دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه حقوق، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران

2 استادیار، گروه علوم سیاسی، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

3 دانشیار، گروه حقوق، دانشکدة علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

اهمیت صیانت از حقوق شهروندی در نظام سیاسی جمهوری اسلامی به‌حدی است که در تمامی اسناد بالادستی و همچنین پایین‌دستی این مقوله منعکس شده است. قوة قضاییه هم بر اساس اصول ۱۵۶ و ۱۶۹ قانون اساسی مسئولیت حمایت و اجرای عدالت و صیانت از حقوق شهروندی را بر عهده دارد، اما سخن آن است که این نهاد در ارتباط با اجرای وظایف اساسی خود مندرج در اصول قانون اساسی با چه چالش‌های مواجه شده است؟ این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی نشان می‌دهد قوة قضاییه با چالش‌هایی نظیر وجود برخی مفاهیم و مصادیق جدید در خصوص کرامت انسانی، بی‌توجهی و عدم مشارکت سایر قوا در قبال مسئولیت خود، عدم استقلال مالی قوة قضاییه، حجم ورودی پرونده‌ها و اطالة دادرسی، تعارض در تصمیمات قضایی، عدم ارتباط مناسب بین قوای سه‌گانه، عدم ارتباط مناسب بین قوة قضاییه و قوة مجریه در قلمرو سیاست جنایی، جامع و شفاف نبودن قوانین در حوزة حقوق و آزادی‌های عمومی و ابهامات موجود در مفاهیم حق، تکلیف و مفهوم شهروندی مواجه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Challenges in Protecting Citizens' Rights in Iran: A ‎Case Study of the Judiciary Institution

نویسندگان [English]

  • Mojtaba Shafiei Alavija 1
  • seyed Mohsen Mirhosseini 2
  • Mohammad Kazem Emadzadeh 3

1 Ph.D. Student in Law, Yazd Branch, Islamic Azad University, Yazd, Iran

2 Assistant Prof., Department of Political Science, Faculty of Law and Political Science, Yazd University, Yazd, Iran

3 Associate Prof., Department of Law, Faculty of Administrative Sciences and Economics, of Isfahan University, Iran

چکیده [English]

The importance of protecting citizens' rights within the political system of the Islamic Republic is such that it is reflected in all higher and lower-level documents. The Judiciary is responsible for supporting and enforcing justice and safeguarding citizens' rights based on Articles 156 and 169 of the Constitution. However, the question arises: what challenges does this institution face in fulfilling its fundamental duties as outlined in the Constitution? This research, using a descriptive-analytical method, shows that the Judiciary encounters challenges such as the existence of certain new concepts and instances regarding human dignity, negligence and lack of participation from other branches regarding their responsibilities, lack of financial independence of the Judiciary, the volume of incoming cases and prolonged litigation, conflicts in judicial decisions, inadequate communication between the three branches of government, insufficient interaction between the Judiciary and the Executive in the realm of criminal policy, lack of comprehensiveness and clarity in laws concerning public rights and freedoms, and ambiguities in the concepts of rights, duties, and citizenship.

کلیدواژه‌ها [English]

