نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسنده
دانشیار، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
چکیده
منتسکیو از اندیشمندان عصر روشنگری است که با رویکردی متفاوت به بررسی ماهیت «قانون» پرداخته است. این مقاله با رویکردی توصیفی–تحلیلی به بررسی نحوۀ تأثیرگذاری سوبژکتیویته بر نظریۀ قانون وی می‌پردازد. از دیدگاه منتسکیو، در دولت آزاد، هر فردی روح آزادی دارد و باید تحت ارادة خویش باشد. خودآیینی اراده در حیطة اجتماع، خود را در قالب «قانون» متجلی می‌سازد و ازاین‌رو پیروی از قانون، عین آزادی است. منتسکیو اگرچه از «قانون طبیعی» سخن به میان می‌آورد، اندیشة او در خصوص نشأت گرفتن قانون طبیعی از حق صیانت ذات و جدایی از مدلول‌های لاهوتی و مابعدالطبیعی آن را به رویکرد مدرن نزدیک می‌کند. تحت تأثیر سوبژکتیویته، طبیعت با ورود انسان به اجتماع به پایان می‌رسد و قانون قراردادی جایگزین قانون طبیعی می‌شود. قانون بشری اگرچه تجلی ارادۀ خودتعین‌بخش انسانی است، اما از ماهیت ارگانیسم اجتماعی ناشی می‌شود. بر این اساس، منتسکیو بر عدم دخالت دین در حوزۀ قانون بشری تأکید می‌کند. اگرچه سوبژکتیویته در اندیشة منتسکیو قابل ردیابی است، نشانه‌هایی از ناتمام بودن آن و وجود جنبه‌هایی التقاطی در نسبت ادبیات مدرن و ماقبل مدرن در برخی عبارات او قابل مشاهده است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The Manifestation of Subjectivity in Montesquieu's Theory of Law
نویسنده [English]
- Mojtaba Javidi
Associate Prof, Faculty of Theology and Islamic Studies, Shiraz University, Shiraz, Iran
چکیده [English]
Montesquieu is one of the Enlightenment thinkers that investigates the nature of the "law" with a distinct approach. By the means of a descriptive-analytical approach, this paper examines the effect of subjectivity on his theory of law. According to Montesquieu, in a liberal state, everyone has the spirit of freedom and must be under their own will. The autonomy of the will in the realm of society manifests itself in the "law;" as a result, following the law is tantamount to freedom. Although Montesquieu addresses "natural law", his thoughts concerning the origination of natural law from the right of self-preservation and separation from theological and metaphysical referents, bring him closer to the modern approach. Under the influence of subjectivity, nature ends with the entry of man into society, and contract law replaces natural law. Although human law is the manifestation of the self-determined human will, it arises from the nature of social organism .Therefore, Montesquieu emphasizes the non-interference of religion in the field of human law. Although subjectivity can be traced in Montesquieu's thought, there are signs of its incompleteness and the existence of eclectic aspects in the relationship between modern and pre-modern literature in some of his expressions.
کلیدواژه‌ها [English]
- Subjectivity
- Self-determination
- Montesquieu
- Natural Law
- Human Law
- فارسی
الف) کتاب‌ها
- ارسطو (1371)، سیاست، ترجمۀ حمید عنایت، تهران: علمی- فرهنگی.
- ارسطو (1389)، مابعدالطبیعه، ترجمۀ شرف‌الدین خراسانی، تهران: حکمت.
- اشتراوس، لئو (1373)، حقوق طبیعی و تاریخ، ترجمۀ باقر پرهام، چ اول، تهران: آگاه.
- اشتراوس، لئو (1396)، مقدمه‌ای سیاسی بر فلسفه، ترجمۀ یاشار جیرانی، چ اول، تهران: آگه.
- افلاطون (1380)، مجموعۀ آثار، ترجمۀ محمدحسن لطفی، تهران: خوارزمی.
- بندسی، مهدی (1398) نسبت سنجی مردم سالاری در قانون اساسی ایران با اندیشه سیاسی مونتسکیو، پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: حمید صالحی، دانشگاه علامه طباطبایی.
- پولادی، کمال (1380)، از دولت اقتدار تا دولت عقل در فلسفۀ سیاسی مدرن، چ اول، تهران: مرکز.
- پولادی، کمال (1383)، تاریخ اندیشۀ سیاسی در غرب از ماکیاولی تا مارکس، چ دوم، تهران: مرکز.
- تمیمی، رقیه (1392) بررسی مفهوم آزادی و قانون در اندیشه امام خمینی (ره)، جان لاک و مونتسکیو، تهران: مؤسسه چاپ و نشر عروج.
- جونز، و. ت (1383)، خداوندان اندیشۀ سیاسی، ج 2، قسمت دوم (منتسکیو، روسو، برک، بنتام)، ترجمۀ علی رامین، چ ششم، تهران: امیرکبیر.
- داوری اردکانی، رضا (1390)، دربارۀ علم، ویراست سوم، چ اول، تهران: هرمس.
- داوری اردکانی، رضا (1386)، دربارۀ غرب، ویراست دوم، چ اول، تهران: هرمس.
- داوری اردکانی، رضا (1374)، فلسفه چیست؟ تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- داوری اردکانی، رضا (1373)، فلسفه در بحران، چ اول، تهران: امیرکبیر.
