دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق عمومی و بین‌الملل دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری حقوق بین‌الملل دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر آموزه‌های اسلامی و ارزش‌های انسانی، رویکرد حمایت از مستضعفان وجنبش‌های آزادی‌خواهانه در جهان در راستای مبارزه با بی‌عدالتی، رابه‌عنوان یکی از سیاست‌های کلی نظام جمهوری اسلامی ایران در عرصۀ بین‌الملل قرار داده است. با این مفروض، قانون اساسی مسئولیت حمایت از مستضعفان و ستمدیدگان جهان، اعم از مسلمان و غیرمسلمان را جزو تعهدات جمهوری اسلامی ایران می‌داند. اما در این خصوص، تعارضی حاکم است؛ از سویی اصل 154 قانون اساسی از تعهد جمهوری اسلامی ایران به ‌حمایت از مبارزات حق‌طلبانۀ‌ مستضعفان در برابر مستکبران در هر نقطۀ عالَم سخن می‌گوید.از سوی دیگر، اصل عدم مداخله در امور داخلی دولت‌ها از جمله اصول بنیادین حقوق بین‌الملل معاصر است که دولت جمهوری اسلامی خود را متعهد بدان می‌داند. در مقالۀ حاضر با مختار دانستن فرضیۀ امکان تطبیق این دو اصل فرضیه‌های رایج در این خصوص ارزیابی شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Assessment of applicability of rule 154 of the constitution of the Islamic Republic of Iran in contemporary international law

نویسندگان [English]

