نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار گروه حقوقی عمومی، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
چکیده
دستگاه قضایی ظرفیت بی‌بدیلی در اجرای عدالت، مبارزه با فساد و حراست از آزادی‌های مشروع مردم دارد. برای عملی شدن این ظرفیت، این دستگاه باید کارامد و سالم باشد. حراست از این دستگاه جز با نظارت همگانی میسر نخواهد بود، چراکه هرگونه نظارت غیرهمگانی به نفع گروه‌های صاحب قدرت قابل انحراف است. آزادی اطلاعات که از لوازم نظارت همگانی است، دستگاه قضایی و نهادهای زیرمجموعة آن را مکلف می‌سازد تا اطلاعات قضایی را منتشر کنند. اطلاعات قضایی به هر اطلاعاتی اطلاق می‌شود که در دستگاه قضایی و نهادهای زیرمجموعة آن تولید و بر اساس اصل آزادی اطلاعات باید بدون تأخیر منتشر شوند. به‌دلیل وجود احتمال اشتباه در تحلیل، دادۀ باز در کنار آزادی اطلاعات مطرح شد که بدون شک بر نظارت همگانی تأثیر مثبتی می‌گذارد. در این پژوهش آزادی اطلاعات در روند دادرسی در دستگاه قضایی و ماهیت داده باز قضایی بررسی می‌شود. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که آیین‌نامة «نظام جامع اطلاع‌رسانی قوة قضاییه»، قانون اساسی و قوانین عادی که بر علنی برگزار شدن دادگاه‌ها و انتشار آرا دلالت دارد، نتوانسته است دستگاه قضایی را به نهادی پاسخگو تبدیل سازد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Study on the freedom of information and judicial open data during the proceedings
نویسندگان [English]
- Hoda Ghaffari 1
- Roohollah Taherifard 2
1 Associate Prof. Department of Public Law. Faculty of Law and Political Sciences. University of Allamah Tabatabaei. Tehran. Iran
2 Ph.D. student in Private Law. Faculty of Law and Political Sciences. University of Allamah Tabatabaei. Tehran. Iran
چکیده [English]
The judicial system has an irreplaceable capacity to administer justice, stamp out corruption and protect the legitimate freedoms of the people. To have such a system, public supervision considerably matters because any non-public supervision can be diverted for the benefit of powerful groups. Freedom of information, which is one of the means of public surveillance in the present era, obliges the judicial system and its subordinates, to publish judicial information. It refers to any information that is produced in the judiciary and it subordinates. It must be published without delay based on the principle of freedom of information. Publishing information, including judicial information, is not enough currently, therefore the concept of open data has been proposed, which undoubtedly has a positive effect on public surveillance. In this article, the freedom of information is examined in the judicial process and the nature of judicial open data is examined. The result of this article is that the regulation of the "Comprehensive Judiciary Information System", the Constitution and Acts implying the publicity of courts and the publication of verdicts, have not been able to hold the judicial system accountable.
کلیدواژه‌ها [English]
- freedom of information
- judicial information
- open court
- judicial open data
- releasing of verdicts.
- فارسی
الف) کتاب‌ها
- اسماعیلی، محسن (1400). حقوق آزادی اطلاعات در ایران. 2 جلد، چ اول، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
- انصاری، باقر (1387). آزادی اطلاعات. چ اول، تهران: دادگستر.
- انصاری، باقر (1397). حق دسترسی به اطلاعات. چ اول، تهران: دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه.
- انصاری، باقر (1390). حقوق حریم خصوصی. چ دوم. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها.
- پوراستاد، مجید (1387). اصول و قواعد آیین دادرسی مدنی فراملی. چ اول، تهران: مؤسسة مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
- خالقی، علی (1397). آیین دادرسی کیفری. 2 جلد. چ نوزدهم، تهران: مؤسسة مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
- خالقی، علی (1397). نکته‌ها در قانون آیین دادرسی کیفری. چ هفدهم، تهران: مؤسسة مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
- خدابخشی، عبدالله (1390). مبانی فقهی آیین دادرسی مدنی و تأثیر آن در رویة قضایی. چ ششم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- رضی، ابوحسن (1382). نهج‌البلاغه. ترجمة محمد دشتی، قم: اسوه.
- رنجبر، فضل‌الله (1397). آزادی اطلاعات در پرتو حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران و فقه امامیه. چ اول، تهران: قانون یار.
- شمس، عبدالله (1401). اجرای احکام مدنی. 2 جلد. چ پنجم. تهران: دراک.
- غمامی مجید؛ محسنی، حسن (1390). آیین دادرسی مدنی فراملی. چ اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- محسنی، حسن، (1389). ادارة جریان دادرسی مدنی بر پایة همکاری و در چارچوب اصول دادرسی. چ ششم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- هاشمی، سیدمحمد (1391). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. 2 جلد. چ یازدهم، تهران: میزان.
- هاشمی، سیدمحمد (1384). حقوق بشر و آزادی‌های اساسی. چ اول، تهران: میزان.
ب) مقالات
- احمدی، سید محمدصادق (1396). تحلیلی بر مفهوم حق نظارت همگانی بر قدرت بر اساس دو رابطة حق – ادعا و حق – آزادی. فصلنامة مطالعات حقوق عمومی، (3)، 707 - 723.
