نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری گروه حقوق، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران
2 استادیار، گروه علوم سیاسی، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران
3 دانشیار، گروه حقوق، دانشکدة علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
چکیده
اهمیت صیانت از حقوق شهروندی در نظام سیاسی جمهوری اسلامی به‌حدی است که در تمامی اسناد بالادستی و همچنین پایین‌دستی این مقوله منعکس شده است. قوة قضاییه هم بر اساس اصول ۱۵۶ و ۱۶۹ قانون اساسی مسئولیت حمایت و اجرای عدالت و صیانت از حقوق شهروندی را بر عهده دارد، اما سخن آن است که این نهاد در ارتباط با اجرای وظایف اساسی خود مندرج در اصول قانون اساسی با چه چالشهای مواجه شده است؟ این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی نشان می‌دهد قوة قضاییه با چالش‌هایی نظیر وجود برخی مفاهیم و مصادیق جدید در خصوص کرامت انسانی، بی‌توجهی و عدم مشارکت سایر قوا در قبال مسئولیت خود، عدم استقلال مالی قوة قضاییه، حجم ورودی پرونده‌ها و اطالة دادرسی، تعارض در تصمیمات قضایی، عدم ارتباط مناسب بین قوای سه‌گانه، عدم ارتباط مناسب بین قوة قضاییه و قوة مجریه در قلمرو سیاست جنایی، جامع و شفاف نبودن قوانین در حوزة حقوق و آزادیهای عمومی و ابهامات موجود در مفاهیم حق، تکلیف و مفهوم شهروندی مواجه است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The challenges of the judiciary in protecting public laws (The Case study of the public laws)
نویسندگان [English]
- Mojtaba Shafiei Alavija 1
- seyed Mohsen Mirhosseini 2
- Mohammad Kazem Emadzadeh 3
1 Ph.D. Student in Law, Yazd Branch, Islamic Azad University, Yazd, Iran
2 Assistant Prof., Department of Political Science, Faculty of Law and Political Science, Yazd University, Yazd, Iran
3 Associate Prof., Department of Law, Faculty of Administrative Sciences and Economics, of Isfahan University, Iran
چکیده [English]
The public laws related to legitimate freedoms, those parts include the fundamental laws of the citizens, because, they are also exhibited in other documents that related to the public laws. Based on statements 156, 169 of the constitution, judiciary is responsible for protection and implementation of justice and protection of the public laws of the people in the society, but real things would be related to the duties of judiciary that is based on constitutions, which is also included challenges. This research shows judiciary is confronted with challenges like new concepts, samples that related to human dignity, public laws, and freedoms, violation of policies for restoring public laws, which also has neglecting and nonparticipation of other parties in their responsibilities. We have emissions of non-scientific rules by the judiciary. There are lacking financial independence of judiciary, and proper communication of three powers, like judiciary and executive in the realm of criminal policies. Contents including cases that delay proceedings, and some conflicts in judicial decisions. Lacking comprehensive transparent laws in public law and freedoms would relate to the concepts of laws, their duty and concepts of citizenship are confronted with each other. Research is based on descriptive and analytical methods.
کلیدواژه‌ها [English]
- judiciary power
- public law
- legitimate freedom
- constitutional law
- civil laws
- فارسی
الف) کتاب‌ها
- صفایی، سیدحسین و رحیمی، حبیب‌الله (1392). مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد). چ پنجم، تهران: سمت.
- تنگستانی، محمدقاسم (1394). گزارش پژوهشی، درآمدی بر مسئولیت قوة قضاییه در احیای حقوق عامه با تأکید بر وظایف سازمان‌ها و نهادهای عمومی. تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوة قضاییه.
- عمید زنجانی، عـباسعلی (1385). حـقوق اسـاسی ایران. چ دوم.تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1392). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. چ پنجم، تهران: گنج دانش.
- دهقانی، پرویز، آرین؛ پتفت، افشاری، فاطمه و عباسی، محمود (1398). حقوق شهروندی؛ از حقوق ملت تا احیای حقوق عامه. تهران: حقوقی.
