دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری (حقوق خصوصی)، گروه حقوق، دانشکدۀ علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 دانشیار، گروه حقوق، دانشکدۀ علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 استادیار، گروه حقوق، دانشکدۀ علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

4 استادیارگروه حقوق، دانشکدۀ علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

10.22059/jplsq.2021.303808.2455

چکیده

توجه به نظام معنایی پارادایم در اندیشة کوهن، و البته با نگاهی استعلایی، متمرکز بر مبانی نظری و با صبغۀ نظریۀ باری، روش فهمی زمینه‌مند از حقوق و گزاره‌های آن را نتیجه می‌دهد. این پژوهش، در ابتدا با ریشه‌یابی عناصرِ مؤلِفِ اندیشۀ کوهن، این روش یا انعکاسی از آن را در حقوق به‌کار بسته است. سپس در مقام مفهوم‌شناسی با تأمل در اختلافات اندیشمندان در اصل معنای پارادایم، به این نتیجه نائل آمده است که منظور از پارادایم حقوقی، چارچوب ذهنی یا ذهن تخته‌بند حقوقی نیست. همچنین صرفاً به معنای مبانی معرفت‌شناسی، انسان‌شناسی، ارزش‌شناسی و روش‌شناسی حقوقدانان نیست که ایشان بتوانند آنها را، اختیاری، گزینش کنند؛ بلکه پارادایم حقوقی، چارچوب و فضای معرفتی است که واقعیتی نهفته، روح‌بخش، سیطره‌افکن، هویت‌بخش، تأثیرگذار و نظم‌ده دارد. در نهایت، و با ابتنای بر مفهوم اخیر از پارادایم، تلاش شده است تا اندیشة پارادایمی در حقوق مدنی ایران و به‌ویژه، حقوق قراردادها دنبال شود. به‌نظر می‌رسد ورود انگاره‌ها و گزاره‌های نامتجانس پارادایم مدرنیتة غربی، یک شیفت پارادایمی ناقص در حقوق مدنی، خاصه قراردادها به‌وجود آورده است که از سلطة دو پارادایم موازی (رقیب و نامتجانس) حکایت دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of Thomas Kuhn's Paradigmatic Thinking with Emphasis on Iranian Contract Law

نویسندگان [English]

  • Ehsan Momeni Tezerji 1
  • Mahdi Shahabi 2
  • Morteza Tababi Jabali 3
  • Ghodratollah Noroozi 4

1 Ph.D. Student in Private Law, Department of Law, Faculty of Administrative Sciences and Economics, University of Isfahan, Isfahan, Iran

2 Associate Prof, Department of Law,Faculty of Administrative Sciences and Economics, University of Isfahan, Isfahan, Iran

3 Assistant Prof, Department of Law, Faculty of Administrative Sciences and Economics, University of Isfahan, Isfahan, Iran

4 Assistant Prof, Department of Law, Faculty of Administrative Sciences and Economics, University of Isfahan, Isfahan, Iran

چکیده [English]

Emphasizing the Kuhnian theory of paradigms and applying a transcendental approach focused on the theoretical basis and theory-laden theory will result in a contextual understanding for law and legal propositions. Therefore, this study begins with addressing constitutive elements of Kuhn's doctrine and applying his method to law and legal propositions. By elaborating different ideas regarding the very concept of paradigm, we will conclude that what we mean by legal paradigm is neither a mental context, nor simply epistemological, anthropological, normative, and methodological foundations of the legislator which can be chosen arbitrarily. On the contrary, the legal Paradigm is an epistemological context that has a hidden, vivid, inclusive, influential, and harmonizing reality. Finally, and based on the notion of paradigm, we try to pursue the paradigmatic doctrine in Iranian civil law and specifically in legal contracts. This paper concludes that importing incommensurable modern west's presuppositions and propositions has led to a deficient paradigmatic shift in Iranian civil law and specifically concerning the legal contracts. It shows the sovereignty of two parallel (opponent and incommensurable) paradigms. Emphasizing the semantic system of the paradigm in Cohen's thought, and of course with a transcendental view, focused on theoretical foundations and with a theoretical tone, results in a contextual understanding of law and its propositions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • anamoly
  • legal paradigm
  • modern law
  • normal science
  • scientific revolution
  • theory-laden
  1. فارسی

