نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسندگان
1 استاد، گروه روابط بین‌الملل، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 دانشجوی دکتری (روابط بین‌الملل)، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
چکیده
درحالی‌که بیشتر پژوهش‌های انجام‌گرفته موضوع کمک‌های بشردوستانه را از رویکردی اخلاقی و نه الزامی مورد توجه قرار داده‌اند، پژوهش حاضر با رویکردی جدید به تکلیف به ارائة کمک‌های بشردوستانه از منظر فقه اسلامی پرداخته است. در نظام بین‌الملل حقوق بشر تنها با تفسیر موسع از این حقوق و اتخاذ رویکرد اثباتی نسبت به آن، تنها الزام به پذیرش کمک‌های بشردوستانه اثبات شده است. این پژوهش با نگاهی متمایز در پی بررسی ادلة تکلیف به ارائة کمک‌های بشردوستانه از منظر فقه اسلامی است و معتقد است دین مبین اسلام با برخورداری از اصول مترقی نسبت به نظام بین‌الملل حقوق بشر، رویکردی اثباتی نسبت به کمک‌های بشردوستانه ارائه می‌دهد. در این زمینه ادلة پیش‌فقهی کرامت انسانی و عدالت و ادلة درون‌فقهی وجوب حفظ نفس محترمه و اصل تألیف قلوب در مبحث زکات، تکلیف به ارائة کمک‌های بشردوستانه به تمامی انسان‌های در معرض بلایای طبیعی و غیرطبیعی به‌ویژه به غیرمسلمانان را بهتر اثبات می‌کنند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Human Rights and the Duty to Provide Humanitarian Aid From the Perspective of Islamic Jurisprudence
نویسندگان [English]
- Nasrin Mosaffa 1
- Reza Ranjbar 2
1 Prof., Department of International Relations, Faculty of Law and Political Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Ph.D. student in (International Relations), Faculty of Law and Political Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]
While most research focuses on the issue of humanitarian aid from an ethical and not mandatory viewpoint, this paper seeks to study humanitarian aid from the perspective of Islamic. In the international human rights system, with the extensive interpretation of these rights and adopting a positive approach, the only obligation to accept humanitarian aid has been proven. From a different perspective, this research seeks to examine the duty to provide humanitarian aid from in Islamic jurisprudence. The paper argues that the religion of Islam provides a positive approach to humanitarian aid. In this regard, the pre-Islamic principles of human dignity and justice and the Islamic obligation to preserve human life and the principle of “taliif al-qulub” (winning hearts) by using “zakat” (religious tax), prove the obligation to provide humanitarian aid to all people exposed to natural and unnatural disasters, especially to non-Muslims.
کلیدواژه‌ها [English]
- humanitarian aid
- positive human rights
- human dignity
- justice
- the obligation to preserve the life of human being
- compilation of hearts
- فارسی
الف) کتاب‌ها
- بجنوردی، سید محمد (1401ق). قواعد فقهیه. ج 2. تهران: مؤسسة عروج.
- حمیدالله، محمد (1386). سلوک بین‌المللی دولت اسلامی. ترجمة سید مصطفی محقق داماد، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
- قاری سید فاطمی، سید محمد (1393). حقوق بشر در جهان معاصر، جستارهایی تحلیلی از حق‌ها و آزادی‌ها. ج 2، تهران: میزان.
- محقق داماد، سید مصطفی (1392). حقوق بین‌الملل، رهیافتی اسلامی. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
- مکارم شیرازی، ناصر (1388). اسلام و کمک‌های مردمی. قم: نسل جوان.
- نوروزی، الهه (1392). حقوق بین‌الملل و بلایای طبیعی. تهران: عصر اندیشه.
ب) مقالات
- ارژنگ، اردوان و دهقان، مهدی (1394). قاعدة وجوب تکریم انسان در فقه و حقوق اسلامی. فصلنامة مطالعات اسلامی: فقه و اصول، 100، 33-54.
- اصغری، محمد (1388). عدالت به‌مثابة قاعدة فقهی و حقوقی. فصلنامة حقوق، 1، 1-21.
- سلطانی شورباخورلو، اسماعیل (1383). روابط اخلاقی و اجتماعی مسلمانان با غیرمسلمانان از دیدگاه قرآن. ماهنامة معرفت، 83، 62-71.
- عمید زنجانی، عباسعلی و توکلی، محمدمهدی (1386). حقوق بشر اسلامی و کرامت ذاتی انسان در اسلام. فصلنامة حقوق، 4، 161-189.
- غفاری فارسانی، بهنام (1394). تکلیف به نجات جان افراد در معرض خطر و ضمانت اجراهای آن در آرای فقهای امامیه. فصلنامة قضاوت، 84، 25-47.
- قربانیا، ناصر (1393). تعهد دولت‌ها به ارائه و پذیرش کمک‌های بشردوستانه. فصلنامة حقوق تطبیقی، 102، 21-44.
- لسانی، سید حسام‌الدین (1398). بررسی تعهد دولت‌ها به قبول و ارسال کمک‌های بشردوستانه در زمان سوانح طبیعی. فصلنامة مطالعات حقوق عمومی، 1، 231-248.
