نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار، گروه حقوق عمومی، دانشکدۀ معارف اسلامی و حقوق، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران
2 دانشجوی کارشناسی ارشد پیوسته، دانشکدۀ معارف اسلامی و حقوق، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران
چکیده
به موجب قانون احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی (مصوب 1383) و دستورالعمل اجرایی بند 15 آن، هیأت‌های مرکزی و استانی ایجاد شد. وظایف این هیأت‌‌ها نظارت بر چگونگی اجرای قانون مذکور، ارسال و پیگیری شکایات و در نهایت ارائۀ گزارش است. بعد از بیشتر از دو دهه اجرای این قانون، که انتقادات بسیاری به آن وارد است، به نظر می‌رسد در کارامدی عملکرد این نهاد تردید وجود دارد و باید ضمن ارزیابی عملکرد و اصلاح نظام تقنینی مربوط به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی، با مطالعۀ تطبیقی نهادهای مشابه از جمله آمبودزمان‌های موضوعی و تخصصی، در زمینۀ احیای حقوق شهروندان، با هدف بازنگری در نهاد هیأت نظارت بر حقوق شهروندی اقدام عاجل صورت گیرد. بر این اساس، پرسش این مقاله این است که «هیأت نظارت بر حقوق شهروندی به چه آسیب‌هایی در ساختار و عملکرد خود دچار است و چه راه حل‌هایی برای رفع این مشکلات قابل ارائه است؟». از این‌رو در این مقاله پس از بررسی آسیب‌های هیأت، پیشنهادهایی در محورهای همکاری و هماهنگی، ارتقا و حفاظت حقوق بشر و شهروندی و شاخصه‌هایی در بازسازی ساختار و تشکیلات با هدف اعتلای جایگاه هیأت نظارت بر حقوق شهروندی ارائه شد. روش تحقیق این مقاله توصیفی- تحلیلی است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Evaluate the position and performance of the Civil Rights Monitoring Board
نویسندگان [English]
- Seyed Mohammad Mahdi Ghamami 1
- mohammadtaher safarzadeh 2
1 Associated Prof., Public Law group, Faculty of Islamic Studies and Law, University of Imam sadiq (as), Tehran, Iran
2 MA. Student in Faculty of Islamic Studies and Law, University of Imam sadiq (as), Tehran, Iran
چکیده [English]
Pursuant to the Law on Respect for Legitimate Freedoms and the Protection of Citizenship Rights adopted in 2004 and its executive instruction, paragraph (15), central and provincial boards were established with oversight of how the law is implemented, complaints are sent and followed up, and finally reporting and monitoring. What appears to be much criticism after nearly two decades of the law's implementation has been doubts about its effectiveness. So, while evaluating the performance and reforming the legislative system related to legitimate freedoms and protection of civil rights, it is necessary to take urgent action to review the institution of the Civil Rights Supervisory Board in order to revive the rights of citizens by comparative study of similar institutions, including ombudsmans and specialized types of them. However, the question of this article is "What are the disadvantages of the Civil Rights Monitoring Board in its structure and performance, and what solutions can be offered to address these issues?" Therefore, in the present article, after examining the harms of the board, suggestions were presented in the areas of cooperation and coordination, promotion and protection of human rights and citizenship, and indicators in restructuring the structure and organization in order to improve the position of the board of civil rights. The research method of this article is descriptive-analytical.
کلیدواژه‌ها [English]
- Legitimate freedoms
- Human rights
- citizenship rights
- national human rights institution
- Human Rights Commission
- Civil Rights Supervisory Board
- فارسی
الف) کتاب‌ها
- قرآن کریم
- پژوهشگاه قوۀ قضاییه (1398). گزارش جامع سلسله نشست‌های علمی حقوق شهروندی و نسبت آن با قوۀ قضاییه. چ اول، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوۀ قضاییه.
- کعبی، عباس (1394). مبانی حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. چ اول، تهران: انتشارات بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق (ع).
- غائبی، محمدرضا (1387). نهادهای ملی حقوق بشر. چ اول، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
- موسوی‌فر، رضیه (1382). نهادهای حقوق بشر: جمهوری اسلامی ایران و سازمان ملل متحد، چ اول، تهران: دانشگاه تهران، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، مرکز مطالعات حقوق بشر.
- نوری همدانی، حسین (1371). امر به معروف و نهی از منکر. ترجمۀ محمد مهدی اشتهاردی، چ سوم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ب) مقالات
- پورقهرمانی گلتیه، بابک (1386). نقد و بررسی قانون احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی. ماهنامۀ دادرسی، 64، 115-122.
- حبیب‌زاده، توکل و پیغمبری، سید محمدحسین (1399). تضمین مؤثر و حمایت قضائی از حقوق سیاسی شهروندان در میثاق بین‌المللی حقوق مدنی – سیاسی و نظام حقوقی ایران. دوفصلنامۀ علمی پژوهشنامۀ حقوق اسلامی، 2 (پیاپی 52)، 345-370.
- صادق‌منش، جعفر (1387). سیاست جنایی قانونگذار ایران در قانون احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی. مجلۀ حقوقی دادگستری، 62-63، 211-240.
