نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشکدة حقوق، دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران
2 استادیار دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
چکیده
مفهوم قانون در معنای جدید کمی بیش از دو سده است که وارد منظومة فکری ایرانیان شده است و از همان ابتدای ورود در برخورد با فقه تعارضاتی میان آن دو آشکار شد. یکی از تلاش‌هایی که در پی رفع و توجیه این تعارضات شکل گرفت، رسالة یک کلمه از مستشارالدوله است. متن این رساله سهل و ممتنع است، به‌گونه‌ای که تفاسیر مختلفی از مراد نویسنده در طول تاریخ ارائه شده است. این پژوهش نیز درصدد تحلیل و نقد سه خوانش اصلی از یک کلمه برآمد و سرانجام با روش تحلیل نظری و پردازش منطقی نشان داد که می‌توان نظریة مستشارالدوله را نوعی توجیه قانون از دریچة شریعت دانست که مستلزم برداشت قشری از مفهوم قانون و نگاهی غیراصیل به شریعت است و در نهایت نیز در حل تعارضات شریعت و قانون ناکام است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Analysis of Contemporary Readings of the Relationship Between Law and Sharia in “Risalah Yek-Kalameh”
نویسندگان [English]
- Zeynab Mohammadipour 1
- Mohammad Javaheri Tehrani 2
1 PhD. Student, Faculty of Law, College of Farabi University of Tehran, Qom, Iran
2 Assistant Professor, Faculty of Law and Political Science, Shiraz University, Shiraz, Iran
چکیده [English]
The concept of law, in its modern sense, entered the Iranian intellectual discourse more than two centuries ago, and from the very beginning became a rival to sharia which was the ultimate legal order of Iranian society since the dawn of Islam. Many Iranian scholars tried to resolve the conflicts between the two. One of the most prominent works on this topic is Mirza Yousef Mostashar-Al-Dawlah’s “Risalah Yek-Kalameh”. Reading this book is at once easy and difficult, so much so that there have been many interpretations of the author’s intentions. This study will attempt to critically analyze the three major interpretations of “Risalah Yek-Kalameh”. The results of the study indicate that Mirza Yousef Khan failed to solve the conflict between sharia and law, because he did not understand the exact meaning of those concepts and their limits.
کلیدواژه‌ها [English]
- sharia
- law
- Mostashar-Al-Dawlah
- Risalah Yek-Kalameh
- فارسی
الف) کتابها
- آبادیان، حسین (1392 الف)، بحران آگاهی و تکوین روشنفکری در ایران، تهران: کویر.
- ------------ (1392 ب)، مفاهیم قدیم و اندیشة جدید، تهران: کویر.
- آدمیت، فریدون (1340)، فکر آزادی و مقدمة نهضت مشروطیت در ایران، بی‌جا: سخن.
- اسلامی، رضا (1394)، مدخل علم فقه، ادوار، منابع، مفاهیم، کتابها و رجال فقه مذاهب اسلامی، قم: مرکز مدیریت حوزة علمیه و دفتر برنامه‌ریزی و تدوین متون درسی.
- اصیل، حجت‌الله (1394)، رساله‌های میرزا ملکم‌خان ناظم‌الدوله، تهران: نشر نی.
- بیگدلی، عطاءالله (1394)، قانون‌شناسی، تهران: اشراق.
- حقدار، علی‌اصغر (1383)، پرسش از انحطاط ایران، بازخوانی اندیشه‌های دکتر سید جواد طباطبایی، تهران: کویر.
- داوری اردکانی، رضا (1365)، ناسیونالیسم و انقلاب، بی‌جا: دفتر پژوهش‌ها و برنامه‌ریزی فرهنگی وزارت ارشاد اسلامی.
- روسو، ژان ژاک (1341)، قرارداد اجتماعی، غلامحسین زیرک‌زاده، تهران: شرکت سهامی چهر.
