دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دورۀ دکتری، گروه حقوق عمومی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استاد، گروه حقوق عمومی، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

ازسال 1980 تا پایان سال 2022 وضع تحریم‌ بخش قابل توجهی از سیاست ایالات‌متحد آمریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران بوده است. در اواخر دهه 1990 رویکرد آمریکا از وضع تحریم‌های کلی به وضع تحریم‌های هدفمند تغییر کرد و تحریم‌ها را به طور مشخص علیه اشخاص شامل نهاد‌ها، افراد، کشتی‌ها و هواپیما‌ها وضع کرد. تعداد قابل توجهی از این اشخاص ایرانی و غیرایرانی از چگونگی استیفای حقوق تضییع شده خود یا خروج نام خود از فهرست تحریم ها اطلاعی ندارند. در این پژوهش به این سوال پاسخ داده که چه سازوکارهایی ذیل قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی ایران وجود دارد که بر اساس آن اشخاص قادر به پیگیر و استیفای حقوق خود علیه تحریم ها باشند. برای یافتن پاسخ این سوال، پس از بررسی مختصر نظام تحریم‌های یکجانبه آمریکا، نظام تحریم‌ها علیه اشخاص مرتبط با جمهوری اسلامی ایران بررسی می شود. در پایان پس از بررسی ظرفیت های دادخواهی در قالب قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی، مشخص می‌شود که در صورت احراز شرایط مشخص امکان پیگیری حقوق برای اشخاص آسیب دیده در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران وجود دارد، با این حال قوانین فعلی از انسجام، جامعیت و ضمانت اجرای لازم برخوردار نیستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Challenging the United States of America’s sanctions within the legal framework of the Islamic republic of Iran

نویسندگان [English]

  • Saeid Baghban Kondori 1
  • Abasali Kadkhodaee 2

1 Phd. Researcher, Department of Public law, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran

2 Professor of Public Law, Department of Public law, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

From 1980 until the end of 2022, the imposition of sanctions has been a significant part of the policy of the United States of America towards the Islamic Republic of Iran. In the late 1990s, the US approach changed from imposing comprehensive sanctions to imposing targeted sanctions, and imposed sanctions specifically against individuals, including entities, individuals, ships, and aircraft. A significant number of these Iranian and non-Iranian people do not know how to claim their violated rights or remove their names from the sanctions list. In this research, the question is answered that what mechanisms exist under the laws approved by the parliament of Iran, based on which sanctioned persons are able to pursue and fulfill their rights against sanctions. To find the answer to this question, after a brief review of the US unilateral sanctions system, the system of sanctions against persons affiliated to the Islamic Republic of Iran will be reviewed. In the end, after examining the capacities of challenging the sanctions in the framework of the laws approved by the parliament, it is clear that if certain conditions are met, it is possible to pursue and enforce the rights of the injured persons in the legal system of the Islamic Republic of Iran, however, the current laws lack coherence and they do not have the necessary comprehensiveness and protection by sanctions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • United States
  • Iran
  • Sanctions
  • Challenging
  • Reparation
  1. الف) کتاب‌ها

    1. سادات میدانی، سید حسین و خلیلی، مهدی (1397). بایسته‌های حقوقی نظام تحریم ایالات‌ متحده: تحریم‌های ایران. تهران: شهر دانش.

     

    ب) مقالات

    1. جنیدی، لعیا و راضی، سپیده (1400). تأثیر تحریم بر مقابلة مؤثر با کرونا و مسئولیت ناشی از آن. مجلة حقوقی بین‌المللی، 65، 169-202.
    2. جنیدی، لعیا و راضی، سپیده (1401). نگاهی انتقادی به عملکرد تقنینی ایران در مورد مسئولیت مدنی دولت خارجی در اعمال تحریم. فصلنامة پژوهش حقوق خصوصی، 41، 84-125.
    3. ظاهری، علیرضا (1383). تحوﻻت قاعدة مصونیت دولت: تأثیر قانون صلاحیت دادگستری جمهـوری اسـﻼمی ایـران و قـانون مبارزه با تروریسم ایاﻻت متحدة آمریکا. مجلة حقوقی نشریة دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی ج.ا.ایران، 30، 119-177.
    4. عابدینی، عبدالله (1400). تحریم وزیر امور خارجة ایران توسط ایالات متحده از منظر حقوق بین‌الملل. مجلة حقوقی بین‌المللی، 64، 307-331.

