نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار، عضو هیأت علمی گروه حقوق، دانشکدة علوم اجتماعی و اقتصاد، دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران
2 دانشجوی دکتری مطالعات زنان (گرایش حقوق زن در اسلام)، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3 دانشجوی دکتری مطالعات حقوق خانواده، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
چکیده
خانواده به‌عنوان سلول اصلی جامعه از اهمیت والایی برخوردار است. در قانون اساسی ایران شاخصه‌هایی به‌منظور تسهیل، حفظ و استواری خانواده تصریح شده است که مغفول ماندن از این شاخصه‌ها خانواده را دچار آسیب می‌کند. هدف از این تحقیق که با روش توصیفی-تحلیلی انجام گرفته، توجه به شاخصه‌های مصرح در اصل 10 قانون اساسی در تدوین اسناد بالادستی، سیاست‌های ابلاغی و قوانین موجود در نظام حقوقی ایران است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که در سیاست‌های کلان و اسناد بالادستی، مانند سیاست‌های کلی خانواده، ابلاغی از سوی رهبر انقلاب در سال 1395، قانون تسهیل ازدواج جوانان مصوب 1384، برخی مواد قانون مدنی و قانون حمایت خانواده، مصوب ۱۳۹۱ و ...، ضوابط و شاخصه‌های مصرح در اصل مذکور مورد التزام قرار گرفته و با توجه به آنها تنظیم و تدوین شده است. با وجود این آمار طلاق، ثبت دادخواست‌ها و دعاوی خانوادگی اعم از نفقه، مهریه، طلاق و از همه مهم‌تر کاهش نرخ ازدواج، حاکی از وجود نقایصی است که بخش اعظمی از آنها به توجه ناکافی به سیاست‌ها، اجرای ناقص قوانین و عدم نظارت متولیان امر بازمی‌گردد. همچنین ارائة الگوی مطلوب و شفاف برای خانواده و رفع موانع اجرای قانون تسهیل ازدواج جوانان از جمله پیشنهادهای این پژوهش است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
An Analysis of Article 10 of the Constitution of the Islamic Republic of Iran and the Application of its Standards to the Laws Governing the Family
نویسندگان [English]
- Elham Shariati 1
- Leila Bahrami 2
- Seyedeh Faezeh Safdarzadeh 3
1 Assistant Prof., Department of Law, Faculty of Social Sciences and Economics, Alzahra University, Tehran, Iran
2 Ph.D. Student in Women Studies (Women Rights in Islam), Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
3 Ph.D. Student in Family Law Studies, Family Research Institute, Shahid Beheshri University, Tehran, Iran
چکیده [English]
Family is regarded as the main cell of society. In order to facilitate, maintain and strengthen the family, the Iranian Constitution states standards, and ignoring these standards harms the family. The purpose of this article, which is done by descriptive-analytical method, is to the examine how the standards laid down in Article 10 of the Constitution, have been applied in upstream documents, policies declared by the Supreme Leader and the existing laws on family. The findings indicate that rules and factors discussed in Article 10 of the Constitution were all considered as a requirement in upstream documents, such as General Policies on the Family notified by the Supreme Leader in 2015, the Act on the Facilitation of Youth Marriage passed in 2006 by the parliament, the Civil Code and the Family Support Law passed in 3013, etc. However, high divorce rates, filing of lawsuits in family courts, including subsistence alimony, marriage portion, divorce and, most importantly, reduction in marriage rates, indicate defects due to the lack of full attention to General Policies and the incomplete implementation of existing laws in the country's judiciary and lack of supervision by those in charge. Moreover, it is suggested that an appropriate and clear pattern for families be presented.
کلیدواژه‌ها [English]
- policy-making
- legislation
- family
- strength and excellence
- women.
- فارسی
الف) کتاب‌ها
- اسدی، لیلا سادات؛ شکری، فریده (1394)، آیین دادرسی امور و دعاوی خانوادگی، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
- الوانی، سید مهدی، شریف‌زاده، فتاح (1392)، فرایند سیاستگذاری عمومی، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
- امامی، سید حسن (1382)، حقوق مدنی، تهران: اسلامیه.
- انصاریان، حسین (1376)، نظام خانواده در اسلام، قم: ام‌ابیها.
- جعفری، محمدتقی (1411ق)، رسائل فقهی، تهران: مؤسسة منشورات کرامت.
- حکمت‌نیا، محمود (1390)، حقوق زن و خانواده، ج 1 و 3، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
- راسخ، محمد (1398)، حق و مصلحت، ج 1، تهران: نی.
- صفایی، سید حسین؛ امامی، اسداله (1392)، مختصر حقوق خانواده، چ سی‌وششم، تهران: میزان.
- قلی‌پور، رحمت‌الله؛ غلام‌پور آهنگر، ابراهیم (1389)، فرایند سیاستگذاری عمومی در ایران، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
- کاتوزیان، ناصر (1371)، دورة مقدماتی حقوق خانواده، تهران: مدرس.
- کعبی، عباس (1395)، تحلیل مبانی نظام جمهوری اسلامی ایران، تحلیل مبانی اصل دهم قانون اساسی، تهران: دفتر مطالعات نظام‌سازی اسلامی.
- محقق داماد، سید مصطفی (1381)، حقوق خانواده، تهران: مرکز نشر علوم انسانی.
- 13. مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (بی‌تا)، ج 1، تهران: ادارة کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
- مطهری، مرتضی (1384)، جامعه و تاریخ، تهران: صدرا.