- طباطبایی، سید جواد (1392 الف)، تأملی درباره ایران، تهران: مینوی خرد، بخش نخست از جلد دوم، مکتب تبریز و مبانی تجددخواهی.
- ---------------- (1392ب)، تأملی دربارة ایران، تهران: مینوی خرد، بخش دوم از جلد دوم، مبانی نظریة مشروطه‌خواهی.
- عامری، حامد (1394)، تجدد و قانون‌گرایی، اندیشة میرزا یوسف خان مستشارالدوله، تهران: نگاه معاصر.
- گرجی، ابوالقاسم (1394)، تاریخ فقه و فقها، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی در دانشگاه‌ها (سمت).
- مرادخانی، فردین (1396)، خوانش حقوقی از انقلاب مشروطة ایران، تهران: میزان.
- مستشارالدوله، میرزا یوسف‌خان (1393)، رسالة موسوم به یک کلمه به‌همراه دو پیوست انتقادی، امیرحکیمی، بی‌جا: نسخة دیجیتالی.
ب) مقالات
- راسخ، محمد (1386)، «مدرنیته و حقوق دینی»، نامة مفید، ش 64، صص 3-26.
- راسخ، محمد؛ بخشی‌زاده، فاطمه (1393)، «مفهوم قانون در عصر مشروطه: نویسندگان متقدم»، فصلنامة تحقیقات حقوقی، ش 68، صص 1-23.
- زارعی، محمدحسین و فردین مرادخانی (1393)، «آشنایی ایرانیان با مفهوم پارلمان در انقلاب مشروطه و مجلس اول»، فصلنامة تحقیقات حقوقی، ویژه‌نامة شمارة 12، صص 431-492.
- طباطبایی، سید جواد (1382)، «گسترة اقتدار دینداری در حیات اجتماعی ایرانیان»، تلاش آلمان، ش 11.
- قره‌داغی، معصومه (1383)، «زندگانی و اندیشه‌های میرزا یوسف‌خان مستشارالدوله»، علامه، ش 1و2، صص 279-290.
- مددپور، محمد (1379)، «روشنفکری،گذشته، حال و آینده»، پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، ش 25، صص 112-126.
- موسوی اصل، سید سعید (1397)، «رویکرد سوبژکتیو به قانون در فلسفة کانت»، حکمت اسلامی، دورة5، ش 1، صص 61-78.
- منصورآبادی، عباس؛ موسوی اصل، سید سعید (1394)، «تحول مفهومی قانون طبیعی ذیل سوبژکتیویته دکارتی»، حقوق خصوصی، دورة 12، ش 2، صص 205-231.
- وطن‌دوست، غلامرضا (1382)، «اندیشة سیاسی میرزا یوسف‌خان مستشارالدوله و مشروطة ایران»، در: سنجری،آذرمه، مجموعه مقالات همایش بررسی مبانی فکری و اجتماعی ایران بزرگداشت آیت‌الله محمدکاظم خراسانی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ص 353-343.
- یارمحمدی توسکی، مریم (1392)، «تحلیل جامعه‌شناسی گفتمان روشنفکری هویت‌اندیشی مدرن در آراء سید جواد طباطبایی»، علوم اجتماعی (دانشگاه فردوسی مشهد)، دورة 10، ش 1.
- عربی
الف) کتابها
- نائینی، میرزا محمدحسین (1393)، تنبیه الامه و تنزیه المله، سید جواد ورعی، قم: بوستان کتاب.
- انگلیسی
- A) Articles
- Kant, Immanuel (1996), “Answer to the question: what is enlightenment?”, In what is enlightenment: eighteenth-century answers and twentieth-century questions, translated by James Schmidt, California, university of California press.
- Moradkhani, Fardin & Zarei, Mohammad Hossein. (2014), “Familiarity of Iranians To the Concept of Parliament (Discussion on Foundations)”, Legal Research Quarterly, Special Issue No.12.
- Nelson, Brian. R, (2006), The making of the modern state a theoretical evolution, New York, Palgrave Macmillan.
)