الف)کتاب‌ها

  1. الشریف، محمدمهدی (1392)، منطق حقوق، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  2. آدمیت، فریدون (1354)، ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران، ج 1، تهران: پیام.
  3. بهرامی احمدی، حمید (1390)، حقوق تعهدات و قراردادها با مطالعۀ تطبیقی در فقه مذاهب اسلامی و نظام‌های حقوقی، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
  4. تیرنی، برایان (1396)، دین، قانون و پیدایش فکر مشروطه، ترجمۀ حسین، بادامچی و محمد راسخ، تهران: نگاه معاصر.
  5. حسین‌زاده، محمد (1396)، پارادایم؛ افسانه یا واقعیت؟، چ اول، قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  6. شهابی، مهدی (1397)، فلسفۀ حقوق مبانی نظری تحول نظام حقوقی از حقوق سنتی تا حقوق مدرن، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
  7. طباطبایی، جواد (1386)، نظریۀ حکومت قانون در ایران، تبریز: ستوده.
  8. فروم، اریک (1394)، گریز از آزادی، ترجمۀ عزت‌الله فولادوند، چ هفدهم، تهران: مروارید.
  9. کوهن، تامس (1397)، تنش جوهری، ترجمة علی اردستانی، تهران: نگاه معاصر.
  10. لیدیمن، جیمز (1390) .فلسفۀ علم، ترجمۀ حسین کرمی، تهران: حکمت.
  11. مستشارالدوله، میرزایوسف خان تبریزی (بی‌تا)، ادبیات مشروطه رساله یک کلمه، تهران: چاپ سنگی.
  12. مقدم حیدری، غلامحسین (1390)، قیاس ناپذیری پارادایم‌های علمی، چ سوم، تهران: نشر نی.

 

ب) مقالات

  1. امیری، علی‌نقی (1379)، «نقش پارادایم در علوم انسانی و مدیریت»، مجلۀ مجتمع آموزشی عالی قم، سال دوم، ش 7 و 8، پاییز و زمستان، ص 164-137.
  2. امینی‌زاده، محمد (1393)، «نظریۀ کوهن و تغییر پارادایمی در حقوق کیفری»، مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دورۀ1، ش1، ص 81-59.
  3. بادینی، حسن (1385)، «آیا حقوق دانش مستقلی است؟»، مجلۀ دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، ش 74، ص 46-1.
  4. بیگدلی، عطاءالله (1394)، «حاکمیت اراده در فقه امامیه، نظام رومی-ژرمنی و حقوق ایران؛ درآمدی مبنایی-فلسفی، پژوهشنامۀ حقوق اسلامی، سال شانزدهم، ش اول(پیاپی41)، ص150-125.
  5. جعفری تبار، حسن (1382)، «درآمدی بر تاریخ‌نگاری علم حقوق»، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، ش 60، ص 95-81.
  6. حسین‌زاده یزدی، محمد (1396)، «پارادایم؛ افسانه یا واقعیت (تحلیل معناشناختی، خاستگاه و ارزیابی)»، معرفت فلسفی، ش 3، ص 134-101.
  7. حکمت‌نیا، محمود؛ کاظمینی، سید محمدحسین (1389)، «درآمدی بر مسئله‌شناسی حقوقی با تأکید بر نظام حقوق زن و خانواده در اسلام»، فصلنامة فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)، سال پانزدهم، ش 53، ص 29ـ1.
  8. دهاقین، مهدی؛ حسامی‌فر، عبدالرزاق؛ سیف، سید مسعود؛ حیدری، محمدحسن (1397)، «نسبت میان بازی‌های زبانی، صورت‌های زندگی و حیات اجتماعی انسان در ویتگنشتاین متأخر»، ذهن، ص 135-113.
  9. راسخ، محمد (1395)، «حقوق، نظریه و آموزش»، در: حق و مصلحت مقالاتی در فلسفۀ حقوق، فلسفه حق و فلسفه ارزش، ج 2، تهران: نی، ص 124-105.
  10. راسخ، محمد (1395)، «مدرنیته و حقوق دینی»، در: حق و مصلحت مقالاتی در فلسفۀ حقوق، فلسفۀ حق و فلسفۀ ارزش، ج 2، تهران: نی، ص 74-41.
  11. شفاه، علی‌رضا (1392)، «پارادایم چونان یک بازی؛ تبیین نا هم مقیاس پارادایم‌ها و تأثیرپذیری کوهن از ویتگنشتاین»، سورۀ اندیشه، 1392، ش 69-68، ص 118-116.
  12. شهابی، مهدی (1388)، «از حقوق سنتی تا حقوق مدرن تأملی در مبانی تحول نظام حقوقی»، نامۀ مفید، دورۀ 15، ش 76، ص 91-70.
  13. شهابی، مهدی (1393)، «قرارداد به‌مثابۀ قانون هابزی یا کانتی تأملی در مبنای اعتبار مفاد قرارداد در حقوق ایران مدنی ایران و فرانسه»، مطالعات حقوقی، دورۀ 6، ش2، ص 94-55.
  14. شهابی، مهدی (1394)، «قرارداد به‌مثابۀ قانون طبیعی(عقلی)؛ تأملی در مبنای اعتبار مفاد قرارداد در نظام حقوق قراردادهای ایران و فرانسه»، مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ6 ، ش2، ص 626-601.
  15. شهابی، مهدی (1398)، «از مطلق‌گرایی حقوقی تا نسبی‌گرایی حقوقی نقدی بر تحلیل برونو اپتی از جریان‌های حقوقی متعارض در پارادایم مدرنیتة حقوقی»، فصلنامۀ مطالعات حقوق عمومی، دورۀ 49، ش4، ص 1108-1089.
  16. شهابی، مهدی (1398)، «بحران در هدف حقوق مدرن تأملی در مفهوم پیشرفت و نسبت آن با حقوق مدرن»، فصلنامۀ مطالعات حقوق خصوصی، دورۀ 49، ش 1.
  17. فضائلی، محمدحسین (1393)، «گسترۀ شریعت و نقش عرف در حقوق اسلام»، فصلنامۀ دیدگاه‌های حقوق قضایی، ش 66، ص 124-99.
  18. کانت، ایمانوئل (1370)، «روشنگری چیست؟»، ترجمۀ فولادفر همایون، کلک دی، ش 22، ص 57-48.
  19. کبیری سرمزده، جعفر (1395)، «مفهوم حق در دو پارادایم فقه مدنی و دموکراسی غربی»، آموزه‌های فقه مدنی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ش 14، ص 166-145.
  20. کرمی، حامد؛ محمدپور، اسماعیل (1398)، «مبانی حقوق مدرن و سنتی»، فصلنامۀ مطالعات راهبردی فقه و حقوق، سال اول، ش 1، ص 136-108.
  21. گمینی، امیرمحمد (1389)، «تاریخ‌نگاری علم به سبک ویگ»، فصلنامۀ علمی پژوهشی روش‌شناسی علوم انسانی، سال 16، ش 62، ص 140-111.
  22. مبلغی، احمد (1382)، «پارادایم‌های فقهی، فقه و اصول»، کاوشی نو در فقه اسلامی، ش 37 و 38، ص 24-3.
  23. مبلغی، احمد (1383)، «ضرورت بازنگری در پارادایم‌های فقهی»، در: درآمدی بر آزاداندیشی و نظریه‌پردازی در علوم دینی، قم: انتشارات مرکز مدیریت حوزۀ علمیۀ قم، ص 293-269.
  24. مجیدی، ابراهیم (1389)، «پارادایم و تأثیر آن بر علوم سیاسی، با نگاهی به آراء کوهن»، جستارهای سیاسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال اول، ش 2، ص 123-143
  25. منصورنژاد، محمد (1384)، «فلسفۀ حقوق در دو معنا»، عدالت آرا، ش 2 و3، ص 119-102.

