نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسندگان
1 دکتری معماری، مدرس دانشگاه قم، قم، ایران
2 استاد گروه حقوق پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، تهران، ایران
3 استادیار، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.
چکیده
با مفروض دانستن این اصل که شهروندان در خصوص معماری شهر واجد حقوق هستند، مسئلۀ چگونگی اجرا و تحقق‌پذیری این حقوق، مطرح می‌شود. یکی از ساختارهای تحقق‌پذیری این حقوق، مشخص کردن نوع مسئولیت مجریان، در برابر این حقوق است. اندیشمندان به‌منظور روشن شدن نوع مسئولیت، حقوق را به حقوق منفی، مثبت و جمعی طبقه‌بندی می‌کنند. این تفکیک اگرچه موضوع نزاع است، بررسی آن به لحاظ مفهوم، ماهیت و ارکان می‌تواند راهنمای مناسبی در تسهیل تحقق‌پذیری این حقوق باشد. مسئلۀ محوری این نوشتار، روشن کردن نسبت حقوق شهروندان با معماری شهر، و به‌تبع آن شفاف شدن نوع وظیفه و مسئولیت طراحان و برنامه‌ریزان شهری با حقوق مزبور است. در این تحقیق به‌منظور گردآوری داده‌ها از روش مطالعــات اســنادی کتابخانه‌ای و در مقام تحلیل نیز از روش تحلیل محتوای کیفی و استدلال منطقی استفاده شد. براساس نتایج، حقوق شهروندان نسبت به معماری شهری به سه دستۀ عمده شامل حقوق منفی، حقوق مثبت و حقوق جمعی قابل طبقه‌بندی است؛ به اقتضای این حقوق، وظیفه و نقش طراحان و برنامه‌ریزان شهری نسبت به دستۀ اول عدم مداخله و ممانعت از تعدی دیگران، نسبت به دستۀ دوم مداخله و تأمین و نسبت به دستۀ سوم مشارکت و هم‌پیوندی است. البته این تفکیک به معنای جدایی یا تفوق دسته‌ای از حقوق بر دیگری نیست، بلکه ناظر بر نحوۀ اجرا و نحوۀ تحقق‌پذیری این حقوق است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Urban Architecture and Citizenship Rights
نویسندگان [English]
- Hamidreza Arami 1
- Mahmud Hekmat nia 2
- Mehdi Mahmudi Kamel aban 3
1 Ph.D in Architecture, Lecturer at Qom University, Qom, Iran
2 Prof., Law Department of the Institute of Islamic Culture and Thought, Tehran, Iran
3 Assistant Prof., Faculty of Architecture and Urban Planning, Isfahan University of Arts, Isfahan, Iran
چکیده [English]
Assuming the principle that citizens have a right to the architecture of the city, the question arises as to how these rights are implemented and realized. One of the ways by which these rights can be realized is to determine the nature of the responsibility of those tasked with implementing these rights. In order to clarify the nature of responsibility, scholars categorize rights into negative, positive, and group rights. Although this categorization is controversial, examining it in terms of concept, nature and elements can be a good guide in facilitating the realization of these rights. The focus of this article is on clarifying the relationship between citizens' rights and the architecture of the city, and consequently to clarify the responsibility of urban designers and planners with respect to these rights. In this study, the methods of documentary research and qualitative content analysis and logical reasoning have been used. The results suggest that citizens' rights to urban architecture are divided into three main categories, namely: negative rights, positive rights and group rights. The duty and the role of urban planners and designers is not to interfere with the first category, to secure the second category, and to participate in and cooperate for the realization of the third category. Of course, this separation does not mean the supremacy of one group of rights over the others. Rather, it concern how these rights are implemented and realized.
کلیدواژه‌ها [English]
- citizen
- positive rights
- negative rights
- group rights
- urban architecture
- فارسی
الف) کتاب‌ها
- امامی، سید حسن (1384)، حقوق مدنی، چ هجدهم، تهران: اسلامیه.
- پارسانیا، حمید (1391)، جهان‌های اجتماعی، قم: کتاب فردا.