- محقق داماد، سید مصطفی (1390). تحولات اجتهاد شیعی: مکتب‌ها، حوزه‌ها و روش‌ها؛ اجتهاد بر محور عدالت و کرامت بشری. فصلنامة تحقیقات حقوقی، 56، 7-40.
- محقق داماد، سید مصطفی (1396). جایگاه اصل کرامت انسانی در اجتهاد شیعی. روزنامة اطلاعات در: http://www.ettelaat.com/etiran/?p=335766 (12 اسفند 1400).
- مصفا، نسرین و بنیاد، پاشا (1395). کاربرد دکترین مسئولیت به حمایت در حقوق بین‌الملل پاسخ به حوادث. فصلنامة مطالعات حقوق عمومی، 3، 511-532.
- میرمحمدی، سید مصطفی و محمدحسین شریفی (1395). تألیف قلوب، مفهوم، قلمرو و کاربست آن در وضعیت معاصر. فصلنامة حکومت اسلامی، 79، 27-52.
- حبیب‌اللهی، مجتبی (1395). حق و تکلیف دولت‌ها در ارائه و پذیرش کمک‌های بشردوستانه. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی.
ج) مقاله چاپ‌شده در کتاب
- قربانیا، ناصر (1386). چالش‌های کمک‌های بشردوستانه در دوران جنگ بر ضد تروریسم در نسرین مصفا و دیگران، چالش‌های کمک‌های بشردوستانه در خاورمیانه. چ اول، تهران: وزارت امور خارجه، 119-134.
- مستقیمی، بهرام (1386). شناخت مفهوم کمک بشردوستانه در نسرین مصفا و دیگران، چالش‌های کمک‌های بشردوستانه در خاورمیانه. تهران: وزارت امور خارجه، چ اول، 11-35.
- عربی
الف) کتاب‌ها
قرآن کریم.
- ابوحبیب، سعدی (1408 ق). القاموس الفقهی لغهً و اصطلاحاً. دمشق: دارالفکر.
- ابن کثیر، عمادالدین ابولفداء (1412ق). تفسیر ابن کثیر. ج 7، بیروت: دارالمعرفه للطباعه و النشر والتوزیع.
- ابن‌منظور، محمد (1404ق). لسان العرب. ج 9. بیروت: دار صادر.
- الفاضل اللنکرانی، محمدجواد و جمع من المحققین (1428ق). احکام الاطفال. ج 3، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار (ع).
- القیومی، احمد (بی‌تا). المصباح المنیر. ج 1، بی‌جا: المکتبه العصریه.
- المحقق السبزواری، ملا محمدباقر (بی‌تا). ذخیره المعاد فی شرح الارشاد. ج 3، قم: مؤسسة آل‌البیت لاحیاء التراث.
- المقدس الاردبیلی، المولی احمد (بی‌تا). مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان. ج 4، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
- جرجانی، علی بن محمد (بی‌تا). التعریفات. تهران: ناصرخسرو.
- سبحانی، جعفر (1382). الزکاه فی الشریعه الاسلامیه الغراء. ج 2، قم: مؤسسة امام صادق (ع)،
- عاملی، زین‌الدین (شهید ثانی) (بی‌تا). مسالک الافهام الی تنقیج شرائع‌الاسلام. ج 5، بی‌جا: مؤسسة المعارف الاسلامیه.
- علامه حلی، حسن بن یوسف (1414ق). تذکره الفقها. ج 17، قم: مؤسسة آل‌البیت علیهم الاسلام لاحیاء التراث.
- علامه حلی، حسن بن یوسف (1412ق). منتهی المطلب فی تحقیق المذهب. ج 3، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیه.
- مازندرانی، محمدصالح (بی‌تا). شرح الکافی. ج 9، بی‌جا، المکتبه الاسلامیه.
- موسوی بجنوردی، سید حسن (1377). القواعد الفقهیه. ج 5، قم: الهادی.
- موسوی عاملی، سید محمد (بی‌تا). مدارک الاحکام. ج 5، قم: مؤسسة آل‌البیت لاحیاء التراث.
- انگلیسی
- A) Books
- Artemis Kolliniati, M. (2019). Human Rights and positive obligation to healthcare: Reading the European Convention on Human Rights through Joseph Raz’s Theory of Rights. Baden- Baden: Nomos.
- De Guttry, A.; De Gutrry, Andrea; Gestri, Marco; Venturini, Gabriella (2012). International Disaster Response Law. Berlin: Springer.
- Fredman, S. (2008). Human Rights Transformed: Positive Rights and Positive Duties. New York: Oxford.
- Heintze, H. J. & Andrej Zwitter (2011). International Law and Humanitarian Assistance, A Crosscut Through Legal Issues Pertaining to Humanitarianism. London: Springer.
- Macalister Smith, P. (1985). International Humanitarian Assistance: disaster Relief Action in International Law and Organization. Dordrecht: springer.
- B) Articles
- Klatt, M. (2015, Spring). Positive rights: Who decides? Judicial review in balance. International Journal of Constitutional Law, 2, 354-382. Available At: https://doi.org/10.1093/icon/mov019 (Accessed 3 September 2018).
)