دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران

2 دانشیار، گروه حقوق عمومی و بین‌الملل، دانشکدۀ حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

در ایران در سالیان اخیر به‌ویژه در کلانشهرها آلودگی هوا، افزایش زیادی داشته و به نوبۀ خود سبب ورود خسارات جبران‌ناپذیر بر سلامتی اشخاص و کیفیت اموال شده است. با توجه به اینکه امکان جبران خسارت ناشی از آلودگی هوا به‌دلیل ماهیت و ویژگی خاص آن به میزان کمتری قابل جبران است و بسیاری از خسارات حاصل از آلودگی هوا جبران نشده باقی می‌ماند، قوانین و مقررات حقوقی آلودگی هوا از مهم‌ترین ابزارهای حفاظت از هوا محسوب می‌شوند. از آنجا که برنامه‌های توسعۀ کشور، مهم‌ترین اسنادی هستند که در آنها اهداف و راهبردهای توسعه،‌ با توجه به آرمان‌ها، توانایی‌ها، امکانات و شرایط محیطی کشور تدوین می‌شوند؛ توجه به مسائل حفاظت از هوا در قوانین برنامه‌ای کشور می‌تواند گام مؤثری در این زمینه باشد. هدف از این نوشتار، بررسی رویکرد برنامه‌های توسعۀ کشور در حفاظت از هوا، با روش توصیفی– تحلیلی است. با مطالعۀ مواد برنامه‌های توسعه، روشن شد که مباحث جلوگیری و کاهش آلودگی هوا در حد استاندارد سازمان بهداشت جهانی، پایش و کنترل منابع آلاینده از طریق طرح خوداظهاری، کنترل و مدیریت انتشار گازهای گلخانه‌ای، مقابله با ریزگردها با استفاده از راهکارهای مختلف در برنامه‌های توسعۀ کشور مورد توجه قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Approach of Development Programs of the Islamic Republic of Iran to Air Protection

نویسندگان [English]

  • Marzieh Rashedi 1
  • Ali Mashhadi 2

1 MA. Student in Public Law, Faculty of Law, University of Qom, Qom, Iran

2 Associate Prof., Department of Public and International Law, Faculty of Law, University of Qom, Qom, Iran

چکیده [English]

In Iran, in recent years, especially in metropolises, air pollution has increased and caused irreparable damage to human health and property quality. Considering that the possibility of compensating for the damage caused by air pollution is somehow impossible due to its special nature and characteristics, and the harm from air pollution remain uncompensated, legal rules and regulations for air pollution are one of the most important means for air protection. The country's development programs are the most important instruments in which development goals and strategies are formulated according to the ideals, capabilities, facilities and environmental conditions of the country. Paying attention to air protection issues in the country's program rules can be an effective step in this direction. The purpose of this research is to investigate the approach of the development programs in air protection, using a descriptive-analytical method. By studying the provisions of the program rules, it became clear that the issues of prevention and reduction of air pollution within the standards of the World Health Organization, monitoring and control of pollutant sources through self-report, control and management of greenhouse gas emissions, dealing with fine dust using different solutions in the development programs has been considered.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Development programs
  • sustainable development
  • air protection
  • environment
  1. - فارسی

    الف) کتاب‌ها

    1. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور (1394). سند تفصیلی برنامة ششم توسعة اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1395-1399)- حوزۀ فرابخشی. ج1، تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، مرکز اسناد، مدارک و انتشارات.
    2. مشهدی، علی (1392). حقوق آلودگی هوا (مطالعۀ تطبیقی). تهران: خرسندی.

     

