نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسنده
استادیار، گروه حقوق، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه دامغان، دامغان، ایران
چکیده
الگوهای جهانی، یعنی الگوهای برآمده از نظام‌های داخلی دیگر کشورها و حقوق بین‌الملل، این امر را تأیید می‌کنند که هرچه تضمین اختصاصی حقوق بنیادین تأثیرگذارتر باشد، نظام حقوقی توسعه‌یافته‌تر محسوب می‌شود. توجه به ظرفیت‌ها و خلأهای داخلی، ایجاب می‌کند تا در دورانی که حقوق بنیادین یا همان حقوق شهروندی به‌عنوان محوری مهم در مباحث آرمانی مطرح شده است، راه‌هایی را معرفی و پیشنهاد کنیم تا نظریۀ تضمین اختصاصی حقوق بنیادین به موضوعی اجرایی تبدیل شود. پس از معرفی دادههای مربوط و تحلیل آنها به این پرسش پاسخ خواهیم داد که بنا به الگوهای خارجی و بین‌المللی موجود و ویژگی‌های نظام حکومتی ایران، چه روش‌ها یا نهادهایی می‌توانند در امر تضمین اختصاصی حقوق بنیادین شهروندان ایرانی کارامدتر باشند؟ در انتها به این نتیجه خواهیم رسید که تأسیس نهاد ویژه‌ای تحت عنوان «دیوان حقوق شهروندی» (در راستای تکمیل و اجرای مادۀ 25 آیین دادرسی کیفری) یا گسترش صلاحیت‌های شورای نگهبان در امر نظارت بر اساسی بودن قوانین قوۀ مقننه (نظارت پسینی) می‌توانند راهکارهایی مناسب برای ارتقای کیفیت نظام حقوقی ایران در زمینۀتضمین اختصاصی حقوق بنیادین شهروندان محسوب شوند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The Special Protection of Fundamental Rights in Foreign and International Models and the Sealing of Gaps in the Iranian Legal System
نویسنده [English]
- Ali Reza Jalali
Assistant Professor, Law Department, Faculty of Humanities, University of Damghan, Damghan, Iran
چکیده [English]
Various National and international legal systems demonstrate that the greater the special protection of fundamental rights is, the more developed a legal system will become. After the presentation of data and its analysis, the following question will be answered in the present paper: based on national and international models and particularities of the Iranian legal system, what methods and institutions can be more effective for the special protection of Iranian citizens’ fundamental rights? The findings of this study suggest that the creation of a special court - called Citizens Rights Court- with the purpose of completing article 25 of the Iranian Penal Procedure Code or the broadening of the Guardian Council’s competence in terms of subsequent supervision, may be ways to improve the Iranian legal system in the terms of protecting fundamental rights of citizens.
کلیدواژه‌ها [English]
- special protection
- fundamental rights
- state infringements
- the Guardian Council
- Citizens Rights Court
- فارسی
الف) مقالات
- آرایی، وحید؛ ملک‌محمدی، حمیدرضا (1393)، «بررسی تطبیقی مبانی نظارت قضایی بر اعمال دستگاه‌های اداری و ارزیابی الگوهای نظارتی در نظام‌های حقوقی ایران، انگلیس، فرانسه و آلمان»، دوفصلنامۀ حقوق تطبیقی، دورۀ 1، ش 101، ص 176-155.
- پروین، خیرالله؛ معزالدینی، امیرحسین (1398)، « نقش دادرس در تحکیم حقوق بنیادین با تأکید بر آرای دادگاه قانون اساسی»، فصلنامۀ مطالعات حقوق عمومی، دورۀ 49، ش 2، ص 511-491.
- جلالی، محمد؛ سعیدی روشن، حمیده (1395)، «نقش دیوان عدالت اداری در صیانت از قانون اساسی»، مجلۀ حقوقی دادگستری، سال هشتادم، ش 94، ص 146-122.
- خلف رضایی، حسین (1392)، «بررسی وظایف و کارویژه‌های دادگاه قانون اساسی فدرال آلمان»، فصلنامۀ بررسی‌های حقوق عمومی، سال دوم، ش 1، ص 26-1.
- رستمی، ثریا (1392)، «حقوق شهروندی و آزادی‌های مشروع»، پژوهشنامۀ فقه اسلامی و مبانی حقوق، سال اول، ش 1، 141-162.
- گرجی ازندریانی، علی‌اکبر (1383)، «مبنا و مفهوم حقوق بنیادین»، نشریۀ حقوق اساسی، سال دوم، ش 2، ص 26-8.
- منصوریان، ناصرعلی؛ ملازاده، علی (1394)، «سازوکارهای ناظر بر صیانت از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، نشریۀ علمی پژوهشی فقه و حقوق اسلامی، سال ششم، ش 11، ص 298-249.