- مهدوی زاهد، محمدمهدی (1397)، جامعه‌شناسی حقوق عمومی، تهران: نگاه بینه.
ب) مقالات
- حسینی، سید حسن؛ عزیزی، مینا (1395)، «بررسی قوانین و سیاست‌های حمایت از خانواده در دوران پس از انقلاب اسلامی ایران»، مطالعات زن و خانواده، دورة 4، ش1، ص 34-7.
- نجفی، ابراهیم؛ احمدی، حسین (1391)، «اهمیت، نقش و کارکرد خانواده از دیدگاه اسلام و بررسی جایگاه آن در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش»، فصلنامة خانواده، ش13، ص 30-7.
- جاوید، احسان؛ نیاورانی، صابر (1392)، «قلمرو حق سلامتی در نظام بین‌المللی حقوق بشر»، پژوهشنامة حقوق عمومی، سال پانزدهم، ش 41، ص70-47.
- خندان، زهرا و همکاران (1397)، «تجربة زیستة جوانان مجرد نسبت به افزایش سن ازدواج»، مطالعات اسلامی آسیب‌های اجتماعی، دورة 1، ش 3، ص 96-71.
- کدخدایی، عباسعلی؛ بهادری جهرمی، محمد (1397)، «ضرورت تفسیر قانون اساسی در پرتو ویژگی‌های این قانون»، مطالعات حقوق عمومی، دورة 48، ش1، ص 21-1.
- محمدتقی‌زاده، مهدیه (1399)، «تجربة مشاوران اجباری بین متقاضیان طلاق توافقی در شهر تهران»، پژوهشنامة زنان، دورة 11، ش31، ص 112-83.
- موسوی، سید فضل‌الله؛ ابراهیمی، فاطمه (1399)، «بررسی جایگاه خانواده در نظام بین‌المللی حقوق بشر»، مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران، دورة 50، ش 2، ص 511-491.
- موسوی بجنوردی، محمد؛ داورزنی، محسن (1394)، «پزشک خانواده، تحقق عدالت در سلامت با رویکردی به آرای امام خمینی»، پژوهشنامة متین، سال هفدهم، ش 64، ص 51-27.
ج) سیاست‌ها، مقررات و قوانین
- اهداف و اصول تشکیل خانواده و سیاست‌های تحکیم و تعالی آن، 1384،
https://rc.majlis.ir/fa/law/show/101204
- آیین‌نامة اجرای قانون حمایت خانواده مصوب، 1393،
https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97187
- آیین‌نامة ستاد ملی زن و خانواده،1390،
https://rc.majlis.ir/fa/law/print_version/796627
- دستورالعمل اجرایی تسهیلات مسکن یکم مصوب وزارت راه و شهرسازی، 1394،
- سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، 1390، https://sccr.ir/Files/6609.pdf
- سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404،
https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=16995
- نقشة مهندسی فرهنگی کشور، 1392،
https://rc.majlis.ir/fa/law/print_version/859054
- سیاست‌های اشتغال زنان در جمهوری اسلامی ایران، 1371،
https://rc.majlis.ir/fa/law/print_version/100171
- سیاست‌های کلی برنامة چهارم توسعه، 1382، https://rc.majlis.ir/fa/law/show/94202
- سیاست‌های کلی جمعیت ابلاغی رهبر، 1393،
https://www.leader.ir/fa/content/11847
- سیاست‌های کلی خانواده ابلاغی از سوی رهبر، 1395، https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=34254
- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، 1358،
https://rc.majlis.ir/fa/content/iran_constitution
- قانون اصلاح تنظیم جمعیت خانواده، 1392، https://dotic.ir/news/4822
- قانون اصلاح مقررات بازنشستگی، 1368،
https://rc.majlis.ir/fa/law/print_version/91767
- قانون برنامة چهارم توسعه، 1386، https://rc.majlis.ir/fa/law/show/94202
- قانون برنامة ششم توسعه، 1395، https://www.rrk.ir/Files/Laws
- قانون تسهیل ازدواج، 1384، https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97806
- قانون حمایت خانواده، 1391، https://rc.majlis.ir/fa/law/show/840814
- قانون صندوق رفاه دانشجویان، 1371، https://rc.majlis.ir/fa/law/show/92161
- قانون کار جمهوری اسلامی ایران،
https://rkj.mcls.gov.ir/fa/moghararaat/ghavanin/ghanoonkar
- قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، 1314، https://rc.majlis.ir/fa/law/show/92778
- قانون مربوط به خدمت پزشکان و پیراپزشکان، 1375،
https://rc.majlis.ir/fa/law/show/92663
- ماده‌واحدة کاهش ساعت کاری بانوان، 1395، https://rc.majlis.ir/fa/law/show/990278
- منشور حقوق و مسئولیت‌های زنان، 1383،https://rc.majlis.ir/fa/law/show/101171
د) سایت‌ها
- سایت سازمان ثبت احوال کل کشور به نشانی www.sabteahval.ir، تاریخ دسترسی 15 آبان 1398
- سایت مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوة قضاییه به نشانی http://judiciarybar.ir/wp-content/uploads ، تاریخ دسترسی 17 خرداد 1399.
- عربی
- قرآن مجید
- العاملی، زین‌الدین (1410ق)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه (المحشی کلانتر)، ج 5، قم: کتابفروشی داوری.
- القمی، محمد (شیخ صدوق) (1413ق)، من لایحضره الفقیه، قم: مؤسسة انتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیه.
)