نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسنده
دانش‌آموختة دکتری حقوق عمومی دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران
چکیده
رأی اعتماد تأسیسی در نظام‌های پارلمانی و نیمه‌ریاستی در ابتدای شکل‌گیری دولت به‌صورت پیشینی یا پسینی و در سه قالب رأی اعتماد به کلیت هیأت وزیران، برنامة دولت یا نخست‌وزیر رواج دارد. در حقوق اساسی مشروطه، این رأی ناظر بر برنامة دولت به ضمیمة ترکیب هیأت وزیران بود. در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۵۸، علی‌رغم صراحت متن قانون اساسی در خصوص رأی اعتماد به هیأت وزیران، به‌جز اولین کابینه، در بقیة موارد، دولت‌ها بر اساس رأی اعتماد فردی به وزرا سرکار آمدند. بعد از بازنگری قانون اساسی در سال ۱۳۶۸، رویة رأی اعتماد فردی به وزرا ادامه یافت و در عمل، رأی اعتماد جمعی کنار گذاشته شد. به‌نظر می‌رسد دو عنصر مفهوم متروک شدن اساسی، «عدم استفادة مستمر و آگاهانه» و «از دست دادن اعتبار نزد بازیگران سیاسی»، در خصوص قسمت اول اصل 87 قانون اساسی محقق شده است. پرسشی که این تحقیق به‌دنبال آن است معطوف به مقایسة رأی اعتماد در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران با سایر نظام‌های سیاسی است که رهاورد آن کشف تفاوت میان قالب رأی اعتماد در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران با این نهاد حقوقی در نظام‌های سیاسی است.
کلیدواژه‌ها
- اصل 87 قانون اساسی
- رأی اعتماد تأسیسی
- رأی اعتماد فردی
- رأی اعتماد جمعی
- رأی اعتماد به هیأت وزیران
- متروک شدن اساسی.
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Investiture Vote in Constitutional Law of Islamic Republic of Iran
نویسنده [English]
- Seyedeh Zahra Saeid
Ph.D. of Public Law, College of Farabi, University of Tehran, Qom, Iran.
چکیده [English]
Investiture vote is common for government formation in parliamentary and semi-presidential systems in ex ante or ex post kinds on three formats of composition of cabinet, government's program or head of government. In Iran, during constitutionalism era, investiture vote was on government’s program in addition to composition of cabinet. In constitution of Islamic Republic of Iran enacted 1979, despite of expression of the text of the constitution regarding collective investiture vote, all governments except the first one, formed based on the individual investiture vote. After amendment of the constitution (1989), the provision of vote on composition of cabinet has been repeated in the text of the constitution but the procedure of individual investiture vote has been continued and in practice, collective investiture vote set aside. It sounds that two elements of constitutional desuetude, ie, “sustained and conscious disuse” and “being inoperative and invalid” by political actors have been occurred about first clause of Article 87 of The Constitution. The question of the research is about the comparasion between investiture vote in Islamic Republic of Iran and other political systems. The research findings is that the subject of Investiture vote in constitutional law of Islamic Republic of Iran is different from other political systems.
کلیدواژه‌ها [English]
- Investiture vote
- individual investiture vote
- collective investiture vote
- investiture vote to Council of Ministers
- constitutional desuetude
- Article 87 of The Constitution.
- فارسی
الف) کتاب‌ها
- صورت مشروح مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (۱۳۶۹). تهران: ادارة کل قوانین و مقررات، روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
- صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی (۱۳۶۴). ج ۲، تهران: ادارة کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
- مروار، محمد (۱۳۶۸). مجلس شورای ملی (دوره‌های بیست‌ویکم تا بیست‌وچهارم). چ اول، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- هاشمی، سیدمحمد (۱۳۸۹). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، حاکمیت و نهادهای سیاسی. ج ۲، تهران: میزان.
ب) مقالات
- تقی‌زاده، جواد؛ تقی‌زاده چاری، سمانه (۱۴۰۱). ماهیت پارلمانی یا ریاستی رأی اعتماد به هیأت وزیران در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامة دولت‌پژوهی، (۲۹)، ۱۸۹-۲۱۱.
- تقی‌زاده، جواد (1387). تصدی کفالت رئیس‌جمهوری در حقوق ایران با نگاهی به حقوق فرانسه. مجلة نامة مفید، 14(67)، 111-138.