     

    ج) اسناد

    1. مجلس شورای اسلامی ایران (1389). قانون «الزام دولت به پیگیری و استیفای حقوق اتباع و دیپلمات‌های جمهوری اسلامی ایرانی آسیب‌دیده از اقدامات دولت‌های خارجی به‌ویژه دولت اشغالگر ایالات‌متحده آمریکا» مصوب 26 خرداد 1389. دسترسی در تارنمای:

    https://rc.majlis.ir/fa/law/show/782397

    1. مجلس شورای اسلامی ایران (1395). قانون «الزام دولت به پیگیری جبران خسارات ناشی از اقدامات و جنایات ایالات‌متحده آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران و اتباع جمهوری اسلامی ایرانی»، مصوب ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۵. دسترسی در تارنمای:

    https://rc.majlis.ir/fa/law/show/968428

    1. مجلس شورای اسلامی ایران (1396). قانون «مقابله با نقض حقوق بشر و اقدامات ماجراجویانه و تروریستی ایالات ‌متحدة آمریکا در منطقه»، مصوب 22 مرداد 1396. دسترسی در تارنمای:

    https://rc.majlis.ir/fa/law/show/1033085

    1. مجلس شورای اسلامی ایران (1398). قانون «اقدام متقابل در برابر اعلام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به‌عنوان «سازمان تروریستی» توسط ایالات ‌متحدۀ آمریکا» مصوب 8 اردیبهشت 1398، دسترسی در تارنمای:

    https://rc.majlis.ir/fa/law/show/1136804

    • مجلس شورای اسلامی ایران (1390). قانون «صلاحیت دادگستری جمهوری اسلامی ایران برای رسیدگی به دعاوی مدنی علیه دولت‌های خارجی» مصوب 17 اسفند 1390، دسترسی در تارنمای:

    https://rc.majlis.ir/fa/law/show/809987

    • ‌ مجلس شورای اسلامی ایران (1379). قانون «قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب (‌در امور مدنی)» مصوب 21 فروردین 1379، دسترسی در تارنمای:

    https://rc.majlis.ir/fa/law/show/809987

    • دفتر هیأت دولت (1401). بررسی «لایحة مقابله با تحریم‌ها» در دستور کار کمیسیون سیاسی و دفاعی دولت. چهارشنبه ۳۱ فروردین ۱۴۰۱. دسترسی در تارنمای:

    https://cabinetoffice.ir/fa/news/9944

    • لایحة مقابله با تحریم‌ها (1401). ۳۱ فروردین ۱۴۰۱. دسترسی در تارنمای:

    https://media.cabinetoffice.ir/uploads/org/2022/04/20/165045300054469900.pdf

     

    د) پایان‌نامه‌ها

    • جلیلی، محمدعلی (1398). کارامدی تحریم‌های آمریکا و راهکارهای حقوقی مقابله با آن. دانشکدة حقوق. دانشگاه شهید بهشتی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد.

     

    ه) سایر منابع

    • ستاد حقوق بشر ج.ا.ایران (1399). «به پیشنهاد دبیر ستاد حقوق بشر صورت گرفت؛ تشکیل شعبة ویژة رسیدگی کیفری به جرایم ناشی از تحریم». 21 مهر 1399. قابل دسترسی در تارنمای:

    https://humanrights.eadl.ir/news/articleType/ArticleView/articleId/149

    1. سازمان سرمایه‌گذاری و کمک های اقتصادی و فنی جمهوری ‌اسلامی ایران (1401). «فکری: با حرکت کردن به سمت اقدامات توسعه‌ای و بهره‌مندی از فرصت‌های بیرونی باید از محدودة تحریم‌پذیری آمریکا خارج شویم». 27 شهریور 1401. در دسترس در تارنمای:

     https://www.irna.ir/news/84890645

     

    1. انگلیسی

     

    - Articles

    1. Goldsmith, J. L., & Goodman, R. (2002). "U.S. Civil Litigation and International Terrorism. University of Chicago Public Law & Legal Theory Working Paper, 26, 2002, 1-27.