نویسنده
استادیار گروه حقوق عمومی دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی
چکیده
رژیم ارفاقی جرایم سیاسی عبارت است از تعیین و تضمین و اعمال مجموعه‌ای امتیازات ویژه در حق متهمان و محکومان و محبوسان سیاسی در همة مراحل تعقیب و دادرسی و پس از دادرسی، با هدف حراست از معارضان سیاسی در برابر تعدی و سرکوب حکومت‌ها در نظام حقوقی. حقوق غربی، به‌رغم شناسایی مفهوم جرم سیاسی، هیچ‌گاه، حتی در دوران طلایی رژیم ارفاقی در حق مجرمان سیاسی، به تمهید بی‌ابهام قوانین در زمینة تعریف جرم سیاسی و تعیین مصادیق مجرم سیاسی تن نداده است و هیچ‌یک از نظام‌های حقوقی جوامع معیار، از جمله فرانسه در مقام بنیان‌گذار تفکیک جرم سیاسی از غیر سیاسی، در هیچ دوره‌ای در موضع «تعریف قانونی جرم سیاسی» قرار نگرفته‌اند؛ بلکه همواره تعیین مصادیق جرم سیاسی عموماً از طریق دادگاه‌ها و نوعاً راجع به مقولة «استرداد مجرمان» در روابط بین‌المللی تحقق پذیرفته است. به‌رغم سابقه و سنت تاریخی «پرهیز ازتعریف قانونی جرم سیاسی» قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران قانون‌گذار عادی را به تعریف قانونی جرم سیاسی ملزم کرده است و تصویب نهایی قانون جرم سیاسی در اردیبهشت 1395، گرچه ممکن است از جنبة رسمی و ظاهری توفیق نظام تقنین تلقی شود، خلاف رویکرد مصلحت‌گرایانة قوانین اساسی مرجع و مبدع مفهوم جرم سیاسی در دنیا به شمار می‌آید.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The prudentially of the constitution in the definition of political offense
نویسنده [English]
- Ghodratollah Rahmani
Assistant Professor, Department of Public Law, Faculty of Law and Political Science, Allameh-Tabataba'i University, Tehran, Iran
چکیده [English]
Despite the recognition of the concept of political offense and even in the golden ages of the leniency regime in favor of political offenders, the Western Law has never provided a set of unambiguous laws regarding political offenses or in determination of who qualifies as a political offender. None of the main legal systems including France, as the founder of the concept of separation of political and non-political offenses, at any time, have incorporated the definition of political offense. However, mainly in cases of "extradition", the Courts have traditionally taken upon themselves to determine the offenders of crimes of such nature. The historical custom of "avoiding the legal definition of political offenses" which, contrary to the popular belief, is not a result of frustration or compulsion by the legislator's part, but due to respect of free will and expedience by legal systems. The Constitution of the Islamic Republic of Iran, has required the legislator to define the concept of political offense which is a practical approach by the Constitution. The Law on Political Offense is yet to be approved after more than two decades of continuous efforts to realize the mandate of Article 168. Nevertheless, it deems necessary to disregard the mentioned stipulation and choose the expedient approach.
کلیدواژه‌ها [English]
- Constitutional Law
- expedient approach
- Iranian Law
- legal definition
- political offense
الف) فارسی
کتاب
- استفانی، گاستون و همکاران (1377). حقوق جزای عمومی، دو جلدی، ترجمة حسن دادبان، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
- اصغری، سید محمد (1378). بررسی تطبیقی جرم سیاسی، تهران: اطلاعات.
- افراسیابی، محمداسماعیل (1376). حقوق جزای عمومی، ج 1، چ 2، تهران: فردوسی.
- بوشهری، جعفر (1355). حقوق اساسی تطبیقی، چ 3، انتشارات دانشکدة علوم اداری و مدیریت بازرگانی دانشگاه تهران.
- پیوندی، غلام‌رضا (1382). جرم سیاسی، چ 1، تهران: سازمان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
- رحمانی، قدرت‌الله (1391). نظریة یگانگی جرایم سیاسی و مطبوعاتی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
- زراعت، عباس ( 1377 ). جرم سیاسی، تهران: انتشارات ققنوس، چاپ اول.
- زینلی، محمدرضا (1378). جرم سیاسی و حقوق جزای اسلامی (مطالعة تطبیقی)، تهران: امیرکبیر.
- صانعی، پرویز (1371). حقوق جزای عمومی، ج 1، چ 4، تهران: گنج دانش.
- صبری، نورمحمد (1384). هیئت منصفه (مطالعة تطبیقی)، تهران: میزان.
- عالی‌پور، حسن و نوروز کارگری (1389). جرایم ضد امنیت ملی، خرسندی.
- علی‌آبادی، عبدالحسین (1385). حقوق جنایی، ج 1، چ 4، تهران: فردوسی.
- لازرژ، کریستین (1375). سیاست جنایی، ترجمة علی‌حسین نجفی ابرندآبادی، تهران: یلدا.
- لاگلین، مارتین (1388). مبانی حقوق عمومی، ترجمة محمد راسخ، تهران: نی.
- مجیدی، سید محمود (1386). جرایم علیه امنیت، تهران: میزان.
- محسنی، مرتضی (1375). دورة حقوق جزای عمومی، ج 2، تهران: گنج دانش.
- میرمحمدصادقی، حسین (1387). جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی، چ 11، تهران: میزان.