  • judiciary power
  • public ‎law
  • legitimate freedom
  • ‎constitutional law
  • civil ‎laws.‎
  1. افشاری فاطمه؛ تفت، آرین (1400). موانع احیای حقوق عامه در حقوق ایران و راهکارهای تحقق مطلوب آن. فصلنامة دانش حقوق عمومی، (33)، 111-140.
  2. اکرمی، روح‌الله (1392) اعتبار طریقی یا موضوعی اقرار کیفری در حقوق اسلامی با تأکید بر حقوق ایران. مجلة حقوقی دادگستری، (112)، 25-49.
  3. آصفی، سیدحسن؛ حبیب­نژاد، سیداحمد (1396). تضمین حقوق شهروندی از طریق قوای سه‌گانه. پنجمین کنفرانس رویکردهای پژوهشی در علوم انسانی و مدیریت، 97-106.
  4. آقابابایی، حسین؛ موسوی، ریحانه (1392) حریم خصوصی، اجرای قانون و ادلة اثبات دعوای کیفری در حقوق اسلامی، فصلنامة حقوق، (4)، 19-35.
  5. براتی‌نیا، محمود (1381). ‌‌‌بـررسی‌ چالش‌ها و راهکارهای اساسی برای‌ وصول به توسعة قضایی در قوة قضاییه ایران. مجلة دادرسی، (31)، ۸– ۱۲.
  6. برزوئی، محسن (1395). چالش‌های حقوقی قوة قضاییه در وظایف مقرر در قانون اساسی. نخستین همایش ملی علوم اسلامی، حقوق و مدیریت، قم: دانشگاه علمی کاربردی استانداری قم، 15-25.
  7. بهرامیان، مهدی؛ دشتی، علی؛ پروین، خیرالله؛ علوی، پرویز (1397). واکاوی تضمینات حقوق عامه با نگاهی به حقوق شهروندی و جایگاه مقام تعقیب. مجلة اخلاق زیستی، ویژه­نامة حقوق شهروندی، ص 15.
  8. بیگلربیگی کیان (1398). سازوکار رفع موانع احیای حقوق عامه در قوة قضاییه جمهوری اسلامی ایران. دوفصلنامة حقوق شهروندی، (2)، 195-234.
  9. پروین خیرالله و خادمی، مازیار (1396). بودجه و دستگاه قضا در پرتو قوانین ایران. فصلنامة قضاوت، (92)، 24-45.
  10. دبیرنیا، علیرضا؛ شجاعی، عبدالسعید (1400). رابطة حقوق بشر و حقوق شهروندی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. مجلة حقوق اسلامی، (70)، 145-168.
  11. حبیب‌زاده، محمدجعفر؛ کرامت، قاسم؛ شهبازی‌نیا، مرتضی (1389). استقلال قضایی در نظام حقوقی ایران. پژوهش‌های حقوق تطبیقی، (4).
  12. حبیبی، بهنام (1397). مفهوم اصل دسترسی به دادگستری ویژگی و جلوه‌های آن. مجلة مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، (10)، 61-78.
  • دلشاد، ابراهیم؛ احدزاده، عباس (١٣٩٦). چگونگى و چرایى قانون براى احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندى، نخستین کنگرة بین‌المللی حقوق ایران با رویکرد حقوق شهروند، تهران: مرکز همایش‌های بین‌المللی توسعة داتیس، ۳۹– ۵۴.
  1. دیانی، حسین؛ آهنگران، مهستی؛ بهرامی، لیال؛ محمدی، مهرانا؛ زمانی، عاطفه (1400). حقوق شهروندی در تحقیقات مقدماتی در قانون جدید آیین دادرسی کیفری. فصلنامة مطالعات علوم اجتماعی، (4)، 49-63.
  • راجی، سیدمحمدهادی (1397). استقلال و همکاری؛ یک اصل و یک مطالبه، شبکة تحلیلی نخبگان، قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/
  1. راعـی، مسعود؛ عطریان، فرامرز (1391). حاکمیت قانون و احکام حکومتی در قانون اساسی جمهوری اسـلامی ایران. مجلة حـکومت اسلامی، (63)، 123ـ146.
  • رحمتی‌فر، سمانه؛ گرجی، علی‌اکبر (1396). استقلال قضایی به‌مثابة پیش‌شرط توسعة حقوق شهروندی. مجلة جستارهای حقوق عمومی، (1)، ۱۰- ۳۵.
  • رضاپور، داریوش؛ گلستانی، علیرضا؛ غلامی، محمد و سعادت پور، حسن (1398). عوامل مؤثر بر آگاهی شهروندان از مفهوم حقوق شهروندی. فصلنامة پژوهش در آموزش مطالعات اجتماعی، (2)، 47-66.
  • رفیعی طباطبایی، حسام الدین و دارابی، ایمان (1396). بررسی عوامل مؤثر بر رفع اطالة دادرسی و توسعة قضایی. فصلنامة حقوق فارس، (5)، 46-59.
  • زمانی، امین‌الله (1398). روابط قوای قضاییه و مجریه در قلمرو سیاست جنایی جمهوری اسلامی ایران. مجلة اندیشه‌های حقوق عمومی، (16)، ۳۹– ۵۰.
  • سوادکوهی‌فر، سام (1384). نگاهی تطبیقی به قوة قضاییه و حقوق شهروندی. مجلة دادرسی، (50 و 51)، ۳۴-۴۱.
