (USA).
- Sands,P.(2003), Principles of International Environmental Law,Vol. 1, Frame Work, Standards and Implementation
- Tanzi, Attila & Mcintyre, Owen (2015), The UNECE Convention on the Protection and Use of Transboundry Watercourse and International Lakes, Brill Nijhoff, Leyden/Boston.
- Vinuales, Jorge (2015), The Rio Declaration on Environment and Development, A commentary, Oxford University Press.
- Wouters Patricia (1998), International Water Law Selected Writings of Professor Charles B. Bourne (International and National Water Law and Policy Series), Springer.
- B) Articles
- al-Samarai, Majed (2018), Ilisu Dam crisis proves the failure of Iraq’s successive governments,2018, available at:https://thearabweekly.com/ilisu-dam-crisis-proves-failure-iraqs-successive-governments(Last Visited : Apr. 2020)
- Belinskij, Antti (2015), “Water-Energy-Food Nexus within the Framework of 19. International Water Law”, Journal Water, Vol.7, No.10, pp.5396-5415
- Brunnee J. & S.J Toope (1997), "Environmental security and freshwater resources: Ecosystem regime building",The American Journal of International Law, Vol. 91, No. 26, pp. 26-59.
- Cohen, J.A.(1991), "International Law and the Water Politics of Euphrates", Journal of International Law and Politics, 24.
- Daoudy, Marwa (2004), "Syria and Turkey in Water Diplomacy(1962-2003)", in: Water in the Middle East and in North Africa; Resources, Protection and Management, Editors Fathi Zereini, Wolfgang Jaeschke, Berlin Springer, pp.319-332.
- Dellapenna, J. (2001),”The Customary International law of Transboundary Fresh Waters”, International Journal of Global Environmental Issues 1(3-4), pp.264-305: https://www.internationalwaterlaw.org/bibliography/IJGEI/04ijgenvl2001v 1n34 dellapenna.pdf (Last Visited :April. 2020).
- McCaffrey S (2001), "The contribution of the UN Convention on the law of the non-navigational uses of international watercourses". Int. J. Global Environmental Issues, Vol. 1, pp.250-263.
- Pallermaerts,Marc,(1992 ),”International Environmental Law from Stockholm to 26. Rio : Back to the Future?”,RICIEL, Vol.1, pp.254-266.
- Salman M.A, (2007),”The United Nations Watercourses Convention Ten years later: Why Has its Entry into Force Proven Difficult?”, International Water Resources Association, Water International, Vol.32, No.1, pp.1-15.
- Salman, S.M.A. (2007),”The Helsinki Rules, The UN Watercourses Convention and The Berlin Rules: Perspectives on International Water Law”, International Journal of Water Resources Development, Vol.23, No.4, pp. 625–640.
- Saner E., Turkiye (2006), Su ve Uluslararasi Boyutu. Paper presented at the Union of Chambers of Turkish Engineers and Architects- Proceedings of Congress of Water Policies, Ankara.
- Shelton Dinah L., Alexandre, Kiss (2007), “Strict Liability in International Environmental Law “, GW Law Faculty Publications & Other Works, available at: https://scholarship.law.gwu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2046&context =faculty_publications(Last Visited : Apr. 2020)
- Soboka Bulto, Takele (2009), “Between Ambivalence and Necessity: Occlusions on the Path towards a Basin-Wide Treaty in the Nile Basin”,Colorado Journal of International Environmental Law and Policy, Vol. 20, Colorado, pp.291-320.
- Tanzi, AttIla (2014), “Comparing the 1992 UNECE Helsinki Water Convention with the 1997 UN New York Convention on international water-course: harmonization over conflict”, QIL :http://www.qil-qdi.org/wp-content/uploads/2014/10/03_Watercourses_ATTILA_DEF_2.pdf (Last Visited: April 2020)
- Tigrek, Sahnaz & Kibaroglu, Aysegul (2011), "Strategic Role of Water Resources for Turkey", available at : Turkey’s Water Policy, Aysegul Kibaroglu, Annika Kramer, Waltina Scheumann, Springer, pp.27-42.
- Tol, Richard & Verheyen, Roda (2004),"State responsibility for climate change damages-a legal and economic assessment", Energy Policy, pp.1109-1130
- Vinuals, Jorge E. (2008), "The Contribution of the International Court of Justice to the Development of International Environmental Law : A Contemporary Assessment", Fordham In’l L. J., Vol. 32, pp.232-258.
- Zamanek, Karl (1991), 'State Responsibility and Liability' in Winfried Lang, Hanspeter Neuhold and Karl Zamanek (eds), Environmental Protection and International Law,Graham& Trotman Limited.
- C) Cases
- ICJ, Gabcikovo-Nagymaros case, (Hungary v. Slovakia), General List No. 92, 25 September 1997.
- ICJ, Pulp Mills on the River Uruguay, (Argentina v. Uruguay). 10 April 2010.
- Lake Lanoux Arbitration (France v Spain), 1957, United Nations Reports in International Arbitral Awards.
- Permanent Court of International Justice, The Territorial Jurisdiction of the International Commission of the River Oder United Kingdom, Czechoslovakia, Denmark, France, Germany, Sweden v. Poland), PCIJ, Ser.A, No.23, 1929.
- Reports of International Arbitral Awards, Trail smelter case (United States, Canada), 16 April 1938 and 11 March 1941.
)