نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار، گروه حقوق عمومی، دانشکدة حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران
چکیده
«ملت» پدیدهای مدرن و از ثمرات معرفتی عصر رنسانس است که بهمثابة عنصر جمعیتی در کنار سرزمین و حاکمیت، هویت دولت مدرن را رقم میزند و البته نقشی بهمراتب پررنگتر از سایر مؤلفهها در تکوین دولت مدرن دارد، بهنحوی که ملت و دولت دو مفهوم قرین و متضایفاند که هیچیک بدون دیگری معنایی نخواهند داشت. پدیدة ملت، همچون سایر پدیدههای مدرن، مبتنی بر مبانی ویژه و در راستای تحقق اهداف تمدن مغربزمین، ارتباطی منطقی و نظاممند با سایر اجزای مدرنیته دارد. از دیگر سو نظام جمهوری اسلامی ایران بهعنوان الگوی حکمرانی پساانقلاب اسلامی داعیهدار نظم جدید سیاسی با مبانی و آرمانهای ویژه است. با تعمق در مبانی و مؤلفههای پدیدة ملت به شیوة اکتشافی و همچنین با بررسی توصیفی مبانی و آرمانهای نظام جمهوری اسلامی ایران که در قانون اساسی متجلی شده است، پاسخ این مسئلة محوری را درمییابیم که با وجود استفادة قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از واژة ملت، عنصر جمعیتی دولت در ایران پساانقلاب اسلامی سنخیتی با پدیدة ملت مدرن بهمثابة عنصر جمعیتی دولت مدرن ندارد و عناصر محوری ملت مدرن با بنیادهای نظری جمهوری اسلامی سازگار نیست.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The Constitution of the Islamic The Constitution of the Islamic Republic of Iran and the Modern Meaning of the Nation
نویسندگان [English]
- Hamed Nikoonahad 1
- Mahsa Salah 2
1 Assistant Prof, Department of Public Law, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
2 Phd. Student in Public Law, College of Farabi, University of Tehran, Qom, Iran
چکیده [English]
The concept of "nation" is a modern phenomenon and a product of the intellectual advancements of the Renaissance. As a demographic element, it shapes the identity of the modern state alongside territory and sovereignty, playing a significantly more prominent role than other components in the formation of the modern state. Thus, the nation and the state are two interrelated and opposing concepts, each lacking meaning without the other. The phenomenon of the nation, like other modern phenomena, is based on specific foundations and is logically and systematically connected to other components of modernity, in line with the goals of Western civilization. On the other hand, the Islamic Republic of Iran, as a model of post-Islamic Revolution governance, claims to represent a new political order with its own foundations and ideals. By deeply exploring the foundations and components of the phenomenon of the nation through an exploratory approach, as well as descriptively examining the foundations and ideals of the Islamic Republic system as manifested in its Constitution, we arrive at the central question: Despite the use of the term "nation" in the Constitution of the Islamic Republic of Iran, the demographic element of the state in post-Islamic Revolution Iran is not aligned with the modern concept of the nation as a demographic element of the modern state, and the core elements of the modern nation are incompatible with the theoretical foundations of the Islamic Republic.
کلیدواژه‌ها [English]
- modern nation
- modern state
- population element
- the constitution of the Islamic Republic Of Iran
- ummah
- muslim nation
- Iranian nation.
- فارسی
الف) کتابها
- صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (۱۳۶۴). ج ۱، ۲، ۳ و ۴، تهران: ادارة کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
- اریکجان، هازبام (۱۳۸۲). ملت و ملیگرایی پس از ۱۷۸۰. ترجمة جمشید احمدپور. تهران: نیکا.
- اشرف، احمد (۱۳۹۶).هویت ایرانی از دوران باستان تا پایان پهلوی. ترجمه و تدوین حمید احمدی، تهران: نی.
- ای بردون، گیبرنا و مونتسرات، ماریا (۱۳۷۸). مکاتب ناسیونالیسم: ناسیونالیسم و دولت ملت در قرن بیستم. ترجمة امیر مسعود اجتهادی. تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
- آجودانی، ماشاالله (۱۳۸۲). مشروطۀ ایرانی. تهران: اختران.
- باربیه، موریس (۱۳۸۳). مدرنیتة سیاسی. ترجمة عبدالوهاب احمدی، تهران: آگه.
- بشیریه، حسین (۱۳۷۴). جامعهشناسی سیاسی. تهران: نی.
- بهشتی، محمد (1378). مبانی نظری قانون اساسی. تهران: بقعه.
- پوجی، جانفرانکو (۱۳۷۷). تکوین دولت مدرن درآمدی جامعهشناختی. ترجمة بهزادباشی، تهران: آگاه.
- جوادی آملی، عبدالله (۱۳۷۸). زن در آیینۀ جمال و جلال. قم: دارالهدی.
