نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار، گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 دانش‌آموختة دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
چکیده
قانون اساسی‌گرایی در دادرسی کیفری متضمن تعیین اصول و چارچوب دادرسی کیفری به موجب قانون اساسی است تا سایر قوانین و مقررات براساس این اصول وضع شوند و آنچه در این مفهوم از قانون اساسی مدنظر است، قانون اساسی به معنای عام، یعنی اعم از قانون اساسی مدون و غیرمدون است. در واقع، با توجه به جایگاه والای قانون اساسی در نظام‌های حقوقی، قانون اساسی‌گرایی در دادرسی کیفری، تضمین‌کنندۀ حقوق بنیادین افراد و مانع کاربرد خودسرانۀ قدرت توسط متولیان نظام عدالت کیفری است. استقلال قضایی، استقلال تقنینی و دادرسی اساسی را می‌توان از ابزارهای تضمین قانون اساسی‌گرایی در دادرسی کیفری دانست. سؤال اصلی آن است که آیا می‌توان قائل به قانون اساسی‌گرایی در حوزۀ دادرسی کیفری در نظام حقوقی ایران بود؟ با توجه به اصول متعدد قانون اساسی در خصوص تضمین حقوق بنیادین افراد در دادرسی کیفری و پیش‌بینی استقلال قضایی، استقلال تقنینی و دادرسی اساسی در این قانون، می‌توان گفت که قانون اساسی‌گرایی در دادرسی کیفری در نظام حقوقی ایران مورد توجه قرار گرفته است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Constitutionalism in Criminal Procedure
نویسندگان [English]
- Ali Khaleghi 1
- Najmeh Ghaffari Elahi Kashani 2
1 Associate Prof., Department of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Ph.D. in Criminal Law and Criminology, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]
Constitutionalism in criminal procedure implies that the principles and frameworks of criminal procedure are determined by the Constitution with which other statutes and regulations should comply. In this context, the Constitution involves both codified and uncodified constitutional rules. Because of the constitution’s place in the legal system, constitutionalism in criminal procedure, protects basic human rights and prevents the criminal justice system from abusing its powers. Judicial independence, legislative independence and constitutional review are mechanisms by which constitutionalism in criminal procedure is ensured. Based on various principles enshrined in the Iranian Constitution, it could be argued that constitutionalism in criminal procedure has been accepted in Iran's legal system.
کلیدواژه‌ها [English]
- legislative independence
- judicial independence
- basic rights
- constitutional review
- criminal procedure
- Constitution
- constitutionalism
- فارسی
الف) کتاب‌ها
- آقایی طوق، مسلم؛ شمس، عرفان؛ فریادی، مسعود؛ مشهدی، علی (1389)، مرزهای تقنین و اجرا در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: ریاست جمهوری، معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات.
- بشیریه، حسین (1380)، آموزش دانش سیاسی (مبانی علم سیاست نظری)، تهران: مؤسسة نگاه معاصر.
- خالقی، علی (1398)، نکته‌ها در قانون آیین دادرسی کیفری، چ چهاردهم، تهران: شهر دانش.
- راسخ، محمد؛ کوششکار، ریحانه؛ عامری، فائزه (1394)، وضع مقرره در قوة قضاییه، تهران: دراک.
- غمامی، سید محمدمهدی؛ منصوریان، مصطفی ( 1393)، مفاهیم، مبانی و الگوهای دادرسی اساسی، در دادرسی اساسی تطبیقی، مطالعة مبانی، ساختارها و صلاحیت‌های نهاد دادرسی اساسی، جمعی از نویسندگان، زیر نظر دکتر سید محمدمهدی غمامی، تهران: پژوهشکدۀ شورای نگهبان.
- مدنی، سید جلال‌الدین (1368)، حقوق اساسی در جمهوری اسلامی ایران، ج 2، تهران: سروش.
- نجفی‌ابرندآبادی، علی‌حسین (1391)، دربارۀ امنیت شناسی (از حق بر امنیت تا حق بر تأمین)، دیباچه در رضوانی، سودابه، مدیریت انسان‌مدار ریسک جرم، تهران: میزان.
- هاشمی، سید محمد (1386)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج 2، تهران: میزان.
- وینسنت، اندرو (1391)، نظریه‌های دولت، ترجمة حسین بشیریه، تهران: نشر نی.
ب) مقالات
- تقی‌زاده، جواد، نجابت‌خواه، مرتضی؛ فدایی، رضوان (1395)، «صیانت از قانون اساسی توسط قضات محاکم با تأکید بر اصل یکصد و هفتادم قانون اساسی»، مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دورۀ 8، ش 1، بهار، ص 27-21.
- خالقی، علی (1397)، «حق بر انتخاب وکیل»، در: دایرة‌المعارف علوم جنایی، تهران: میزان، ص 143-130.
- فتحی، محمد (1393)، «اصول قانون اساسی در پرتو نظرات شورای نگهبان، اصل سی‌وچهارم»، پژوهشکدة شورای نگهبان، شمارة مسلسل 13930138.