- صانعی دره‌بیدی، منوچهر (1384)، مبانی اندیشه‌های فلسفی (فلسفۀ عمومی)، چ اول، تهران: امیرکبیر.
- ضیاء شهابی، پرویز (1391)، درآمدی پدیدارشناسانه به فلسفۀ دکارت، تهران: هرمس.
- کاپلستون، فردریک چارلز (1391)، تاریخ فلسفه (یونان و روم)، ج 1، ترجمۀ سید جلال‌الدین مجتبوی، چ نهم، تهران: علمی و فرهنگی.
- کاپلستون، فردریک چارلز (1389)، تاریخ فلسفه (از ولف تا کانت)، ج 6، ترجمۀ اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر، چ ششم، تهران: علمی و فرهنگی.
- کاسیرر، ارنست (1382)، فلسفۀ روشنگری، ترجمه یدالله موقن، چ دوم، تهران: نیلوفر.
- کالینیکوس، آلکس (1385)، درآمدی تاریخی بر نظریۀ اجتماعی، ترجمۀ اکبر معصوم‌بیگی، چ دوم، تهران: آگه.
- مرادی شوربلاغی، محمد (1389) تأثیر آراء متفکرین عصر روشنگری (مونتسکیو، ولتر و روسو) بر متفکرین دوره مشروطه، پایاننامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: محمدعلی اکبری، دانشگاه شهید بهشتی.
- منتسکیو، شارل دو (1349)، روح‌القوانین، ترجمۀ علی‌اکبر مهتدی، چ ششم، تهران: امیرکبیر.
- منتسکیو، شارل دو (1345)، ملاحظات در باب علل عظمت و انحطاط رومیان، ترجمه و نگارش: علی‌اکبر مهتدی، تهران: امیرکبیر.
- منتسکیو، شارل دو (1320)، نامه‌های ایرانی، ترجمه ح. ارسنجانی، تهران: کتاب‌فروشی مروج.
- وینسنت، اندرو (1383)، نظریه‌های دولت، ترجمۀ حسین بشیریه، چ چهارم، تهران: نی.
- هابز، توماس (1385)، لویاتان، ترجمۀ حسین بشیریه، چ چهارم، تهران: نی.
ب) مقالات
- جاویدی، مجتبی (1400)، «تجلی سوبژکتیویته در نظریۀ ارادۀ عمومی ژان ژاک روسو»، مطالعات حقوق عمومی، دورۀ 51، ش 1، ص 388-369.
- جاویدی، مجتبی (1398)، «نظریۀ قرارداد اجتماعی ژان ژاک روسو با رویکردی روش‌شناسانه»، اندیشۀ دینی، دورۀ 19، ش 4 (پیاپی 73)، ص 50-25.
- جاویدی، مجتبی (1399)، «نگاهی روش‌شناسانه به نظریۀ قرارداد اجتماعی توماس هابز»، مطالعات حقوق عمومی، دورۀ 50، ش 2، ص 709-685.
- طالب‌زاده، سید حمید (1384)، «تحلیلی فلسفی از نسبت ریاضیات و علم جدید»، نشریۀ فلسفه، ش 10، ص 76-51.
- طالب‌زاده، سیدحمید (بی‌تا)، فلسفه کانت، مجموعه مباحث ارائه شده در دوره کارشناسی دانشگاه تهران، جلسه سیزدهم.
- طالب‌زاده، سید حمید (1381)، «نگاهی به مبانی مابعدالطبیعه اراده»، نشریۀ فلسفه، پاییز و زمستان، ش 6 و 7، ص 116-103.
- کچوئیان، حسین (1395)، «تحلیل جامعه‌شناختی و انتقادی ماهیت علم مدرن»، درس‌گفتارهای اولین دورۀ طرح ملی گفتمان نخبگان علوم انسانی تابستان 1394، تهیه و تدوین: دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم، قطب بنیادهای نظری و نظام متقن علوم انسانی و اسلامی، چ اول، قم: مؤسسۀ بوستان کتاب.
- منصورآبادی، عباس؛ موسوی اصل، سید سعید (1394)، «تحول مفهومی قانون طبیعی ذیل سوبژکتیویته دکارتی»، حقوق خصوصی، دورۀ 12، ش 2، پاییز و زمستان، ص 231-205.
- موسوی اصل، سید سعید (1397)، «رویکرد سوبژکتیو به قانون در فلسفۀ کانت»، حکمت اسلامی، دورۀ 5 ، ش 1، ص 78-61.
- 2. انگلیسی
- A) Books
- Cicero, M. T (1928) , De Re Publica; De Legibus , tr: C. W. Keyes, Cambridge: Harvard University Press.
- Durkheim, Emile (1960), Montesquieu and Rousseau, Forerunners of Sociology, First edition, U.S.A: The University of Michigan Press.
- Kant, Immanuel (1909), Critique of Practical Reason, Trans, TK abbott. New York: Prometheus Books.
- Kant, Immanuel (2006), Groundwork of the Metaphysics of Morals,Translated and Edited By Mary Gregor. England: Cambridge University Press.
- Kant, Immanuel (1996), Practical Philosophy, Translated and Edited By Mary Gregory. England: Cambridge University. Press.
)