- داوری اردکانی، رضا (۱۳۶۴). ناسیونالیسم، حاکمیت ملی و استقلال. اصفهان: پرسش.
- دی اسمیت، آنتونی (۱۳۹۴). ناسیونالیسم و مدرنیسم: بررسی انتقادی نظریههای متأخر ملت و ملیگرایی. ترجمة کاظم فیروزمند. تهران: ثالث.
- رحمتاللهی، حسین (۱۳۸۸). تحول قدرت. تهران: میزان.
- معاونت مطالعات و تحقیقات سازمان ملی جوانان (۱۳۹۱). روایت تفکر، فرهنگ و تمدن از آغاز تاکنون. ج ۳، قم: معارف.
- زیدآبادی، احمد (۱۳۹۷). الزامات سیاست در عصر ملت –دولت. تهران: نی.
- جعفر، سبحانی (۱۳۶۲). مبانی حکومت اسلامی. ج ۲، قم: توحید.
- شریعتی، علی (۱۳۹۸). امت و امامت. مشهد: سپیده باوران.
- طباطبایی مؤتمنی، منوچهر (۱۳۸۳). حقوق اداری. تهران: سمت.
- عمید زنجانی، عباسعلی (۱۳۷۷). فقه سیاسی ۳: حقوق بینالملل اسلام. تهران: امیرکبیر.
- عمید زنجانی، عباسعلی (۱۳۶۲). حقوق و اقلیتها بر اساس قرارداد ذمه. تهران: دفتر فرهنگ اسلامی.
- فیرحی، داوود (۱۳۹۴).آستانة تجدد؛ در شرح تنبیه الامه و تنزیه المله. تهران: نی.
- قاضی شریعتپناهی، سید ابوالفضل (۱۳۸۳). حقوق اساسی و نهادهای سیاسی. تهران: میزان.
- کلهون، کریگ (۱۳۹۶). ملتها مهماند - فرهنگ، تاریخ و رویای جهانوطنی. ترجمة محمدرضا فدایی. تهران: پردیس دانش - نشر و پژوهش شیرازه.
- کعبی، عباس (1395). تحلیل مبانی نظام جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر اصول قانون اساسی. ج 1 و 2، تهران: پژوهشکدة شورای نگهبان.
- گل محمدی، احمد (۱۳۹۵). چیستی، تحول و چشم‌انداز دولت. تهران: نی.
- لاگلین، مارتین (۱۳۹۴). حقوق عمومی در غرب. ترجمة محمد مقتدر، تهران: مجد.
- مطهری، مرتضی (۱۳۶۹). حقوق زن در اسلام. تهران: صدرا.
- مطهری، مرتضی (1389). مجموعه آثار استاد. ج7، تهران: صدرا .
- مهرپور، حسین (1387). مختصر حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: گستر.
- وینسنت، اندرو (۱۳۸۱). نظریههای دولت. ترجمة حسین بشیریه. تهران: نی.
- هاشمی، سیدمحمد (۱۳۸۳). حاکمیت و نهادهای سیاسی. تهران: میزان.
- هلد، دیوید (۱۳۸۶). شکلگیری دولت مدرن. ترجمة عباس مخبر. تهران: آگه.
ب) مقالات
- ارسطا، محمدجواد و نیکونهاد، حامد (۱۳۹۳). مفهوم امت در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامة دانش حقوق عمومی، ۳(۹)، ۲۷-۵۰.
- افضلی، رسول (۱۳۸۶). چیستی دولت مدرن. در افضلی، رسول، مجموعه مقالات دولت مدرن در ایران، قم: دانشگاه مفید.
- امامی، محمد؛ شاکری، حمید و فدایی، علیاصغر (۱۳۹۴). بازشناسی اصول کلی حقوقی در دیباچة قانون اساسی. فصلنامة حقوقی مجد، (۳۲).
- تقیزاده، جواد (۱۳۸۶). مسئلة اساسیسازی نظم حقوقی. مجلة پژوهشهای حقوقی. (۱۱)، ۱۲۲-۱۶۹.
- جاوید، محمدجواد و محمدی، عقیل (۱۳۹۲). نسبت اصل عدم مداخله در حقوق بینالملل معاصر و اصل حمایت از مستضعفین در حقوق اسلامی. مطالعات حقوقی، ۵(۱)، ۴۹-۸۸.
- جوان آراسته، حسین (۱۳۷۹). امت و ملت نگاهی دوباره. فصلنامة حکومت اسلامی، (۱۶)، ۱۵۸-۱۷۳.
- راسخ، محمد (۱۳۸۶). مدرنیته و حقوق دینی. فصلنامة نامۀ مفید، (۶۴)، 1-26.
- رضایی، فاطمه و مرادی، مسعود (۱۳۹۵). تحولسنجی مفهوم دولت در دورة قاجار. مجلة پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام، (۱۹)، ۱01-۱20.