13- گرجی، علی‌اکبر (1394)، «اساسی‌سازی و جنبش حمایت از حق‌ها و آزادی‌ها»، در: مجموعه مقالات در تکاپوی حقوق عمومی، تهران: جنگل، 999-996.
- ------------- (1387)، «حاکمیت قانون و محدودیت‌های حق دادخواهی در دیوان عدالت اداری»، حقوق اساسی، سال هفتم، ش 9، ص 189-149.
- -------------- (1383)، «مبنا و مفهوم حقوق بنیادین»، نشریة حقوق اساسی، سال دوم، ش 2، ص 26-7.
- محسنی، حسن (1396)، « اصل دسترسی به عدالت و حق دادخواهی دولت»، فصلنامۀ مطالعات حقوق خصوصی، دورة 47، ش 3، ص 550-531.
- مرادخانی، فردین؛ فتحی، یونس (1397)، «رابطۀ دموکراسی و دادرسی اساسی (مطالعۀ موردی آمریکا)»، دانش حقوق عمومی، سال هفتم، ش 20، ص 22-1.
- موسی‌زاده، ابراهیم؛ حاج علی خمسه، مرتضی (1397)، «تأملی بر لزوم انطباق یا عدم مغایرت قوانین با سیاست‌های کلی»، دانش حقوق عمومی، سال 7، ش 19، ص 86-73.
- میرکمالی، علیرضا؛ حسینی، انسیه (1395)، «دادرسی افتراقی اطفال در قانون آیین دادرسی کیفری 1392»، پژوهشنامة حقوق کیفری ایران، سال هفتم، ش 2، شمارة پیاپی 14، ص 272-245.
- نجفی‌ابرندآبادی، علی‌حسین (1394)، «درآمدی بر اساسی‌سازی حقوق کیفری» در مجموعه مقالات در تکاپوی حقوق عمومی، تهران: جنگل، ص 996-988.
- واعظی، سید مجتبی (1390)، «مطالعۀ تطبیقی مبانی و کارکرد الگوهای دادگستری اساسی»، پژوهش‌های حقوق تطبیقی، دورة 15، ش 2، ص 173-155.
- ویژه، محمدرضا؛ آگاه، وحید (1391)، «کاوشی انتقادی در لایحۀ تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری»، فصلنامۀ پژوهش حقوق عمومی، سال 14، ش 38، 161-121.
- ویژه، محمدرضا (1383)، «مفهوم اصل برابری در حقوق عمومی نوین»، نشریة حقوق اساسی، سال دوم، ش 2، ص 252-213.
- یاوری، اسدالله؛ تنگستانی، محمدقاسم (1395)، «نظام پاسخگویی قوة قضاییه و نسبت آن با استقلال این قوه»، مجلة حقوقی دادگستری، سال 80، ش 95، ص 180-151.
- انگلیسی
- A) Books
- Ashworth, Andrew and Redmayne, Mike (2010), The Criminal Process, New York, Oxford University Press.
- Bevir, Mark (2010), Encyclopedia of political theory, California, SAGE Publications.
- Campbell, Tom (2004), Prescriptive Legal Positivism, Law, Right and Democracy, London, UCL Press.
- Francioni, Francesco (2007), "The Rights of Access to Justice under Customary International Law", in Access to Justice as a Human Right, Francesco Francioni, Oxford, Oxford University Press.
- Frändberg, Åke (2014), From Rechtsstaat to Universal Law-State, an Essay in Philosophical Jurisprudence, New York, Springer International Publishing Switzerland.
- Goodin, Robert E., Pettit, Philip and Pogge (2007), A Companion to Contemporary Political Philosophy, Malden, Blackwell Publishing, Vol. II.
- Kavanagh, Aileen , "The Constitutional Separation of Powers", in Philosophical Foundations of Constitutional Law Edited by David Dyzenhaus and Malcolm Thorburn, Oxford, Oxford University Press.
- Kay, Richard s., (2001), "American Constitutionalism", in Constitutionalism, Philosophical Foundations, edited by Larry Alexander, Cambridge, Cambridge University Press.
- King, Anthony (2007), The British Constitution, Oxford, Oxford University Press.
- Locke, John (1980), Second Treatise of Government, Edited by C.B.Macpherson, Indiana, Hackett Publishing Company.
- Pierson, Christopher (1996), The modern state, London, Routledge.
- Raz, Joseph (1995), Ethics in the Public Domain, Essays in the Morality of Law and Politics, Oxford, Clarendon Press.
- Rosenfeld, Michel (1994), Constitutionalism, Identity, Difference, and Legitimacy: Theoretical Perspective, London, Duke University Press.
- Shue, Henry (1980), Basic rights, Princeton, Princeton University Press.
- B) Articles
- Alexander, Larry (2010), "What Are Constitutions, and What Should (and Can) They Do?" Social Philosophy & Policy, Vol. 28, pp.1-38.
- Henkin, Louis (1992), "A New Birth of Constitutionalism: Genetic Influences and Genetic Defects", Cardozo Law Review, Vol. 14, pp.533-567.
- Najafi Abrand Ababdi, Alihossein (2015) "Introduction to Constitutionalisation of Criminal law", in Collection of Articles (In Pursuit of Public Rights), Tehran, Jangal, pp.988-996.
)