نوری، مطلق علی (1389)، «راهبرد مدیریت مسئله»، اسلام و پژوهش‌های تربیتی، ش 2، ص 107-87.

 

  1. عربی
  2. انصاری، مرتضی (1383)، کتاب ­المکاسب، جزءالثالث، قم: چاپ قلم.
  3. منتظری، حسینعلی (1409ق)، دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه، ج 2، قم: تفکر.

 

  1. انگلیسی
  2. A) Books
  3. Butterfield, Herbert (2002), The Whig Interpretation of History, Html edition for ©Eliohs by Guido Abbattista, http://www.eliohs.unifi.it/testi /900/butterfield/ introduction.html
  4. Cotterrell, Roger (1995), Law’s Community – Legal Theory in Sociological Perspective, Oxford: Clarendon Press.
  5. Fuller, Steve (2003), Kuhn v. Popper – The Struggle for the Soul of Science, London, Cambridge,Mackays of Chatham plc.
  6. Hornby A. S (1974), Oxford Advanced Learner's Dictionary of Current English, Oxford University Press,Oxford.
  7. Kuhn, Thomas (1970), The Structure of Scientific Revolutions, Chicago: THE University of Chicago press.
  8. Longman (2013), Longman advanced American dictionary, pearson education limited.
  9. Merriam-websters (2004), collegiate dictionary, incorporated springfield, Massachusetts, usa.
  10. Mill, John Stuart, (1882), A System of Logic, Ratiocinative and Inductive, Being a Connected View of the Principles of Evidence, and the Methods of Scientific Investigation, Harper & Brothers, Publishers, Franklin Square.
  11. Sahotra, Sarkar & Pfeifer, Jessica (2006), Philosophy Of Science:An Encyclopedia,Rouledge, New York & London.
  12. Sterling, Stephen (2003), Whole systems thinking as a basis for paradigm change in education : explorations in the context of sustainability, University of Bath.
  13. Wittgenstein, Ludwig (1986), Philosophical Investigations, Translated by G. E. M. ANSCOMBE, BASIL BLACKWELL.