- حبیب‌زاده، توکل؛ منصوریان، مصطفی (۱۳۹۵). تحلیلی بر تغییر قانون اساسی خارج از تشریفات رسمی مصرح در آن. مجلة دانش حقوق عمومی، (۱۳)، ۸۹-۱۰۷.
- خیری‌زاده، مصطفی (۱۳۸۹). انتصاب نخست‌وزیر در نظام پادشاهی مشروطۀ ایران و نقش مجلس شورای ملی. در مجموعه مقالات نخستین همایش ملی اصول نانوشتۀ قانون اساسی، قم: دارالعلم، ۱۴۷-۱۷۳.
- سعید، سیده زهرا (۱۴۰۳). تحلیل مسائل نخست‌وزیری در قانون اساسی ۱۳۵۸ از منظر عرف اساسی. در مجموعه مقالات دومین همایش ملی اصول نانوشتة قانون اساسی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- سلطانی، سیدناصر (۱۳۸۸). آغاز رویکرد غیرتاریخی به حقوق اساسی در ایران، اولین درسنامة حقوق اساسی. مجلة پژوهش‌های حقوقی، (۱۵)، 129-149.
- میرزایی، اقبالعلی (1390). قانون متروک: مبانی، مفهوم و مصادیق. مجلة حقوقی دادگستری، ۷۴، 69-102.
ج) اسناد
- روزنامۀ رسمی، مذاکرات جلسۀ علنی مجلس شورای اسلامی، دورة اول، جلسة چهل و هشتم، شمارۀ 11375.
- روزنامة رسمی، مذاکرات جلسة علنی مجلس شورای اسلامی، دورة اول، جلسة صد و نود و نهم، ش 10869.
- روزنامة رسمی، مذاکرات جلسة علنی مجلس شورای اسلامی، دورة اول، جلسة دویست و سی و سوم، ش10701.
- انگلیسی
- A) Books
- Bulmer, E., (2017). Government Formation and Removal Mechanism. (International Institute for Democracy and Electoral Assistance ,International IDEA
- Laver, Michael and Norman Schofield, (1998). Multiparty Government: The Politics of Coalition in Europe, Michigan: University of Michigan Press.
- Strøm, K. (1990). Minority Government and Majority Rule. Cambridge: Cambridge University Press.
- B) Articles
- Albert, R. (2014) (A). What Are to Do about Dysfunction? Constitutional Disuse or Desuetude: the Case of Article V. Boston University Law Review, (94).
- Albert, R. (2014) (B). Constitutional Amendment by Constitutional Desuetude. American Journal of Comparative Law, (62).
- Andeweg, R., & Nijzink, L. (1995). Beyond, the Two-Body Image: Relations between Ministers and Mps. in Parliament and Majority Rule in Western Europe, Doring, Herbert (ed), Mannheim Center for European social Research.
- Bergman, T. (2003). Sweden: From Separation of Powers to Parliamentary Supremacy- and Back Again?. in Delegation and Accountability in Parliamentary Democracies, Kaare Strøm, Wolfgang C. Müller, and Torbjörn Bergman (eds;), Oxford University Press.
- Bjørn Erik, R. (1995). Parliamentary Voting Procedures. in Parliament and Majority Rule in Western Europe. Doring, Herbert (ed), Mannheim Center for European social Research.
- Bjørn Erik, R., Shane, M., & José Antonio, C. (2015). Investiture Rules and Government Formation. in Parliaments and Government Formation, Unpacking Investiture Rules, Oxford University Press.
- Bjørn Erik, R., Shane, M., & José Antonio, C. (2015). Investiture Rules Unpacked. in Parliaments and government formation, Unpacking Investiture Rules, Oxford University Press.
- Golder, M., Golder, Sona Nadenichek, Siegel, David Alan, (2012). Modeling the Institutional Foundation of Parliamentary Government Formation. The Journal of Politics, (74).
- Schleiter, P. (2020). Government Formation and Termination. in the Oxford Handbook of Political Executive, Andeweg, Rudy B., Elgie, Robert, Helms, Ludger, Kaarbo, Juliet, Muller-Rommel, Ferdinand (eds;), Oxford University Press.
- Tsebelis, G. (1995). Parliamentary Government and Legislative Organisation. in Parliament and Majority Rule in Western Europe, Doring, Herbert (ed), Mannheim Center for European social Research.
)