  • Mohammad Javad Javid 1
  • Aghil Mohamadi 2

1 Associate Professor, Faculty of Law and Political Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran

2 PhD Student of International Law, University of Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

Based on Islamic teachings and human values, and in pursuance of the fight against injustice, The Constitution of the Islamic Republic of Iran has made supporting the oppressed and aiding liberation movements worldwide one of the main policies of the government of the Islamic Republic of Iran in the international arena. Based on this assumption, Under the Constitution the responsibility of defending the oppressed, regardless of their religion, is an obligation upon the government of the Islamic Republic of Iran. However, there appears to be a contradiction between the above-mentioned Rule which requires the government of the Islamic Republic of Iran to assist people's movements in pursuit of justice, and the Principle of Non-Intervention. A principle regarded as one of the most fundamental principles of contemporary International Law and viewed by the State of Islamic Republic of Iran as binding and obligatory. Based on an exploratory study, this article is an attempt to evaluate current theories on the applicability of the mentioned principles.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Foreign Policy
  • human rights
  • international rights
  • Jihad
  • principle of non-intervention
  • rule 154 of the constitution of the Islamic Republic of Iran
الف) فارسی
کتاب‌ها ومقالات
- الموسوی الخمینی، روح‌الله (1378)، صحیفۀ‌ امام (مجموعه آثار امام خمینی(ره))، ج5/12، تهران: مؤسسۀ‌ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
- ابراهیمی، محمد و دیگران (1379)، اسلام و حقوق بین‌الملل عمومی، ج 1، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها.
- بیگ‌زاده، ابراهیم (1389)، حقوق سازمان‌های بین‌المللی، تهران: مجد.
- تسخیری، محمدعلی (1385)، در پرتو قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ترجمۀ محمد سپهری، تهران: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.
- جاوید، محمدجواد و عقیل محمدی (1392)، «نسبت اصل عدم مداخله در حقوق بین‌الملل معاصر و اصل حمایت از مستضعفین در حقوق اسلامی»، مجلۀ مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دورۀ پنجم، ش1، ص 88-49.
- جاوید، محمدجواد و امیرحسین اصل زعیم (1392)، «بررسی رویکرد حمایتی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نسبت به مستضعفین جهان»، مطالعات حقوقی دولت اسلامی،ش3، ص94-71.
- حسینی، ابراهیم (1380)، «بررسی تطبیقی حمایت از حقوق بشر در اسلام و حقوق بین‌الملل معاصر»، مجلۀ‌ معرفت، ش42،
خرداد1380، ص 92-81.
- حقیقت، سید صادق (1385)، مبانی،اصول و اهداف سیاست خارجی دولت اسلامی، قم: پژوهشگاه فرهنگ و علوم انسانی.
   - دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه (1380)، سیاست خارجی ما، مجموعه سخنرانی‌های کمال خرازی وزیر امور خارجه (17 شهریور 1376 تا 19 تیر 1380)، تهران: مؤسسۀ چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
   - دشتی، محمد (1386)، ترجمۀ نهج البلاغه، قم: مؤسسۀ فرهنگی تحقیقاتی امیرالمؤمنین(ع).
       - سرتیپی، حسین (1386)، مداخله بشردوستانه از تئوری تا عمل، زیر نظر حسین موسویان، تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرکز تحقیقات استراتژیک.
       - طاهایی، جواد (1387)، درآمدی بر مبانی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرکز تحقیقات استراتژیک.
       - عمید زنجانی، عباسعلی (1383)، فقه سیاسی، ج 5. تهران: امیرکبیر.
- -------- و همکاران (1390)، حقوق بشردوستانه بین‌المللی از منظر اسلام، تهران: دانشگاه تهران.
 - عباسی اشلقی، مجید (1380)، «مداخلۀ‌ بشردوستانه و اصل عدم مداخله»، مجله‌ اطلاعات سیاسی- اقتصادی، ش 169- 170، ص 89-82.
       - قربان‌نیا، ناصر(1382)، «بررسی مداخلۀ بشردوستانه از منظر اخلاق»، نامۀ مفید، ش37، ص 152-125.
       - مکارم شیرازی، ناصر و دیگران (1373)، تفسیر نمونه با تجدید نظر و اضافات فراوان، ج 24، تهران: دارالکتب الاسلامیه.      
- کمیسیون حقوق بین‌الملل سازمان ملل متحد (1390)، مسئولیت بین‌المللی دولت (متن و شرح مواد کمیسیون حقوق بین‌الملل)، ترجمۀ‌ علیرضا ابراهیم‌گل، تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
  - مطهری، مرتضی (1389)، جهاد، تهران: صدرا.
      - منتظری، حسینعلی (1367)، مبانی فقهی حکومت اسلامی (دراسات فی ولایت فقیه و فقه الدوله الاسلامیه)، ترجمه و تقریر محمود صلواتی، ج 1، تهران: کیهان.
      - میرمحمدی، مصطفی (1391)، اصل عدم مداخله در اسلام و حقوق بین‌الملل، قم: دانشگاه مفید.
      - مقصودی، مجتبی و منیره عرب (1388)، «بررسی جایگاه سیاست خارجی در قانون اساسی ایران (بررسی تطبیقی با کشورهای آمریکا، فرانسه، هند، ترکیه و افغانستان)» ، مجلۀ‌ رهیافت سیاسی و بین‌المللی، سال پنجم، ش 19، ص 27-1.
      - هاشمی، محمد (1389)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج 1، تهران: میزان.
      - یزدی، محمد (1375)، قانون اساسی برای همه، تهران: امیرکبیر.
اسناد و منابع اینترنتی
       -ادارۀ‌ کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی (1364)، صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج1/3، تهران.
       - زنگنه، حمید، «حاکمیت و مداخلۀ بشردوستانه»، 16/6/1383، قابل دسترس در:
 http://www.bashgah.net/fa/content/show/5589.
- بیانات مقام معظم رهبرى در مراسم سالگرد ارتحال حضرت امام (ره)، 14/3/1371، قابل دسترس در:
http://www.leader.ir/langs/fa/?p=bayanat&id=687.
- بیانات مقام معظم رهبری در مراسم سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی(ره) در مرقد مطهر،14/3/1374، قابل دسترس در:
http://www.leader.ir/langs/fa/?p=bayanat&id=1134.
-«چگونگی اعمال حق تعیین سرنوشت»، 16/9/1388، قابل دسترس در:
http://iranshahr.org/?p=3418
ب)خارجی
عربی
 - الطوسی، ابوجعفر محمد بن الحسن (شیخ الطائفه) (1417ق)، تهذیب‌الاحکام، ج6، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
 - مدرسی، محمدتقی(1419ق)، من هدی القرآن، ج2، تهران: دار محبی الحسین.
انگلیسی
Books and Articles:
- Arinson, Nancy D (1993), “International Law and Non-Intervention: When do Humanitarian Concerns Supersede Sovereignty?” The Fletcher Forum, Sais Review, A Journal of International Affairs, Vol.13, No.1, pp.199-212.
- Cassese, Antonio, International law in a divided World, Oxford University Press: Clarendon Press, 1986.
- Focarelli, Carlo, “The Responsibility to Protect Doctrine and Humanitarian Intervention, Too Many Ambiguities for a Working Doctrine”, Journal of Conflict and Security Law, Vol.13, No.2, 2008. pp. 191-213.
- Hashmi, Sohail H (1993), “Is There an Islamic Ethic of Humanitarian Intervention?”, Ethics and International Affairs, Vol.7, pp.55-73.
- Schroder, Meinhard, Non-Intervention, Principle of, In: Rodulf, Bernhardt, Max-Planck Institute, Encyclopedia of public international law, Vol.7, Amsterdam: North-Holland, 1984, p.358.
- Shen, jianming (2001). “There is no norm of intervention in international law”. International legal theory.Vol.7.No.1.pp.1-45.
- Shaw, Malcolm N, “Self-Determination and the Use of Force”, Minorities, Peoples and Self-Determination, Essays in Honour of Patrick Thornberry, Edited by: Nazila Ghanea and Alexandra Xanthaki, The Netherlands: Martinus Nijhoff Publishers, 2005, pp.35-54.
Documents and Internet Sources:
- International Court of Justice (ICJ), Judgement of 27 June 1986, Case concerning Military and Paramilitary Activities in and against Nicaragua, Nicaragua V USA, merits, Separate Opinion of Judge Sette-Camara.
- ICJ Advisory Opinion of 9 July 2004, Case Concerning Legal Consequences of the Construction of a Wall in the Occupied Palestinian Territory.
-Non Intervention (Non- Interference in Domestic Affaires), Encyclopedia Princetoniensis, Available at: http://pesd.princeton.edu/?q=node/258.
- UN. Doc. A/RES/2625, 24 Oct 1970/ A/RES/2105, 20 Dec 1965/A/RES/2465, 20 Dec1968.
- International Covenant on Civil and Political Rights, 23 Mar 1976, Art. 1(a)/ International Covenant on Economic, Social and Cultural Refights, 3 Jan 1976, Art. 1(a).
- The Responsibility to Protect: Report of the International Commission on Intervention and State Sovereignty (ICISS), Dec 2001.