- میرداماد نجف‌آبادی، سید علی (1390)، «صلاحیت و حدود اختیارات دیوان عدالت اداری»، معرفت حقوقی، سال اول، ش 1، ص 66-35.
- ویژه، محمدرضا (1391)، «نظارت قضایی دیوان عدالت اداری بر مقررات اجرایی»، فصلنامۀ پژوهش حقوق، سال 14، ش 37، ص 202-171.
- انگلیسی
- A) Books
- Bryce, James (1921), Modern Democracies. Vol. I, New York, MacMillan.
- Miller, Russel & Zumbansen, Peer (2012), Comparative Law as Transnational Law, Oxford, Oxford University Press.
- Mole, Nuala (2008), Asylum and the European Convention on Human Rights, Strasbourg, Council of Europe Publishing.
- Pasqualucci, Jo (2013), The Practice and Procedure of the Inter-American Court of Human Rights, Cambridge, Cambridge University Press.
- Tatham, Alan (2013), Central European constitutional courts in the face of EU membership: the influence of the German model in Hungary and Poland, Leiden, Nijhof.
- B) Articles
- Hill, Jonathan (2003), “The Exercise of Jurisdiction in Private International Law”, in Capps, Patrick and Others (Ed.), Asserting Jurisdiction: International and European Perspectives, Oxford, Hart, pp.39-63.
- McCann, Timothy (1982), “The American Convention on Human Rights: Toward Uniform Interpretation of Human Rights Law”, Fordham International Law Journal, Vol. 6, Issue 3, pp.610-635.
- Palombella, Gianluigi (2006), “From Human Rights to Fundamental Rights. Consequences of a conceptual distinction”, Eui Working Paper Law, No. 34, pp.1-35.
- Shelton, Dinah (1994). “The Jurisprudence of the Inter-American Court of Human Rights”, International Law Review, Vol. 10, Issue 1, pp.333-372.
- ایتالیایی
- A) Libri
- Chiti, Mario, Greco, Guido (2007). Trattato di diritto amministrativo europeo, Tomo I, Milano, Giuffré. ,
- D’Ignazio, Guerino (2011), Multilevel constitutionalism tra integrazione europea e riforme degli ordinamenti decentrati, Milano, Giuffré.
- Fukuyama, Francis (1992), La fine della storia e l’ultimo uomo, Milano, Rizzoli.
- Iagulli, Paolo (2013), Diritti riproduttivi e fecondazione artificiale. Studio di sociologia dei diritti umani, Milano, Franco Angeli.
- Maranini, Giuseppe (2003), La Costituzione degli Stati Uniti d’America, Catanzaro, Rubbettino.
- Mezzetti, Luca (2013), Manuale breve diritto costituzionale, Milano, Giuffré.
- Mezzetti, Luca, Pizzolo, Calogero (2013), Diritto processuale dei diritti umani, Rimini, Maggioli.
- Onida, Valerio & Pedrazza Gorlero, Maurizio (2014), Compendio di diritto costituzionale, Milano, Giuffré.
- Schmitt, Carl (2014), Le categorie del poltico, Bologna, Il Mulino.
- Tonini, Paolo (2017), Manuale di procedura penale, Milano, Giuffré.
- Zingales, Ignazio (2007), Pubblica amministrazione e limiti della giurisdizione tra principi costituzionali e strumenti processuali, Milano, Giuffré.
- B) Articoli
- Cartabia, Marta (2009), “L’universalità dei diritti umani nell’età dei «nuovi diritti»”, Quaderni Costituzionali, Anno 29, n. 3, 537-568.
- Cavaliere, Stefania (2015), “Questioni attuali in tema di nuovi diritti”, Diritti Fondamentali, n. 1, 1-43.
- Gerbasi, Giampaolo (2013),“Forme e tecniche di tutela dei diritti fondamentali nella giurisprudenza costituzionale sui rapporti tra la CEDU e l’ordinamento italiano e possibili mutamenti conseguenti alla futura adesione dell’Unione europea al sistema convenzionale”, Civitas Europa, Vol. 30, N. 1, 69-98.
- Puppinick, Gregor (2012), “Il caso Lautsi contro l’Italia”, Stato, Chiese e pluralismo confessionale, n. 1, 1-50.
- Sciarabba, Vincenzo (2017), “La tutela dei diritti fondamentali nella Costituzione, nella Convenzione europea dei diritti dell’uomo e nella Carta dei diritti fondamentali dell’UE”, Rivista AIC, n. 1, 1-44.
- C) Documenti
- Corte costituzionale (2006), “I diritti fondamentali nella giurisprudenza della Corte costituzionale”, Relazione predisposta in occasione dell’incontro della delegazione della Corte costituzionale con il Tribunale costituzionale della Repubblica di Polonia, 1-48.
)