- اسماعیلی، محسن (1392). مبانی و مصداق‌های آزادی ارتباطات و اطلاعات در حقوق و اندیشة اسلامی. مجلة رسانه، (90)، 45 - 60.
- جلالی، محمد؛ اژیر، زهرا (1394). مؤلفه‌های رسانه آزاد در پرتو رویة اقتصادی. مجلة تحقیقات حقوقی، (69)، 107 - 140.
- جوان آراسته، حسین (1392). نظارت همگانی و متقابل در نظام اسلامی (تحلیل اصل هشتم قانون اساسی). فصلنامۀ مطالعات انقلاب اسلامی، (34)، 129 - 144.
- رحمانی، قدرت الله (1399). استثنا پذیری اصل علنی بودن دادرسی در رسیدگی به جرائم رسانه‌ای: گذار از یک سنت معیوب قضایی، مجلة پژوهش حقوق کیفری، (31)، 177 - 198.
- سیدزاده ثانی، مهدی؛ کرمانی، سعید (1401). آزادی بیان در تقابل با دادرسی منصفانه: تأثیر بازنمایی رسانه‌ای جرم بر نقض دادرسی. مجلة فقه و تاریخ تمدن، (1)، 15 - 25.
- صفایی، حسین؛ جعفری، علی (1391). رابطة آزادی اطلاعات با حریم خصوصی. نشریة حقوق اسلامی، (33)، 135 - 159.
- قماشی، سعید و انور احمدی (1397). بسترهای پیدایش عوام‌گرایی در دادرسی کیفری. مجلة تحقیقات حقوقی معاهده، (4)، 11 - 50.
- مولایی، مهرداد (1375). نظریة آزادی مطلق اطلاعات (مسئله پخش مستقیم تلویزیونی توسط ماهواره در حقوق بین‌الملل عمومی). مجلة رسانه، (26)، 18 - 29.
- نمک‌دوست تهرانی، حسن (1382). حق دسترسی به اطلاعات: بنیان‌ها، روند جهانی و جایگاه ایران. مجلة علوم اجتماعی، (53)، 50 - 66.
- هاشمی، سیدمحمد؛ میرقاسمی، سیدجواد (1391). حاکمیت قانون در اندیشة فلاسفة بزرگ مغرب‌زمین. مجلة تحقیقات حقوقی، (9)، 196 - 210.
- یاوری، اسدلله؛ تنگستانی، محمدقاسم (1395). نظام پاسخگویی قوة قضاییه و نسبت آن با استقلال این قوه. مجلة حقوقی دادگستری، (95)، 151 - 180.
ج) پایان‌نامه‌ها
- 28. حسینی، ولی‌الله (1391). دسترسی آزاد به اطلاعات: مطالعة تطبیقی نظام‌ها حقوقی ایران و اتحادیة اروپا. رسالة دکتری. به راهنمایی سید محمد هاشمی: دانشگاه شهید بهشتی، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، تاریخ دفاع 01/01/1391.
- جان‌نثاری، محمد (1392). حدود آزادی رسانه‌ها در امور قضایی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد. به راهنمایی قاسم محمدی، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، تاریخ دفاع 01/01/1391.
د) سایت‌ها
- https://rrk.ir/Laws/ShowLaw.aspx?Code=23262 last seen on September 10th 2022
- https://iranfoia.ir/fa/web/guest/news/-/asset_publisher/sF7VLMLfJkpN/content/-1396-02-04 last seen on March 28th 2023
- https://ara.jri.ac.ir last seen on March 28th 2023
- انگلیسی
- Books
- Charalabidis, Y and others. (2018). The World of Open Data: Concepts, Methods, Tools and Experiences. New York City: Springer International Publishing AG.
- Kaufman, C. (2020).Challenging Power: Democracy and Accountability in A Fractured World, London: Bloomsbury Academic.
- Kierkegard, S.(2009).Open Access to Public Documents – More Secrecy Less Transparency. Amsterdam: Elsevier Ltd.
- Lazarski, C. (2012). Power Tends to Corrupt: Lord Action’s Study of Liberty. Illinois: Northern Illinois University Press.
- Kitchin, R. (2014). The Data Revolution: Big data, Open data, Data infrastructures and their consequences. London: SAGE Publications Ltd.
- Herrero, A., & Lopez, G. (2010). Access to Information and Transparency in the Judiciary: A Guide to Good Practices from Latin America.Argentina" Asociacion por los Derechos Civiles (ADC). available at: adc.org.ar.
- Reiling, D. (2009). The Technology for Justice. Amsterdam: Leiden University Press.
- B) Articels
- Markovic, M., & Gostojic,S. (2018). Open Judical Data: A Comparative Analysis. SAGE, 1 – 20.
- Bellinger, G., Durval, C., & Anthony, M. (2004). Information, Knowledge, and Wisdom, P1. available at: http://23055000.ir:98/sysworkflow/fa/modern/cases/cases_ Step?TYPE=DYNAFORM&UID=7090259065e138880335353068965652&POSITION=1&ACTION=EDIT.
- Bodnar, E. (2016). Transparency and Openness of Courts in the 21st Century. An Issue Worth Researching on. Ecuador. Luris Distio, 153- 164.
- Griffith, G.(1998). Judicial Accountability. NSW Parliamentary Library Research Service. 1-73.
)