- ذاکرصالحی، غلامرضا (1391). راهبردهای مبارزه با فساد اداری. ج2، تهران: جنگل.
- عمید زنجانی، عباسعلی (1390). فقه سیاسی. ج1، چ سوم، تهران: امیرکبیر.
- قاضی شریعت، ابوالفضل (1373). بایسته‌های حقوق اساسی. چ سوم. تهران: یلدا.
- کاتوزیان، ناصر (1385). حکومت قانون و جامعة مدنی. چ دوم، تهران: انتشارات دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
- گرجی، علی‌اکبر (1393). حق‌های دفاعی: حق‌های معطوف به عدالت قضایی، پیشگفتار کـتاب حـمید قهوه‌چیان، تحت عنوان چالشهای جامعۀ وکالت در ایران، چ اول، تبریز: آیین دادرسی.
- گروه نویسندگان (1386). مجموعه قانون اساسی جمهوری اسـلامی ایران، اداره کل تدوین و تنقیح قوانین و مقررات ریاست جمهوری. چ ششم، تـهران: انتشارات معاونت پژوهش، تدوین و تنقیح قـوانین و مـقررات.
- گروه نویسندگان معاونت آموزش و تحقیقات قوة قضاییه (1384). نگاهی به حقوق شهروندی و آزادیهای مشروع در رسیدگی‌های کیفری. چ ششم، تهران: انتشارات مرکز تحقیقات فقهی قوة قضاییه.
- نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (1379). تقریرات درس تاریخ تحولات کیفری. تهران: دانشگاه شـهید بـهشتی، جـزوة (8).
- هاشمی، سید‌محمد (1375). حقوق اساسی جـمهوری اسـلامی ایران. ج2، چ دوم. قـم: مجتمع آموزش عالی قم.
- همتی، مجتبی (1393). حقوق شهروندی و نسل دوم حقوق بشر. چ اول، تهران: خرسندی.
ب) مقالات
- افشاری فاطمه و تفت، آرین (1400). موانع احیای حقوق عامه در حقوق ایران و راهکارهای تحقق مطلوب آن. فصلنامة دانش حقوق عمومی، (33)، 111-140.
- اکرمی، روح‌الله (1392) اعتبار طریقی یا موضوعی اقرار کیفری در حقوق اسلامی با تأکید بر حقوق ایران. مجلة حقوقی دادگستری، (112)، 25-49.
- آصفی، سیدحسن و حبیبنژاد، سیداحمد (1396). تضمین حقوق شهروندی از طریق قوای سه‌گانه. پنجمین کنفرانس رویکردهای پژوهشی در علوم انسانی و مدیریت، 97-106.
- آقابابایی، حسین و موسوی، ریحانه (1392) حریم خصوصی، اجرای قانون و ادلة اثبات دعوای کیفری در حقوق اسلامی، فصلنامة حقوق، (4)، 19-35.
- براتی‌نیا، محمود (1381). بـررسی چالش‌ها و راهکارهای اساسی برای وصول به توسعة قضایی در قوة قضاییه ایران. مجلة دادرسی، (31) ، ۸– ۱۲.
- برزوئی، محسن (1395). چالشهای حقوقی قوة قضاییه در وظایف مقرر در قانون اساسی. نخستین همایش ملی علوم اسلامی، حقوق و مدیریت، قم: دانشگاه علمی کاربردی استانداری قم، 15-25.
- بهرامیان، مهدی؛ دشتی، علی؛ پروین، خیرالله و علوی، پرویز (1397). واکاوی تضمینات حقوق عامه با نگاهی به حقوق شهروندی و جایگاه مقام تعقیب. مجلة اخلاق زیستی، ویژهنامة حقوق شهروندی، ص 15.
- بیگلربیگی کیان (1398). سازوکار رفع موانع احیای حقوق عامه در قوة قضاییه جمهوری اسلامی ایران. دوفصلنامة حقوق شهروندی، (2)، 195-234.
- پروین خیرالله و خادمی، مازیار (1396). بودجه و دستگاه قضا در پرتو قوانین ایران. فصلنامة قضاوت، (92)، 24-45.