- حکمت‌نیا، محمود (1385)، مبانی مالکیت فکری. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
- --------------- (1390)، فلسفۀ نظام حقوق زن، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
- داداش‌پور، هاشم؛ علیزاده، بهرام؛ رستمی، فرامرز (1393)، گفتمان عدالت فضایی در شهر، تهران: آذرخش.
- دستمالچیان، احمد (1390)، کلیاتی راجع به حقوق شهروندی، ادارۀ صیانت از حقوق شهروندی وزارت کشور.
- راپاپورت، آموس، فرهنگ، معماری و طراحی. ترجمۀ ماریا و برزگر و مجید یوسف نیاپاشا، (1388)، تهران: شفلین.
- سامه، رضا (1394)، معماری و کیفیت زندگی انسان در نظام معرفتی اسلام، قزوین: جهاد دانشگاهی.
- کاتوزیان، ناصر (1394)، مبانی حقوق عمومی،چ پنجم، تهران: میزان.
- لنگ، جان. آفرینش نظریۀ معماری. ترجمۀ علیرضا عینی‌فر (1388)، تهران: دانشگاه تهران.
- موحد، محمدعلی (1381)، در هوای حق و عدالت از حقوق طبیعی تا حقوق بشر، تهران: کارنامه.
- وکیل، امیر ساعد؛ عسگری، پوریا (1383)، نسل سوم حقوق بشر، حقوق همبستگی. تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد.
ب) مقالات
- آرامی، حمیدرضا؛ حکمت‌نیا، محمود؛ فهیمی، عزیزالله (1398)، «معماری شهری و مالکیت فضای فراتر از حدمتعارف ارتفاع».فصلنامۀ علمی پژوهشی حقوق اسلامی، ش 63، ص 136-111.
- احمدپور، ایوب (1391)، «درآمدی بر مبانی حقوق شهروندی در اسلام»،مجلۀ پژوهش‌های تعلیم و تربیت اسلامی، ص 142-119.
- اردبیلی، م.، و حبیب زاده، م.، و فخربناب، ح. (1385). «نسل کشی و ضرورت جرم انگاری آن در حقوق ایران»، ویژهنامه حقوق، ص 1-25.
- اصغرنیا، محمدحسن؛ اصغرنیا،مرتضی (۱۳۹۵)، «حقوق فرهنگی: نسل دوم حقوق بشر»، مجلۀ اطلاعات سیاسی - اقتصادی،ص 88-103.
- انصاری، باقر (1390)، «مبانی حقوق همبستگی»، فصلنامۀ حقوق، دورۀ 41، ش 4، زمستان، ص 39-21.
- حبیبی، سید محسن؛ امیری، مریم (1394)، «حق به شهر؛ شهر موجود و شهر مطلوب آنچه هست و آنچه باید باشد»، پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران. ص 30-9.
- حکمت‌نیا، محمود (1393)، «قواعد بنیادین در حقوق و روش‌شناسی احراز و توسعۀ آنها»، حقوق اسلامی، ص 31-1.
- خزائی، احمدرضا؛ مرادخانی، احمد (1394)، «زمینه‌های حقوق شهروندی در قرآن»، پژوهشنامۀ قرآن و حدیث، ص 97-67.
- رستمی، ثریا (1392)، «حقوق شهروندی و آزادی‌های مشروع»، پژوهشنامۀ فقه اسلامی و مبانی حقوق، ش 1، ص 162-141.
- رفیعیان، مجتبی؛ الوندی‌پور، نینا (1394)، «مفهوم‌پردازی اندیشۀ حق به شهر؛ در جست‌وجوی مدلی مفهومی»، مجلة جامعه‌شناسی ایران، ص 25-4.
- رمضانی، علی (1390)، «معنای حق در نگاه اندیشمندان مسلمان»، معرفت حقوقی، سال اول، ش 2، ص 111-89.
- روستایی، علیرضا (1390)، ژنوساید فرهنگی در نظام حقوق بین‌الملل معاصر، پایان‌نامۀکارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور تهران، استاد راهنماستار عزیزی.
