نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار، گروه حقوق عمومی دانشکدۀ حقوق دانشگاه قم، قم، ایران
2 دانشجوی دکتری، رشتۀ حقوق عمومی، دانشگاه تهران، دانشکدگان فارابی، قم، ایران
3 دانش‌آموختۀ دکتری، رشتۀ حقوق عمومی دانشگاه تهران، دانشکدگان فارابی، قم، ایران
چکیده
از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی حکومت کنونی مصر، چالش جایگاه اسلام در ساختار حقوق اساسی آن کشور است. اصل 2 آخرین قانون اساسی مصر (مصوب 2014.م) گسترۀ ورود اسلام به حیطۀ حکمرانی را بیان می‌کند. این اصل که برگرفته از قوانین اساسی سابق است، جایگاه حداقلی را برای رعایت احکام اسلامی در نظر می‌گیرد و بر مبنای انسداد باب اجتهاد، فقط احکام قطعی اسلام را جهت تطبیق قوانین با آنها معتبر می‌داند. پارلمان و قوۀ قضاییه هیچ الزامی برای رعایت نظر مشهور فقها ندارند و ملزم به تبعیت از قرائت خاصی از شریعت نیستند. در زمینۀ نهاد صیانت از احکام اسلامی، هیچ جایگاه قانونی در نظر گرفته نشده و نهاد شورای بزرگان الازهر که در قانون سابق نیز بود، حذف شده است و جایگاه الازهر به نهاد علمی محض تقلیل داده شده است. با توجه به حضور حداقلی مردم در همه‌پرسی قانون اساسی می‌توان برداشت کرد که قانون اساسی مصر برخلاف نظر اکثریت مطلق مردم، به سمت سکولاریسم گرایش یافته است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The Place of Islam in Egypt’s Legislative Process in the Aftermath of the 2011 Revolution
نویسندگان [English]
- Davod Mohebbi 1
- Mahdi Zare 2
- Ahmad Goodarzi 3
1 Assistant Prof, Department of Public Law, Faculty of Law and Political Science, University of Qom, Qom, Iran
2 Ph.D. Student in Public Law, Department of Public Law, Faculty of Law and Political Science, , University of Tehran, Qom, Iran
3 Ph.D. Public Law Department of Public Law, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Qom, Iran
چکیده [English]
One of the main challenges the current Egyptian regime is facing in the aftermath of the 2011 Revolution is the place of Islam in the structure of its constitutional law. Article 2 of the latest Egyptian Constitution (approved in 2014) establishes the scope of Islam's role in the domain of governance. This principle, which is based on previous constitutions, provides a minimalist position for observance of Islamic rules and, based on the obstruction of Ijtihad, only recognizes definitive Islamic rules valid as regards conforming of legislation with them. The parliament and the judiciary have no obligation to observe “famous jurisprudents” opinions and are not obliged to follow a particular reading of Islamic law. There is no institution to protect Islamic law and the Council of Elders of Al-Azhar has been removed as the position of al-Azhar has been reduced to a mere academic institution. Due to low voter participation in the constitutional referendum, it can be concluded that contrary to the opinion of the majority of the Egyptian people, the Egyptian Constitution has tended towards secularism.
کلیدواژه‌ها [English]
- Constitution of Egypt
- Islam
- Al-Azhar
- legislative process
- فارسی
الف) کتاب‌ها
- آجرلو، اسماعیل (1395)، حقوق اساسی کشورهای اسلامی، تهران: انتشارات پژوهشکدۀ شورای نگهبان.
- اسماعیلی، محسن (1391)، دین و قانون: مجموعه مقالاتی پیرامون کارکرد و نقش دین در حوزۀ قانون و قانونگذاری، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
- باربیه، موریس (1384)، دین و سیاست در اندیشۀ مدرن، ترجمۀ امیر رضایی، تهران: قصیده‌سرا.
- سلطانی فرد، محمدحسین (1386)، ریشه‌ها و تاریخچۀ اصول‌گرایی در مصر، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه.
- فلاح‌زاده، محمدهادی (1386)، جمهوری عربی مصر، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
- قوام، سید عبدالعلی (1390)، سیاست شناسی، تهران: سمت.
- کمپ، جفری؛ هارکاوی، رابرت (1393)، جغرافیای استراتژیک خاورمیانه، ترجمۀ سید مهدی حسینی متین، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
- موثقی، سید احمد (1389)، جنبش‌های اسلامی معاصر، تهران: سمت.
- وردانی، صالح (1382)، شیعه در مصر از امام علی (ع) تا امام خمینی (ره)، ترجمۀ عبدالحسین بینش، تهران: مؤسسۀ دائرۀ‌المعارف فقه اسلامی.
ب) مقالات
- پورسعید، فرزاد (1392)، «مصر؛ تغییر قانون اساسی، تداوم جامعۀ دوقطبی»، مجلۀ دیدبان امنیت ملی، ش 22، ص 47-52.
- تروپه، میشل (1383)، «منطق حاکم بر توجیه صیانت از قانون اساسی»، ترجمۀ عباس کدخدایی و محمدرضا ویژه، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش 66، ص 261-291.