- دبیرنیا، علیرضا و شجاعی، عبدالسعید (1400). رابطة حقوق بشر و حقوق شهروندی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. مجلة حقوق اسلامی، (70)، 145-168.
- حبیب زاده، محمدجعفر؛ کرامت، قاسم و شهبازی‌نیا، مرتضی (1389). استقلال قضایی در نظام حقوقی ایران. پژوهشهای حقوق تطبیقی، (4).
- حبیبی، بهنام (1397). مفهوم اصل دسترسی به دادگستری ویژگی و جلوه‌های آن. مجلة مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، (10)، 61-78.
- دلشاد، ابراهیم و احدزاده، عباس (١٣٩٦). چگونگى و چرایى قانون براى احترام به آزادیهای مشروع و حفظ حقوق شهروندى، نخستین کنگرة بین‌المللی حقوق ایران با رویکرد حقوق شهروند، تهران: مرکز همایش‌های بین‌المللی توسعة داتیس، ۳۹– ۵۴.
- دیانی، حسین؛ آهنگران، مهستی؛ بهرامی، لیال؛ محمدی، مهرانا و زمانی، عاطفه (1400). حقوق شهروندی در تحقیقات مقدماتی در قانون جدید آیین دادرسی کیفری. فصلنامة مطالعات علوم اجتماعی، (4)، 49-63.
- راجی، سیدمحمدهادی (1397). استقلال و همکاری؛ یک اصل و یک مطالبه، شبکة تحلیلی نخبگان، قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/
- راعـی، مسعود و عطریان، فرامرز (1391). حاکمیت قانون و احکام حکومتی در قانون اساسی جمهوری اسـلامی ایران. مجلة حـکومت اسلامی، (63)، 123ـ146.
- رحمتی‌فر، سمانه و گرجی، علی‌اکبر (1396). استقلال قضایی به‌مثابة پیش‌شرط توسعة حقوق شهروندی. مجلة جستارهای حقوق عمومی، (1)، ۱۰- ۳۵.
- رضاپور، داریوش؛ گلستانی، علیرضا؛ غلامی، محمد و سعادت پور، حسن (1398). عوامل مؤثر بر آگاهی شهروندان از مفهوم حقوق شهروندی. فصلنامة پژوهش در آموزش مطالعات اجتماعی، (2)، 47-66.
- رفیعی طباطبایی، حسام الدین و دارابی، ایمان (1396). بررسی عوامل مؤثر بر رفع اطالة دادرسی و توسعة قضایی. فصلنامة حقوق فارس، (5)، 46-59.
- زمانی، امین‌الله (1398). روابط قوای قضاییه و مجریه در قلمرو سیاست جنایی جمهوری اسلامی ایران. مجلة اندیشه‌های حقوق عمومی، (16)، ۳۹– ۵۰.
- سوادکوهی‌فر، سام (1384). نگاهی تطبیقی به قوة قضاییه و حقوق شهروندی. مجلة دادرسی، (50 و 51)، ۳۴-۴۱.
- ضیائی، عادل و شافعی‌پور، ایوب (1397). حکم هدیه به قاضی در قوانین موضوعۀ ایران، مجلة قضاوت، 18، (93)، 121-138.
- شیدائیان، مهدی (1399). نسبت‌سنجی حقوق عامه با حقوق شهروندی از منظر فقه امامیه و حقوق ایران. مجلة حقوقی راهبرد، 10 (2)، 95.
- صادق‌منش، جعفر (1387). سیاست جنایی قانونگذار ایران در قانون احترام به آزادیهای مشروع و حفظ حقوق شهروندی، مجلة حقوقی دادگستری، (63)، ۲۱۱ – ۲۴۰.
- صدرزاده، محسن (1372). نگاهی بـه قـوة قضاییه و لزوم تـوجیه رأی در دادگـاه‌های بلژیک. مجلة دانشکدة حقوق و علوم سـیاسی، (۳)، ۱- ۲۴.
- صمدی، محمدناصر (1400). راهکارهای اجتماعی و وضعی پیشگیری از فساد قضات در فقه. دوفصلنامة یافتههای جزا و جرم‌شناسی، 1(1).