- زارع، ذکریا؛ ملک‌پور، فاطمه (1395)، «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر آگاهی از حقوق شهروندی در بین شهروندان شهر سنندج»، فصلنامۀ پژوهش‌های اطلاعاتی و جنایی، ش 44 ص 180-161.
- شم‌آبادی، ابوالقاسم (1391)، «بررسی نسل‌های سه‌گانه حقوق بشر»، وبلاگ تخصصی فقه و حقوق.
- صلح‌چی، محمدعلی؛ درگاهی، رامین (1392)، «بررسی ماهیت حقوق همبستگی، حقوق مردمی یا جمعی»، حقوق عمومی، ش 41، ص 168-144.
- طالبی، محمدحسین (1392)، «واکاوی مفهوم حق، به‌مثابۀ موضوع دانش فلسفۀ حق»، فصلنامۀ روش‌شناسی علوم انسانی، ش 75-74، ص 193-175.
- طحان نظیف، هادی؛ محمدی احمدآبادی، حسین؛ مجتهدی، محمدحسین (1395)، «تأمین حقوق شهروندی در سایۀ طراحی یک الگوی با ثبات تقنینی در ایران»، فصلنامۀ حقوق بشر اسلامی. پاییز و زمستان، ش 22، ص 112 – 93.
- طهماسبی، مریم (1392)، «حقوق بشر و توسعه»، خبرنامۀ دانشکدۀ مطالعات جهان دانشگاه تهران، سال دوم، بهار،ص 32-28.
- عباسی، محمود؛ کلهرنیا گلکار، میثم؛ صدر طباطبایی، سید محمدعلی (1395)، «تأملی بر جلوه‌های حقوق شهروندی در آموزه‌های قرآن و نهج‌البلاغه»، مجلۀ علمی - پژوهشی اخلاق زیستی، ش 21، ص 22-9.
- عظیمی هاشمی، مژگان؛ رضوی‌زاده، ندا؛ جوان جعفری، عبدالرضا (1393)، «منشورهای شهری؛ بستر تحقق حق شهرنشینی»، مجلۀ علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، ص 76-51.
- عظیمی هاشمی، مژگان؛ رضوی‌زاده، ندا (1389)، «حقوق شهروندی و فضای شهری»، کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری مشهد.
- غیاث‌وند، احمد (1394)، «گونه‌شناسی شهروندی در ایران، فرصت‌ها و تهدیدهای آن»، فصلنامۀ علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی، ش 68. ص 150-118.
- کشتکار، مهران؛ حاتمی، حمیدرضا (1394)، «الگوی مفهومی مشارکت سازمان‌یافتۀ مردمی برای تحقق استحکام ساخت درونی قدرت نظام»، فصلنامۀ مطالعات راهبردی بسیج، سال هجدهم، ش 39-67.
- کاظمی، مجتبی؛ مظاهری، ابوذر (1395). الزامات شکل‌گیری هویت تمدنی در افق مهدوی»، فصلنامۀ علمی پژوهشی مشرق موعود، ش 39، ص 66-41.
- مداح، هما؛ روشنفکر، پیام (1394)، «حق به شهر از اندیشه تا عمل»، نشریۀ هفت شهر، ص 73-58.
- نبی میبدی، مسعود (1388)، «تبیین چارچوب نظری برای تدوین مقررات ملی ساختمان»، رسالۀ دکتری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی.
- ورعی، سید جواد (1382)، «حقوق و وظایف شهروندان و دولتمردان»، مرکز تهیۀ تحقیقات علمی قم، دبیرخانۀ مجلس خبرگان.
- انگلیسی
- A) Books
- Chauffour, jean- Pierre (2009), The power of Freedom: uniting human rights and Development, Cato Institute.
- Hugh Barton, Marcus Grant, Richard Guise. (2003). Shaping Neighbourhoods: A Guide for Health, Sustainability and Vitality. Spon .
- Movahed, Mohammad Ali (2003), In the air of right and justice from natural rights to human rights. Tehran: Nashre Karnameh.
- Waldron, Jeremy (1993), liberal rights, Collected Papers, Cambridge University Press.
- B) Articles
- Shamabadi, Abolghasem (2013), "Study of the three generations of human rights", a specialized blog on jurisprudence and law.
)