    ب) مقالات

    1. اسدی‌کیا، هیوا؛ اویارحسین، رضا؛ صالح، ایرج؛ رفیعی، حامد و زارع، سمانه (1388). رابطۀ رشد اقتصادی و آلودگی هوا در ایران با نگاهی بر تأثیر برنامه‌های توسعه. محیط‌شناسی (محیط زیست)، شمارۀ 3 (پیاپی 51)، 93-100.
    2. اصغرزاده، شیدا؛ ذاکری زهرا و سلیمانی مورچه خورتی، الهه (1395). بررسی سند برنامة ششم توسعة اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1399-1395) 6. توسعۀ پایدار با تأکید بر محیط زیست. معاونت پژوهش‌های اقتصادی، دفاتر: مطالعات اقتصادی مطالعات زیربنایی، کد موضوعی: 230 شمارة مسلسل: 15312، 1-34.
    3. توکلی، حمید (1397). مروری بر علل، تأثیرات و روش‌های مقابله با ریزگردها. دومین کنفرانس ملی توسعۀ کشاورزی، زمین سالم، انجمن علوم و صنایع چوب و کاغذ ایران انجمن علمی علوم و صنایع چوب و کاغذ ایران-سازمان بسیج مهندسین کشاورزی و منابع طبیعی استان البرز، 1-13.
    4. جهانگرد، اسفندیار (1395). محیط زیست و برنامه‌های توسعه در ایران. اقتصاد محیط زیست و منابع طبیعی، (2)، 105-142.
    5. دبیری، فرهاد؛ عباس‌پور، مجید؛ مکنون، رضا و آزادبخت بیتا (1386). جایگاه محیط زیست در قوانین برنامه‌ای پس از انقلاب در ایران. علوم و تکنولوژی محیط زیست، (1)، 87-100.
    6. زارع پوراریزی، نیلا و همتی شاهگلی، هانیه (1395). بررسی سیاست‌های زیست‌محیطی ایران در برنامۀ ششم توسعه. کنفرانس بین‌المللی پیامدهای جغرافیایی و اثرات زیست‌محیطی شرایط دریاچۀ ارومیه، دانشگاه تبریز، 1-13.
    7. صادقی، مرتضی؛کبیرآبادی، غزاله و امیری هاشم (1399). راهکارهای مقابله با تأثیرات تغییرات آب و هوایی و گازهای گلخانه‌ای بر محیط زیست ایران از منظر حقوق بین‌الملل و حقوق ایران. نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، (4)، 298-324.
    8. علیائی طیبی شاهی، فائقه و کامرانی، احسان (1395). بررسی جایگاه و اهمیت محیط زیست در تبیین برنامه‌های پنج‌سالۀ توسعۀ کشور از سال 1368 تا 1394. مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، (4/1)، 80-91.
    9. فلاحت پیشه، شهروز (1385). نگاهی به برنامة محیط زیست سازمان ملل متحد. نشریة علوم اجتماعی، (25)، 28-31.
    10. کریمی، داریوش و موسوی مدنی، نگین (1396). بررسی کارآمدی قوانین و مقررات حقوقی ناظر بر آلودگی هوا در ایران. علوم وتکنولوژی محیط زیست، (19)، 571-581.
    11. گودرزی، ساسان و شجاعیان، خدیجه (1398). مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها در مقابله با ریزگردها.پژوهشنامۀ تاریخ سیاست و رسانه، (4)، 587-616.
    12. لسانی، بهزاد؛ مشهدی، علی؛ حبیب‌نژاد، احمد و حبیبی‌مجنده، محمد (1399). راهکارهای حفاظت از محیط زیست در فعالیت‌های اقتصادی در ایران. فصلنامۀ مطالعات حقوق عمومی، (3)، 899-920.
    13. ملک‌زاده، شاهرخ (1397). بررسی و ارزیابی آلودگی هوای شهرها و ضرورت اجرای قوانین جهت کاهش آلودگی‌ها. چهارمین کنفرانس ملّی شهرسازی، معماری، عمران و محیط زیست، مؤسسة پژوهشی رهجویان پایا شهر اترک، 1-13.
    14. ملکی، سعید و سعیدی، جعفر (1395). بررسی ابعاد زیست محیطی و جایگاه محیط زیست شهری در برنامه‌های توسعة ایران. مطالعات مدیریت شهری، (27)، 69-89.
    15. نشریة کارکنان صنعت نفت ایران (1388). سازوکار توسعة پاک. مشعل، (450)، 7.

     

    ج) اسناد

    1. باشگاه خبرنگاران جوان (1393). «گاز طبیعی فشرده یا سی‌ان‌جی»، قابل دسترس در: https://www.yjc.ir/00K5Ji.
    2. تصویب‌نامه در خصوص اقدامات مربوط به برنامۀ مشارکت ملی در زمینۀ کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای (1394)، مصوبة هیأت وزیران، مورخ: 15/07/1394.
    3. سیاست‌های کلی محیط زیست (1394). ابلاغیة حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در اجرای بند 1 اصل ۱۱۰ قانون اساسی: 26/08/1394.