- تسخیری، محمدعلی (1392)، «نگاهی اجمالی به ضعف‌ها و قوت‌های قانون اساسی جدید مصر»، مجلۀ فرهنگ اسلامی، ش 2، ص 78-85.
- خسروپناه، عبدالحسین (1381)، «رویکردهای گسترۀ شریعت»، مجلۀ رواق اندیشه، ش 8، ص 23-36.
- رویوران، حسین (1393)، «قانون اساسی جدید مصر، پاداشی به کودتاگران و حامیان آنها»، مجلۀ فرهنگ اسلامی، ش 11، ص 221-234.
- زگال، ملیکه (1381)، «دین و سیاست در مصر: علمای الازهر، اسلام افراطی و دولت»، اندیشۀ صادق، ترجمۀ عباس کاظمی نجف‌آبادی، سال دوم، ش 34، ص 113-130
- قاسمی، راضیه (1392)، «نگاه جنبش‌های اسلامی دهۀ اخیر مصر به اسلام و مدرنیته»، مجلۀ فرهنگ پژوهش، ش 16، ص 145-170.
- لمباردی، کلارک (1381)، «اسلام و حقوق اساسی در مصر»، ترجمۀ حسن رضایی، ش 24، ص 271-304.
- میرعلی، محمدعلی (1391)، «نظریۀ اطاعت از حاکم جائر در فقه سیاسی اهل سنت»، فصلنامۀ حکومت اسلامی، ش 65، ص 125-150.
- میرلوحی، محمدعلی (1394)، «برنامۀ اصلاحی حوزۀ علمیه قم و الازهر و کارامدی آنها در تحولات سیاسی ایران و مصر»، مجلۀ سیاست متعالیه، ش 10، ص 95-120.
- نوری، مسعود (1397)، «آیندۀ اسلام سیاسی در مصر با تأکید بر جریانات اسلام‌گرا»، مجله مجلس و راهبرد، سال بیست‌وپنجم، ش 93، ص 99-120.
- نیاکوئی، امیر؛ صبوری، ضیاءالدین (1390)، «احزاب و فرهنگ‌های سیاسی مختلف در مصر (با تأکید بر جریانات اسلام‌گرا)»، فصلنامۀ پژوهش‌های روابط بین‌الملل، دورۀ 1، ش 1، ص 207-235.
ج) أسناد
- دستور مصر الصادر عام 2012.
- دستور مصر الصادر عام 2014.
د) آرا
- أحکام المحکمة الدستوریة العلیا فی جمهوریۀ مصر العربیۀ: علی موقع الإنترنتی:
- عربی
الف) کتب
- أبوسمهدانة، عبدالناصر؛ خلیل، حسن ابراهیم (2011)، موسوعة التعلیق علی الإعلان الدستوری الصادر من المجلس الأعلی، قاهره: نشر مرکز ملی انتشارات قانونی.
ب) مقالات
- الشاذلی، فتوح (2014)، قراءات فی دستور مصر 2014: هویة الدولة المصریة، مجلۀ المفکّرۀ القانونیّۀ، 07 شباط / فبرایر 2014، علی الموقع:
http://74.220.207.224/article.php?id=653&lang=ar
- عبدالظاهر، احمد (2017)، «دور الأزهر فی مصر والعالم»، الجریدة البوّابة، السبت 16/سبتمبر/2017، ص 12.
- انگلیسی
- A) Books
- Browers, Michaelle (2009), Political Ideology in the Arab World, Cambridge University Press.
- Lee, Robert D (2010), Religion and Politics in the Middles East, Westriew press.
- B) Articles
- Abdalla, Ahmad (2012), “Human Right and Elusive Democracy”, Merip Report 174.
- Anello, Giancarlo (2015), “The Islamic Religion in the 'Architecture' of the 2014 Egyptian Constitution”, University of Parma, Borgo Carissimi 10,Parma 43121.
- Bayat, Asef )2011(,”The Post-Islamist Revolutions”, Foreign affairs:
- Besada, Hany, (2007), “Egypts Constitutional Test: Averting the March toward lslamic Fundamentalism”, New York Law School Research Paper Series, working paper no.8, august.
- http://www.foreignaffairs.com/articles/67812/asef/ -Bayat/the-post- islamist-revolutions.
- Kristen Stilt (2010), “lslam is the Solution: Constitutonal Visions of the Egyptian Muslims Brotherhood”, Texas lnternational Law Journal, vol 46.
- Lombardi, Clark & Brown Nathan J. (2012), “Islam in Egypt's New Constitution”, Foreign Policy journal, University of Washington School of Law Research Paper No. 2013-2019.
- Niakui, Amir, Sabouri, Zia-ud-Din (2011), "Different political parties and cultures in Egypt (with emphasis on Islamist currents)", Quarterly Journal of International Relations Research, Vol. 1, No. 1, p 207,235.
- Wickham, Carrie Rosefsky (2011), “The Muslim Brother hood After Mubarak”, foreignaffair, http://www.foreignaffair.com/articles/67348/carrie-Rosefskywickham/the-muslim-brotherhood-after mubarak.
- C) Document
- Egypt's constitution issued in 2012
- Egypt's constitution issued in 2014
- D) court vote
- Judgments of the Supreme Constitutional Court in the Arab Republic of Egypt: on the website: http://sccourt.gov.eg
)