  • ضیائی، عادل؛شافعی‌پور، ایوب (1397). حکم هدیه به قاضی در قوانین موضوعۀ ایران، مجلة قضاوت، 18، (93)، 121-138.
  • شیدائیان، مهدی (1399). نسبت‌سنجی حقوق عامه با حقوق شهروندی از منظر فقه امامیه و حقوق ایران. مجلة حقوقی راهبرد، 10 (2)، 95.
  • صادق‌منش، جعفر (1387). سیاست جنایی قانونگذار ایران در قانون احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی، مجلة حقوقی دادگستری، (63)، ۲۱۱– ۲۴۰.
  • صدرزاده، محسن (1372). نگاهی‌ بـه‌ قـوة قضاییه و لزوم تـوجیه رأی در‌ دادگـاه‌های‌ بلژیک. مجلة دانشکدة حقوق‌ و علوم سـیاسی، (۳)، ۱- ۲۴.
  1. صمدی، محمدناصر (1400). راهکارهای اجتماعی و وضعی پیشگیری از فساد قضات در فقه. دوفصلنامة یافته­های جزا و جرم‌شناسی، 1(1).
  • صنیعی منفرد، محمدعلی (1380). استقلال قوا در قانون‌ اساسی‌ جمهوری‌ اسلامی ایران. مجلة حکومت اسلامی، (22)‌، ۵۱- ۸۳.
  • طاهری، احد؛ طباطبایی، سیدمحمدصادق (1399). تبیین راهکارهای مقابله با فساد قضایی در نظام دادرسی مدنی ایران. فصلنامة مطالعات حقوق خصوصی، (2)، 285-302.
  • طلابکی، اکبر (1398). راهبردهای گسترش آزادی‌‌های مشروع در دستگاه قضا، شبکة تحلیلی نخبگان، قابل دسترس در: https://farsi.khamenei.ir/
  • غمامی محمدمهدی (1397). الگوی احیای حقوق عامه با تحول در نظام هنجارها و ساختار قضایی. مجلة حقوق اسلامی، (58)، 72-93.
  1. فرشی، سیدمهدی (1401). بررسی نقش قوة قضاییه در حفظ حقوق شهروندی در جمهوری اسلامی ایران. فصلنامة علمی رهیافت، (58)، 27-46.
  • قراچورلو، رزا (1385). حقوق شهروندى با تأکید بر نقد و بررسى قانون احترام به آزادی‌هاى مشروع و حفظ حقوق شهروندى. مجلة وکالت، (٢٩ و 30)، ۱۰۲- ۱۱۴.
  • قرشی، مهدی؛ ابراهیمیان، حجت‌الله؛ رنجبر، مقصود (1401). بررسی نقش قوة قضاییه در حفظ حقوق شهروندی در جمهوری اسلامی ایران در چارچوب رویکرد حکمرانی خوب. فصلنامة رهیافت، (58)، 27-46.
  • کشتگر امیر و همکاران (1401). بازخوانی امکان استقلال بودجه‌ای در قوة قضاییه در چارچوب نظام حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامة دانش حقوق عمومی ایران، (36)، 1-22.
  • محسنی، رضاعلی (1389). ابعاد و تحلیل حقوق شهروندی راهکارهایی برای تربیت و آموزش حقوق شهروندی. فصلنامة مطالعات سیاسی، (10)، 117-144.
  1. مردانی، نادر و همکاران (1401). قوة قضاییه و چالش‌های مربوط به حقوق و آزادی‌های فردی. فصلنامة تعالی حقوق، 11(4)، ۱۲۶– ۱۶۸.
  • مشهدی، علی. (1397). تأملی بر آسیب‌شناسی کارکردی سازمان­های تابعة قوة قضاییه از منظر تفکیک قوا. فصلنامة تحقیقات حقوقی، (95)، 209- 225.
  • میرمحمدصادقی، حسین (1384). موانع و شرایط تحقق عدالت در دستگاه قضایی، مجلة حکومت اسلامی، (36)، ۴۲- ۶۵.
  • موذن­زادگان حسنعلی و همکاران (1401). چالش­های تقنینی و قضایی ادلة علمی در حقوق کیفری ایران. مجلة پژوهش‌های حقوق جزا و جرم‌شناسی، 10(19)، 43-68.
  • مصلح، محمد (1396). حقوق شهروندی در قوانین ایران و قواعد بین‌المللی. اولین همایش ملی پژوهش­های مدیریت و علوم انسانی، 1-12.
  • نوروزیان قربان و همکاران (1401). بررسی مبانی حقوق شهروندی در نظام قضایی ایران. مجلة حقوق پزشکی، (16)، 1-15.
  • هزارجریبی، جعفر (1390). بررسی احساس عدالت اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن. مجلة جامعه­شناسی کاربردی، 22(3)، ۴۱- ۶۲.
  • قراچورلو، رزا (1385). حقوق شهروندی با تاکید بر نقد و بررسی قانوان احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی. نشریة وکالت، (29-30).
  • پروین، فرهاد (1382). اهداف و وظایف قوة قضاییه در قانون اساسی. مجلة اندیشة حوزه، (43-44).
  • قطبی، میلاد و بهادری جهرمی، علی (1395). محدودیت­های آزادی در اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. مجلة مطالعات حقوق بشر اسلامی، (10).