 

  1. B) Articles
  2. Binkovitz Jean (2011), “The Emergence of a New Civil Rights Paradigm”, United Steelworkers v. Weber, available at: http://ssrn.com/abstract =1789210,pp1-8
  3. Giuliani Adolgo (2019), “What is comparative legal history? Legal historiography and the revolt against formalism, 1930–60” Edward Elgar, 1, pp30-77
  4. Gurbiel, Agnieszka (2018), “The theory of Kuhna Paradigm and the legal sciences”, World Scientific News, 112, pp.1-13
  5. Harnay Sophie, Marciano Alon, (2009), “Posner Economics and the Law: From Law and Economics to an Economic Analysis of Law”, Journal of the History of Economic Thought, Vol.31, No. 2, pp.215-232.
  6. Hoecke Mark Van & Warrington Mark (1998), “Legal Cultures, Legal Paradigms and Legal Doctrine Towards a New Model for Comparative Law”, International and Comparative Law Quarterly, Vol.47, No.3, pp.1-47.
  7. Huene, Paul Hoyningen (2012), “Philosophical Elements in Thomas Kuhn’s Historiography of Science”, THEORIA, 75, pp. 281-292.
  8. Melongo pablo, Courtoise y Agustin (2019), “Stepping into the 60s: Tomas Kuhn’s intellectual turn towards the Philosophy of Science”Daimon. Revista Internacional de Filosofía, No. 76, pp. 23-33.
  9. Mendie Patrick, Ejesi Edwin (2014), “Logical positivist versus Thomas Kuhn”, ResearchGate, pp.1-12.
  10. Michaels, Ralf (2006), “Two Paradigms of Jurisdiction”, International Law Michigan Journal of International Law, pp.1003-1069.
  11. Stobbs, Nigel (2011), “The Nature of Juristic Paradigms Exploring the Theoretical and Conceptual Relationship Between Adversarialism and Therapeutic Jurisprudence”, WASHINGTON UNIVERSITY JURISPRUDENCE REVIEW, Vol. 4:97, pp.97-149.
  12. Torr, Christopher (2000), “The Whig Interpretation of History”, Department of Economics. University of South Africa, SAJEMS NS, Vol. 3 , No. I, pp.52-58.
  13. Tumonis,Vitalius (2012), “LEGAL REALISM & JUDICIAL DECISION-MAKING”, Jurisprudence, Vol.19, No.4, pp. 1361–1382.
  14. Vries, Ubaldus (2013), “Kuhn and Legal Research A Reflexive Paradigmatic View on Legal Research”,Recht en Methode in onderzoek en onderwijs, (3) 1, pp7-25.
  15. Ziegler, Peter, (1998), “A general Theory of Law as a Paradigm for Legal Research, The Modern Law Review”, The Modern Law Review,Vol.51, pp 569-592.

 

  1. فرانسوی
  2. A) Books
  3. Duguit, Léon. Leçons de droit public général. Paris. La Mémoire Du Duguit. 2000.
  4. Ghestin, J. (1993) Traité de droit civil, La formation du contrat, Paris, L.G.D.J. 3e édition
  5. Terré, F. ph. Simler et Y. Lequette, (2005) Droit civil, Les obligations, Paris, Dalloz, 9e édition

 

  1. B) Articles
  2. Cartier-Marraud (Marie-Laure) osan Akyurek (2009) « Crise économique et révision des contrats, une approche pratique des règles applicables », In. Gazette de Palais, 129 années, N° 165-167, pp. 2-7.
  3. Chazal, J. P. (2001) « De la signification du mot loi dans l’article 1134 alinéa 1e du code civil », In. RTD. Civ, n° 2, pp. 265-285.
  4. Ghestin, J. (1981), «  L’utile et le juste dans les contrats », In. Archives de philosophie du droit, T. 26, L’utile et le juste, Sirey, pp. 35-57
  5. Jamin, Ch. (2002), une brève histoire politique des interprétations de l’article 1134 du code civil, in. Recueil Dalloz,pp. 901-907, p. 904
  6. Mazaud, D. (2007), « Bonne foi », In. Revue des contrats, n° 4, pp. 1110-1115
  7. Strauss, Léo (2016), « Le droit naturel », traduit par Emmanuel Patard, In. Archives de philosophie, T. 79, pp. 453-484, 460-461.