مقاله
- اردبیلی، محمدعلی (1380). «مفهوم جرم سیاسی در غرب»، مجموعه مباحث همایشهای هیئت پیگیری و نظارت بر اجرای قانون اساسی، به کوشش حسین مهرپور، ج 1، انتشارات مؤسسة اطلاعات.
- باکله هنک، رزی (1370). «شورای دولتی فرانسه و استرداد در امور سیاسی»، ترجمة مصطفی رحیمی، مجلة حقوقی دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران، ش 14 و 15، بهار و تابستان.
- غمامی، سید محمدمهدی (1387). «قانون‌اساسی‌گرایی در دوران مشروطه و تحولات پس از آن»، گواه، دانشگاه امام صادق(ع)، ش 12، بهار.
- فرج‌اللهی، رضا (1387). «بررسی تحولات حقوق جزای فرانسه در قانون جزای 1994»، فصلنامة حقوقی و قضایی دادگستری، ش 17 و 18، پاییز و زمستان.
- قاری سیدفاطمی، سید محمد (1387). «مفهوم جرم سیاسی در حقوق بشر بینالملل و فقه امامیه»، مجموعه مباحث همایشهای هیئت پیگیری و نظارت بر اجرای قانون اساسی، ج 1، به کوشش حسین مهرپور، انتشارات مؤسسة اطلاعات.
- لواسور، ژرژ (1369). «مسئلة جرم سیاسی در حقوق استرداد مجرمان»، ترجمة مصطفی رحیمی، مجله کانون وکلاء، ش 152 و 153، پاییز و زمستان.
- مجیدی، سید محمود (1386). «تشخیص بزه سیاسی و تأثیر رویة دیوان عالی کشور بر آن در فرانسه»، پژوهش‌های حقوقی، مؤسسة مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش، ش 12، پاییز و زمستان، س 6.
- محبی، جلیل (1389). «بایسته‌های تعریف جرم سیاسی در قاموس حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران»، پژوهش‌های حقوق اسلامی، دورة 11، ش 31، تابستان.
- مشکان طبسی، حسن. «بزه سیاسی»، مجلة حقوقی، ش 2، س 4.
- نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (1382). «از عدالت کیفری کلاسیک تا عدالت ترمیمی»، فصلنامة دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشهد، ش 9 و 10، پاییز و زمستان.
پایان‌نامه‌ها، تقریرات، مطبوعات، سخنرانی‌ها
- اردبیلی، محمدعلی (1391). پیدایش مفهوم جرم سیاسی، سخنرانی در مرکز مطالعات استراتژیک ریاست‌جمهوری، خردادماه.
- اسلامی، محمدرضا (1371). جرم سیاسی در حقوق جزای ایران و مطالعه تطبیقی آن، پایان‌نامة دکترای حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
- کشاورز، بهمن (1376). «تعریف جرم سیاسی یا تعریف سیاسی جرم»، اعتماد ملی، 23 اردیبهشت.
- مؤذن‌زادگان، حسن‌علی (1387). «قانون عطف به ماسبق میشود؛ گفت‌وگو دربارة لایحة جرم سیاسی»، همشهری، 21 اردیبهشت.
- موسوی اردبیلی، عبدالکریم (1383). «در اسلام جرم سیاسی نداریم»، اعتماد، 28 خرداد 1387،به نقل از ابرار، 12 اردیبهشت.
اسناد
- صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جسمهوری اسلامی ایران (1364). چهار جلدی، انتشارات ادارة کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، آذر.
سایت‌ها
- خوب‌روی پاک، م. ر. قانون اساسی و نخستین قانون‌های مشروطه، به نشانی:
www.iran world institute.org/pdf
ب) انگلیسی
کتاب
- Hagan, F. E. (1997). Political crime: Ideology and Criminality, Boston: Allyn and Bacon.
- Ingraham, Barton. L. (1979). Political Crime in Europe, Univercity of California Press, U.S.A.
- Jancraeybeckx, Witte. E. and Meynen, Alian (2000). Political History of Belgium From 1830 onwards, Trans. Raf Casert. Brussels: VUB University Press.
- Murphy, J. F. (1985). Punishing International Terrorists, U.S.A, Rowman & Allanheld Publisher.
مقاله
- Lamberts, E. (1992). "Belgium since 1830", In History of the Low Contries, Ed., J.C.H, BLOON and E. Lamberts, Trans, James C. Kennedy (PP.313-386) New York: berghahan Books.
- Treast, Philip (1997). "Juries, evidence and the role of Lay participants in the Belgium Criminal process", in: Proceedings of the first world conference on New Trends Incriminal Investigation and Eveidence, Nijboer and Reijntjes (ed.) Lelgstad, Koninklijke vermande (Netherlands).
سایت
- Afari, Janet, Civil Liberties and the Making of Iran's first constitution, "comparative studdies of South Asia, Africa, and the Middle East, 2005. www.fis-iran.org/fa/iran nameh/civil-liberties-iran.
- French Charter of Louis X V IIII And that Adopted in the year 1830, The online Library of Liberty. http//OLL.liberty fund.org/option.com.
- New translation of the Belgian Constitution was mad under the guidance of the Legal Department of the House of Representatives and with the collaboration of Mr A. Maclean in: www. Legislation Line.org/download/ actio/ download/ id/ 1744/ file/PDF.
- Traest, Philip, "The Jury in Belgium", Revue international, de droit Penal, 2001/1 vol. 72 at: www.carin.info/revue-internationale-de-droit-penal-2001-1-page-27.html.
)