- زمانی دارانی، فاطمه؛ قریه ملکی، خاطره و ستاره سهیلی، محبوبه (۱۳۹۶). تفاوتهای مهم حقوقی زن و مرد. اولین همایش بینالمللی و سومین همایش ملی پژوهشهای مدیریت و علوم انسانی.
- صادقی حقیقی، دیدخت (۱۳۹۰). تحول در مفهوم اصل عدم مداخله در حقوق بینالملل. فصلنامة مطالعات روابط بینالملل، (۱۶)، ۹۳-۱۲۸.
- عربعامری، احمد و پارسامنش، محمدرضا (۱۳۹۳). تابعیت در اسلام. حقوق اسلامی، (۴۱)، ۱07-۱30.
- کاتوزیان، امیر ناصر (۱۳۸۳).اصول منطقی حاکم بر تفسیر قانون اساسی. نشریة حقوق اساسی، (۳)، ۳۰2-۳۰7.
- کچوییان، حسین و زائری، قاسم (۱۳۹۳).بررسی تاریخی چگونگی تطور معنایی مفهوم ملت از فهم دینی تا درک تجددی در آستانۀ نهضت مشروطه. فصلنامة علمی – پژوهشی اسلام و مطالعات اجتماعی،۱(۴)، ۲۶ – ۵۴.
- کرباسیزاده اصفهانی، علی و حیدریان، ماریا (۱۳۸۸). مبانی معرفتشناسی مدرن. مجلة حکمت و فلسفه، (1)، ۹۷-۱۲۱.
- کعبی، عباس؛ اصغری شورستانی، محمدرضا و اصل زعیم، امیرحسین (۱۳۹۳). نقش مقدمة قانون اساسی در تفسیر اصول و شناخت اهداف و رسالتهای قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. دانش حقوق عمومی (بررسیهای حقوق عمومی سابق)، 3(10)، ۱- ۱۹.
- نقیبزاده، احمد (۱۳۸۳). بازخوانی نظم برخاسته از معاهدات وستفالی. مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، (۶۵)، ۱۸۷-۲۱۴.
- نیکونهاد، حامد (۱۳۹۷). امت ایران؛ بازشناسی تحلیلی جامعة سیاسی زیربنای جمهوری اسلامی بهمثابة نظام امت و امامت. حکومت اسلامی، ۲۳(۳)، ۱۱۹-۱۴۴.
- همت، مسعود (۱۳۹۴). بررسی مقایسهای مفهوم تابعیت در نظامهای حقوق بینالملل معاصر و حقوق اسلام. فصلنامة تحقیقات سیاسی بینالملل دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا، (۲۵)، ۱۸۵-۲۱۰.
ج)پایاننامهها
- افضلی، رسول (۱۳۸۲). آسیبشناسی دولت مدرن در ایران (رویکردی فرهنگی به زمینههای تاریخی، فرایند تکوین و ماهیت دولت مدرن در ایران). رسالۀ دکتری، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
- نبیلو، حسین (۱۳۸۷). زمینههای تاریخی و اقتضائات حقوقی تشکیلدولت مدرن: با تأکید بر مورد ایران. پایاننامة کارشناسی ارشد، گروه حقوق، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی.
- صلاح، مهسا (1399). بازتاب عنصر جمعیتی دولت در منظومۀ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. پایاننامة کارشناسی ارشد: دانشکدۀ حقوق، دانشگاه قم.
- انگلیسی
- A) Books
- Anderson, B.(1983). Imagined communities. London, verso press.
- Baumeister, R. F (1986). Identify. Oxford, Oxford University Press.
- Brown, (1972). A History of Western Education. New York, St. Martin's Pr.
- Durkheim, E. (1915). The Elementry Forms of the Religious life. London:Allen & Unwin
- Durkheim, E. (1969). Selected Writings, Anthony Giddens. Lodon, Cambridge University Press.
- Dumont, L.(1986). Essays on individualism, Chicago, University of Chicago Press.
- Geertz, C. (1973). The Interpretation of Cultures , New York, Basic Books.
- Gellner, E. (1983). Nation And Nationalism. Oxford: Blackwell.
- Graff, J, (1987). The Legacies of Literacy. Indiana University Press.
- Heater, D. (1999). what is citizenship? Cambridge, Polity.
- Hobsbawm, E., & Ranger, T. (1983). The Invention of Tradtion. Cambridge: Cambridge University.
- Kohn, H.(1944). the idea of nationalism. Indiana University Press.
- Schwarcz, V. (1986). The Chinese Enlightenment. Los Angeles and London: University of California Press.
- Carlton J.H.Heyes (1968). The historical Evolution of Modern Nationalism. London, Russell & Russell.
- Weber, M., Gerth, H., & Mills,C W. (1948). from Max Weber: Essays in sociology. London, Routledge & Kegan Pau
- B) Article
- Emile, L. (1964). Absolutism. in Heinz Lubasz, ed, The Development of the modern state, New York: Macmillan, 43-48.
)