- صنیعی منفرد، محمدعلی (1380). استقلال قوا در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. مجلة حکومت اسلامی، (22)، ۵۱- ۸۳.
- طاهری، احد؛ طباطبایی، سیدمحمدصادق (1399). تبیین راهکارهای مقابله با فساد قضایی در نظام دادرسی مدنی ایران. فصلنامة مطالعات حقوق خصوصی، (2)، 285-302.
- طلابکی، اکبر (1398). راهبردهای گسترش آزادیهای مشروع در دستگاه قضا، شبکة تحلیلی نخبگان، قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/
- غمامی محمدمهدی (1397). الگوی احیای حقوق عامه با تحول در نظام هنجارها و ساختار قضایی. مجلة حقوق اسلامی، (58) ، 72-93.
- فرشی، سیدمهدی (1401). بررسی نقش قوة قضاییه در حفظ حقوق شهروندی در جمهوری اسلامی ایران. فصلنامة علمی رهیافت، (58)، 27-46.
- قراچورلو، رزا (1385). حقوق شهروندى با تأکید بر نقد و بررسى قانون احترام به آزادیهاى مشروع و حفظ حقوق شهروندى. مجلة وکالت، (٢٩ و 30)، ۱۰۲- ۱۱۴.
- قرشی، مهدی؛ ابراهیمیان، حجت‌الله و رنجبر، مقصود (1401). بررسی نقش قوة قضاییه در حفظ حقوق شهروندی در جمهوری اسلامی ایران در چارچوب رویکرد حکمرانی خوب. فصلنامة رهیافت، (58) ، 27-46.
- کشتگر امیر و همکاران (1401). بازخوانی امکان استقلال بودجه‌ای در قوة قضاییه در چارچوب نظام حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامة دانش حقوق عمومی ایران، (36)، 1-22.
- محسنی، رضاعلی (1389). ابعاد و تحلیل حقوق شهروندی راهکارهایی برای تربیت و آموزش حقوق شهروندی. فصلنامة مطالعات سیاسی، (10)، 117-144.
- مردانی، نادر و همکاران (1401). قوة قضاییه و چالشهای مربوط به حقوق و آزادیهای فردی. فصلنامة تعالی حقوق، 11(4)، ۱۲۶ – ۱۶۸.
- مشهدی، علی. (1397). تأملی بر آسیب‌شناسی کارکردی سازمانهای تابعة قوة قضاییه از منظر تفکیک قوا. فصلنامة تحقیقات حقوقی، (95)، 209- 225.
- میرمحمدصادقی، حسین (1384). موانع و شرایط تحقق عدالت در دستگاه قضایی، مجلة حکومت اسلامی، (36)، ۴۲- ۶۵.
- موذنزادگان حسنعلی و همکاران (1401). چالشهای تقنینی و قضایی ادلة علمی در حقوق کیفری ایران. مجلة پژوهشهای حقوق جزا و جرم‌شناسی، 10(19)، 43-68.
- مصلح، محمد (1396). حقوق شهروندی در قوانین ایران و قواعد بین‌المللی. اولین همایش ملی پژوهشهای مدیریت و علوم انسانی، 1-12.
- نوروزیان قربان و همکاران (1401). بررسی مبانی حقوق شهروندی در نظام قضایی ایران. مجلة حقوق پزشکی، (16)، 1-15.
- هزارجریبی، جعفر (1390). بررسی احساس عدالت اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن. مجلة جامعهشناسی کاربردی، 22(3) ، ۴۱- ۶۲.
- قراچورلو، رزا (1385) حقوق شهروندی با تاکید بر نقد و بررسی قانوان احترام به آزادیهای مشروع و حفظ حقوق شهروندی. نشریة وکالت، (29-30).
- پروین، فرهاد (1382). اهداف و وظایف قوة قضاییه در قانون اساسی. مجلة اندیشة حوزه، (43-44).
- قطبی، میلاد و بهادری جهرمی، علی (1395). محدودیتهای آزادی در اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. مجلة مطالعات حقوق بشر اسلامی، (10).
)