- ضیایی‌فر، محمدحسین (1377). سخنرانی نهاد ملی و کمیسیون حقوق بشر اسلامی. ماهنامۀ رویدادها و تحلیل‌ها، 120، 52-57.
- غمامی، سید محمدمهدی (1397). الگوی احیای حقوق عامه با تحول در نظام هنجارها و ساختارهای قضایی. مجلۀ حقوق اسلامی، 58، 71-92.
- طلابکی، طرقی و عطار، محمدصالح (1396). الزامات و راهکارهای ایجاد نهاد ملی حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران (در پرتو قانون اساسی، حقوق بشر اسلامی، اعلامیۀ پاریس و رویۀ کشورها). دوفصلنامۀ دانش حقوق عمومی، 17، 21-44.
- مقامی، امیر (1392). نهاد ملی حقوق شهروندی. نشریۀ اندیشمندان حقوق، 6، 37-72.
- موسوی، سید فضل‌الله و همکاران (1391). بررسی استقلال نهاد آمبودزمان با نگاهی تطبیقی. مطالعات حقوق خصوصی، 42(4)، 217-234.
- موسی‌زاده، ابراهیم (1390). بررسی تطبیقی کمیسیون اصل نود و نهاد آمبودزمان (نهاد بازرسی و نظارت). فصلنامۀ علمی – پژوهشی دیدگاه‌های حقوقی قضایی، 57، 157-180.
ج) رساله و پایان‌نامه
- زارعی، الهه (1393). بررسی تطبیقی کمیسیون اصل نود و آمبودزمان. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد حقوق عمومی. دانشگاه مازندران، مازندران، ایران.
- شفیعی، جعفر (1394). الگوی مطلوب نظام بازرسی کشوری از منظر تطبیقی با تأکید بر مورد ایران. (رسالۀ دکتری حقوق عمومی)، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
د) اسناد و قوانین
- آیین‌نامۀ شیوۀ تشکیل شعب تخصصی مراجع قضایی مصوب 1398 رئیس قوۀ قضاییه.
- دستورالعمل اجرایی بند 15 قانون احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی مصوب 1383.
- سند منتشرشده از چهارمین اجلاس سالانۀ کمیسیون مستقل فلسطین برای حقوق شهروندان، غزه و رام الله (پی آی سی‌سی آر)، آور؛ منتشرشده در نشریۀ مطالعات خاورمیانه (1379)، ش 21.
- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1358 با بازنگری 1368.
- قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 با اصلاحات سال 1394.
- قانون برنامۀ چهارم توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1383.
- قانون ماده‌واحدۀ احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی مصوب1383
- کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان (1393). برنامۀ عمل کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان 1393-1397(2014-2018).
- کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان (1393). گزارش سالانۀ 1392.
- کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان (1393). گزارش شش‌ماهۀ 1393(سرطان تا قوس مطابق با اگست تا دسامبر 2014).
- لایحۀ «قانون حقوق شهروندی و تأسیس نهاد ملی دفاع از حقوق شهروندی» سال 1383
- لایحۀ «قانون حقوق شهروندی و تأسیس نهاد ملی دفاع از حقوق شهروندی» سال 1400.
- عربی
- حسینی تهرانی، سید محمدحسین (1418ق). ولایه الفقیه فی حکومه الاسلام، ج 4، بیروت: دارالحجه البیضاء.
- الشیخ الکلینی (1407ق). الکافی. ج1، الطباعة الرابعة، المصحح: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، طهران: دار الکتب الإسلامیة.
- العلامة المجلسی (1403ق). بحار الأنوار. ج21، الطباعة الثالثة، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
- العلامة المجلسی (1404ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول. ج9، الطباعة الثانی، قم: دار الکتب الإسلامیّة.
- منتظری، حسینعلی (1409ق). دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الحکومه الاسلامیه. ج 4، قم: تفکر.
- انگلیسی
- A) Books
- European Union Agency for Fundamental Rights (2020). Strong and effective national human rights institutions; challenges, promising practices and opportunities. Luxembourg, Publications Office of the European Union
- European Union Agency for Fundamental Rights (2012). Handbook on the establishment and accreditation of National Human Rights Institutions in the European Union. Luxembourg, Publications Office of the European Union
- Garrine P. L. (2008). The U.S. Commission on Civil Rights: History, Funding, and Current Issues. CRS REPORT FOR CONGRESS.
- Isaac Marcelo Basaure Miranda (2017). The Absence of the Ombudsman in Argentina: Seven Years without Collective Representation. Buenos Aires, Argentine, Lomas Zamora National University.
- Kämpf, A. (2018). National Human Rights Institutions and their work on migrants’ human rights. Berlin, German Institute for Human Rights
- Morten, K. (2003). National human rights institutions implementing human rights, Denmark, Martinus Nijhoff Publishers.
- Pohjolainen, Anna-Elina (2006). The Evolution of National Human Rights Institutions - The Role of the United Nations, Denmark, Handy-Print A/S, Skive.
- United Nations (2011). Capacity assessment manual for national human rights institutions.
- United Nations (2010). National Human Rights Institutions; History, Principles, Roles and Responsibilities. NewYork and Geneva, Professional Training Series No.4.
- United Nations (1993). National Institutions for the Promotion and Protection of Human Rights. Geneva, Fact Sheet No.19
)